Του Κωνσταντίνου Πογιατζή *
Η αποτροπή επανήλθε ως βασική ανησυχία στην Ευρώπη. Ωστόσο, είναι ασαφές στο γεωστρατηγικό περιβάλλον του 21ου αιώνα το «τι απαιτείται για την αποτροπή μικρών κρατών στον σύγχρονο κόσμο»; Η στρατιωτική αποτροπή μέσω ισχύος είναι μια στρατηγική, κατά την οποία ένα κράτος χρησιμοποιεί τις στρατιωτικές του δυνατότητες για να αποτρέψει πιθανούς αντιπάλους από το να αναλάβουν επιθετική δράση. Για τις μικρές χώρες, η στρατηγική αυτή είναι ζωτικής σημασίας.
Οι μικρές χώρες αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις στην εφαρμογή της στρατιωτικής αποτροπής μέσω ισχύος, καθώς συχνά διαθέτουν περιορισμένους πόρους και ενδέχεται να αντιμετωπίζουν απειλές από μεγαλύτερες και ισχυρότερες αναθεωρητικές δυνάμεις. Η διατήρηση ενός ισχυρού και μεγάλου σε αριθμό στρατού μπορεί να είναι εξαιρετικά δαπανηρή και οι μικρές χώρες πιθανό να μην έχουν τους πόρους για να επενδύσουν σε μια τέτοια προσπάθεια. Επιπλέον, η στήριξη αποκλειστικά στη στρατιωτική ισχύ ως μέσο άμυνας μπορεί να δημιουργήσει μια τεταμένη και δυνητικά ασταθή ατμόσφαιρα. Ωστόσο, οι μικρές χώρες μπορούν και οφείλουν να χρησιμοποιήσουν τη στρατιωτική τους ισχύ για να αποτρέψουν πιθανούς αντιπάλους, υιοθετώντας ορισμένες στρατηγικές.
Μια στρατηγική είναι η εστίαση στην «ανάπτυξη εξειδικευμένων δυνατοτήτων», που μπορούν να αντισταθμίσουν ή ακόμη να εξουδετερώσουν τα αριθμητικό πλεονεκτήματα των μεγαλύτερων χωρών. Οι μεγάλες χώρες χρειάζονται τουλάχιστο την συσχέτιση 3:1 έναντι του αμυνομένου. Για παράδειγμα, μια μικρή χώρα μπορεί να επενδύσει σε προηγμένες τεχνολογίες, όπως ο «κυβερνοπόλεμος», τα «μη επανδρωμένα αεροσκάφη» ή οι «ειδικές δυνάμεις» που μπορούν να διεξάγουν μυστικές επιχειρήσεις. Η αξιοποίηση του παράγοντα έρευνα και τεχνολογία μπορεί να μεγιστοποιήσει την ισχύ μέσω κυρίως ποιοτικών χαρακτηριστικών. Αυτοί οι παράμετροι μπορούν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής ισχύος σε μικρή χώρα, δημιουργώντας μια αξιόπιστη απειλή που «να αποτρέπει τους δυνητικούς αντιπάλους από το να αναλάβουν επιθετική δράση», καθώς ο επιτιθέμενος πρέπει να γνωρίζει ότι «το αμυνόμενο κράτος μπορεί να επιβάλει υψηλό κόστος, ώστε ακόμη και τυχόν νίκη του επιτιθέμενου να αποβεί πολύ ακριβή».
Μια άλλη στρατηγική είναι η υιοθέτηση αμυντικής στάσης, η οποία δίνει έμφαση στην ικανότητα της χώρας να αμύνεται, παρά να ξεκινά επιθετικές επιχειρήσεις. Επιδεικνύοντας μια ισχυρή αμυντική στάση, η μικρή χώρα οφείλει να έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα και σηματοδοτήσει στους δυνητικούς αντιπάλους ότι οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια θα αντιμετωπιστεί με μια ισχυρή άμυνα, δηλώνοντας ανοιχτά «υπό ποιες προϋποθέσεις» και σε ποιο βαθμό θα χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη, με την αποτρεπτική δύναμη ενός κράτους να εξαρτάται τόσο από υλικούς παράγοντες, την αμυντική ικανότητα και την επάρκεια μέσων, όσο και από ψυχολογικούς, την επίδειξη θέλησης να χρησιμοποιήσει τα στρατιωτικά μέσα εναντίον του αντιπάλου σε περίπτωση που δεχτεί επίθεση.
Με την υιοθέτηση μιας ισχυρής αμυντικής στάσης μπορεί ένα μικρό κράτος να αποτρέψει τους δυνητικούς αντιπάλους από το να προκαλέσουν επιθέσεις, καθώς γίνεται σαφές ότι η χώρα αυτή είναι ικανή και προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει και να αποτρέψει οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια. Μια ισχυρή άμυνα μπορεί επίσης να αυξήσει την εμπιστοσύνη του κοινού, αλλά και των συμμάχων στην χώρα, καθώς αισθάνονται πιο ασφαλείς και προστατευμένοι.
Άλλες στρατηγικές που μπορούν να εξετάσουν οι μικρές χώρες περιλαμβάνουν τη «δημιουργία συμμαχιών με άλλα έθνη», τη συμμετοχή στη διπλωματία μέσω της πολιτικής ήπιας ισχύος, δημιουργώντας έτσι συμμαχίες με άλλες χώρες που μοιράζονται παρόμοια συμφέροντα ασφαλείας, μια μικρή χώρα μπορεί να αυξήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και να δημιουργήσει μια πιο αποτρεπτική δύναμη, γιατί όταν τα στρατηγικά διακυβεύματα είναι «υψηλά», τα μικρά κράτη μπορούν να αποτρέψουν, διατηρώντας την ικανότητα να αυξάνουν το κόστος της εχθρικής δράσης ή άλλων επιζήμιων πράξεων σε όλους τους τομείς. Τα μικρά κράτη οφείλουν να γνωρίζουν την πραγματικότητα ότι ο πρωταρχικός τους σύμμαχος μπορεί να μην παράσχει την αναμενόμενη βοήθεια εάν κρίνει ότι τα διακυβεύματα δεν επαρκούν για τον κίνδυνο κλιμάκωσης της σύγκρουσης με μια άλλη μεγάλη δύναμη, καθώς είναι μια ισχυρή αποτρεπτική επίδραση το να έχεις έναν ισχυρό σύμμαχο, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια έναντι της απειλής μιας επίθεσης χαμηλού επιπέδου ή τετελεσμένου γεγονότος.
Συνολικά, η επιτυχία της στρατιωτικής αποτροπής μέσω της ισχύος για τις μικρές χώρες εξαρτάται από την ικανότητά τους να αναπτύξουν μια αξιόπιστη αποτρεπτική δύναμη, αλλά και απαραίτητα να σηματοδοτήσουν την προθυμία τους να αμυνθούν έναντι πιθανών απειλών. Η πιο αποτελεσματική αμυντική στρατηγική για μια μικρή χώρα θα εξαρτηθεί από διάφορους παράγοντες, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά ενός μικρού κράτους σε ένα δύσκολο, ασταθές και άναρχο διεθνές σύστημα.
*Διεθνολόγος
BSc | MPA | MBA | MSc
