Της Αλεξίας Καφετζή
Τα κέρδη των τραπεζών έφτασαν στο 1,5 δισ. ευρώ σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ, παρά την κρίση, ενώ οι δόσεις για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις αυξήθηκαν μέχρι 400 ευρώ το μήνα
Τα υψηλά επιτόκια της τελευταίας διετίας έχουν γιγαντώσει το πρόβλημα εξυπηρέτησης χρέους, με τόσο τις χώρες υψηλού εισοδήματος, όσο και τις αναδυόμενες αγορές να έχουν ήδη αυξήσει το χρέος τους κατά 100 τρισ. δολάρια σε σχέση με πριν από μια δεκαετία.
Για μια δεκαετία κρίσης χρέους μίλησε ο γνωστός οικονομολόγος Arthur Laffer, σχολιάζοντας στο CNBC ότι ο παγκόσμιος δανεισμός άγγιξε το ρεκόρ των 307,4 τρισ. δολαρίων. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ως μερίδιο του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), το χρέος έχει αυξηθεί στο 336%, από περίπου 110% το 2012 για τις προηγμένες οικονομίες και 35% για τις αναδυόμενες οικονομίες.
Η κρίση χρέους επιβαρύνει νοικοκυριά και μικροεπιχειρήσεις
Σύμφωνα με τον διάλογο, οι αυξήσεις στα επιτόκια των δανείων, οι οποίες επιβλήθηκαν από τις τράπεζες κατά τα τελευταία δύο χρόνια, έφτασαν στο 250%, φουσκώνοντας τις δόσεις τις οποίες πληρώνουν κάθε μήνα τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Την ίδια ώρα, τα κέρδη των τραπεζών για το 2023 έφτασαν στο 1,5 δισ. ευρώ σπάζοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ, παρά την παρατεταμένη κρίση, η οποία ταλαιπωρεί την κοινωνία και την οικονομία κατά τα τελευταία δύο χρόνια λόγω των επιπτώσεων του κορονοϊού και των πολέμων στην Ουκρανία και τη Γάζα.
Από την ανάλυση των στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας προκύπτουν μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:
• Νέα στεγαστικά δάνεια: Τον Ιανουάριο 2024, το επιτόκιο στα νέα δάνεια προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας έφτασε στο 5,26%, σε σύγκριση με 2,15% τον Ιανουάριο του 2022. Δηλαδή, σε δύο χρόνια αυξήθηκε κατά 311 μονάδες βάσης ή ποσοστό 245%. Ενδεικτικά, για ένα δάνειο ύψους 150 χιλ. ευρώ η δόση έχει αυξηθεί κατά 4.665 ευρώ το χρόνο ή 389 ευρώ το μήνα. Σημειώνεται επίσης ότι παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει παγώσει τα επιτόκιά της από τον Σεπτέμβριο του 2023, οι κυπριακές τράπεζες συνεχίζουν να επιβάλλουν αυξήσεις. Ενδεικτικά, τους τελευταίους μήνες έχουν επιβληθεί νέες αυξήσεις κατά 84 μονάδες βάσης (σ.σ.: τον Σεπτέμβριο του 2023 που μπήκε φρένο στα επιτόκια της ΕΚΤ ο μέσος όρος στην Κύπρο ήταν 4,42%, ενώ τον Ιανουάριο 2024 έφτασε στο 5,26%). Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι τράπεζες έχουν μειώσει σε κάποιο βαθμό τις συναφείς χρεώσεις (το κόστος έρευνας, διαχείρισης, κατάρτισης εγγράφων, εγγυήσεων κ.λπ.), με αποτέλεσμα η αύξηση στο Συνολικό Ετήσιο Ποσοστό Επιβάρυνσης (ΣΕΠΕ) να έχει περιοριστεί στις 162 μονάδες βάσης ή ποσοστό 158% (από 2,8% σε 4,42%). Παρά ταύτα, η μεγάλη εικόνα είναι ζοφερή για τους δανειολήπτες.
• Υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια: Το επιτόκιο στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α αποπληρωμής πέραν των πέντε ετών έχει αυξηθεί κατά 233 μονάδες βάσης ή ποσοστό 214% (από 2,04% τον Ιανουάριο 2022 σε 4,37% τον Ιανουάριο 2024). Αυτό σημαίνει ότι για ένα δάνειο ύψους 150 χιλ. ευρώ η δόση έχει αυξηθεί κατά 3.495 ευρώ το χρόνο ή 291 ευρώ το μήνα. Σημειώνεται επίσης ότι στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α μεταξύ 1-5 ετών το επιτόκιο έχει αυξηθεί κατά 225 μονάδες βάσης ή ποσοστό 236% (από 1,66% σε 3,91%), ενώ στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α μικρότερο του ενός έτους έχει αυξηθεί κατά 164 μονάδες βάσης ή ποσοστό 205% (από 1,56% σε 3,2%). Επισημαίνεται ότι πολλά δάνεια τα οποία βρίσκονταν στα όρια της βιωσιμότητας, ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα τους επόμενους μήνες, αφού έχει αρθεί κάθε δίχτυ προστασίας των δανειοληπτών από τις εκποιήσεις.
• Νέα δάνεια σε εταιρείες: Το επιτόκιο στα νέα δάνεια για ποσά μέχρι 1 εκατ. ευρώ έχει αυξηθεί κατά 244 μονάδες βάσης ή ποσοστό 176% (από 3,21% σε 5,65%). Ενδεικτικά, για ένα δάνειο ύψους 150 χιλ. ευρώ η δόση έχει αυξηθεί κατά 3.660 ευρώ το χρόνο ή 305 ευρώ το μήνα. Σημειώνεται επίσης ότι το επιτόκιο στα νέα δάνεια τα οποία αφορούν τραπεζικές υπεραναλήψεις έχει αυξηθεί κατά 242 μονάδες βάσης ή ποσοστό 175% (από 3,21% σε 5,63%), ενώ στα δάνεια για ποσά άνω του 1 εκατ. ευρώ έχει αυξηθεί κατά 316 μονάδες βάσης ή ποσοστό 211% (από 2,86% σε 6,02%).
• Υφιστάμενα δάνεια σε εταιρείες: Το επιτόκιο στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α αποπληρωμής πέραν των πέντε ετών έχει αυξηθεί κατά 283 μονάδες βάσης ή ποσοστό 196% (από 2,94% σε 5,77%). Επίσης, το επιτόκιο στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α μεταξύ 1-5 ετών έχει αυξηθεί κατά 325 μονάδες βάσης ή ποσοστό 204% (από 3,13% σε 6,38%), ενώ στα δάνεια με χρονοδιάγραμμ α μικρότερο του ενός έτους έχει αυξηθεί κατά 234 μονάδες βάσης ή ποσοστό 169% (από 3,38% σε 5,72%).
• Καταθέσεις νοικοκυριών: Οι αντίστοιχες αυξήσεις οι οποίες δόθηκαν από τις τράπεζες προς τους καταθέτες είναι πολύ πιο μικρές σε σχέση με τις αυξήσεις οι οποίες έχουν επιβληθεί στους δανειολήπτες. Ενδεικτικά, στα υφιστάμενα γραμμ άτια των νοικοκυριών με χρονοδιάγραμμα μέχρι δύο χρόνια το επιτόκιο έχει αυξηθεί κατά μόλις 0,71% (από 0,08% τον Ιανουάριο του 2022 σε 0,79% τον Ιανουάριο του 2024). Επίσης, στα νέα γραμμ άτια με χρονοδιάγραμμ α μεταξύ 1-2 ετών το επιτόκιο έχει αυξηθεί κατά 1,44% (από 0,11% σε 1,55%).
• Καταθέσεις επιχειρήσεων: Στα υφιστάμενα γραμμ άτια με χρονοδιάγραμμ α μέχρι δύο χρόνια το επιτόκιο έχει αυξηθεί κατά 1,77% (από 0,08% τον Ιανουάριο του 2022 σε 1,85% τον Ιανουάριο του 2024). Επίσης, στα νέα γραμμ άτια με χρονοδιάγραμμ α μεταξύ 1-2 ετών το επιτόκιο έχει αυξηθεί κατά 1,99% (από 0,12% σε 2,11%).
Το 90% της νέας χρηματοδότησης που δίνουν οι τράπεζες προς τις επιχειρήσεις αφορά δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ το καθένα, τα οποία προφανώς συνδέονται με τους πολύ μεγάλους.
Ενδεικτικά, το 2023 δόθηκαν νέα δάνεια προς τις επιχειρήσεις συνολικού ύψους 4,98 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με 2,94 δισ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Παρά ταύτα, τα δάνεια για ποσά μέχρι 1 εκατ. ευρώ μειώθηκαν κατά 4,9 εκατ. ευρώ (από 530,6 εκατ. ευρώ σε 525,7 εκατ. ευρώ), ενώ τα δάνεια για ποσά άνω του 1 εκατ. ευρώ αυξήθηκαν κατά 2,05 δισ. ευρώ (από 2,41 δισ. ευρώ σε 4,46 δισ. ευρώ).
Σε ποσοστό τα δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ πήραν το 89,5% της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις το 2023, ενώ το μοτίβο φαίνεται ότι συνεχίζεται. Ενδεικτικά, τον Ιανουάριο του 2024 δόθηκαν νέα δάνεια ύψους 251,1 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 210,5 εκατ. ευρώ (ποσοστό 83,8%) αφορούσαν δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ το καθένα.
Στα νοικοκυριά το 2023 δόθηκαν νέα δάνεια ύψους 1,35 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με 1,42 δισ. ευρώ το προηγούμενο έτος. Δηλαδή μειώθηκαν κατά 68,4 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται επίσης ότι τα στεγαστικά δάνεια μειώθηκαν κατά 162,1 εκατ. ευρώ (από 1,18 δισ. ευρώ το 2022 σε 1,02 δισ. ευρώ το 2023). Επίσης, τον Ιανουάριο του 2024 δόθηκαν 95,8 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 71,7 εκατ. ευρώ αφορούσαν στεγαστικά δάνεια.
