Σε μια σημαντική αποκάλυψη προβαίνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία έκθεσή του για την Κύπρο (Μάιος 2024). Η Κύπρος έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στεγαστικών δανείων με ευέλικτο (κυμαινόμενο) επιτόκιο στην Ευρώπη, και σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες χώρες, το ποσοστό δεν έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία.
Τα δε νέα στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου συνδέονται στενότερα με τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια παρά με το σταθερό. Τα στεγαστικά αυτά δάνεια προσαρμόζονται συχνότερα από άλλα είδη υποθηκών».
Σύμφωνα με την έκθεση, «παρά το υψηλό μερίδιο στεγαστικών δανείων με ευέλικτο (κυμαινόμενο) επιτόκιο, μόνο το 50% των αλλαγών στο επιτόκιο μεταφέρεται σε ανεξόφλητα στεγαστικά δάνεια (υποθήκες)».
Όπως παρουσιάζεται, «πιθανοί λόγοι είναι οι περιορισμοί στις προσαρμογές των επιτοκίων στεγαστικών δανείων και η αναφορά σε ένα βασικό επιτόκιο συγκεκριμένης τράπεζας, συνδεδεμένο με το επιτόκιο καταθέσεων, το οποίο εμφάνισε ιδιαίτερα ασθενέστερη μετακύλιση».
ΤΟ ΔΝΤ εξηγεί πως «ο αντίκτυπος των υψηλότερων επιτοκίων στεγαστικών δανείων στη συνολική ζήτηση έχει κάπως μετριαστεί. Συνήθως, τα υψηλότερα επιτόκια στεγαστικών δανείων μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα (λόγω πληρωμών υψηλότερων επιτοκίων) καθώς και τον πλούτο.
Ωστόσο, η ισχυρή εξωτερική ζήτηση για κατοικίες – οι πωλήσεις ακινήτων αυξήθηκαν το 2023, με τους ξένους να αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% της ζήτησης – αντιστάθμισε μέχρι στιγμής τον αντίκτυπο των υψηλότερων επιτοκίων στεγαστικών δανείων στις τιμές των κατοικιών, αποδυναμώνοντας τον πλούτο.
Επιτόκια καταθέσεων
Η έκθεση αναφέρεται και στα επιτόκια καταθέσεων, και όπως τονίζεται, αυτά αυξήθηκαν λιγότερο από τα επιτόκια δανεισμού. «Περίπου τα δύο τρίτα από την αύξηση των επιτοκίων μετακυλίονται στα νέα επιτόκια στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων. Αντίθετα, μόνο το ένα τέταρτο έχει μεταφερθεί στις προθεσμιακές καταθέσεις των νοικοκυριών και κανένα στις καταθέσεις μίας ημέρας των νοικοκυριών». «Ως αποτέλεσμα», τονίζεται, «το μερίδιο των προθεσμιακών καταθέσεων σε όλες τις καταθέσεις άρχισε και πάλι να αυξάνεται (αφού σημείωσε έντονη πτώση στο παρελθόν)».
Είναι ενδιαφέρον ότι το μερίδιο μειώθηκε πρόσφατα, με το μερίδιο των στεγαστικών δανείων σταθερού επιτοκίου για αγορές κατοικιών να αυξάνεται από 7% τον Ιούνιο του 2022 σε 32% τον Ιανουάριο του 2024.
Όπως επισημαίνεται, «η μετακύλιση στις καταθέσεις ήταν χαμηλότερη και πιο αργή από ό,τι σε άλλες χώρες, σε αντίθεση με τα σχετικά παρόμοια επιτόκια που έχουν μετακυλιστεί προς τον δανεισμό. Συνήθως, τα επιτόκια λιανικής τραπεζικής “αντιδρούν” γρήγορα στις αλλαγές του επιτοκίου, με σχεδόν όλη τη μετάδοση να γίνεται εντός των αρχικών τριών μηνών μετά την αλλαγή επιτοκίου. Ωστόσο, στην Κύπρο, τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων συνέχισαν να αυξάνονται για πολύ περισσότερο».
Συγκέντρωση τραπεζών
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, σε ένα ακραίο σενάριο για την Κύπρο που αφορά τη συγκέντρωση του τραπεζικού τομέα (μέτρο ανταγωνισμού) και τον δείκτη καταθέσεων – δανείων (ρευστότητας και επιλογών δανεισμού), καταδεικνύεται ότι «πιθανώς είναι από τους κύριους λόγους που γίνεται χαμηλότερη και βραδύτερη η μετακύλιση στα επιτόκια καταθέσεων από άλλες χώρες».
Ο αντίκτυπος της χαμηλής μετακύλισης στις καταθέσεις είναι πιθανό να αποδυναμώσει τη μετάδοση στην παραγωγή και τις τιμές, καθώς αποθαρρύνεται η αποταμίευση.
Καταληκτικά, αναφέρεται ότι «η ετερογενής μετακύλιση δανείων και καταθέσεων αύξησε τα επιτοκιακά περιθώρια, στηρίζοντας τα τραπεζικά κέρδη. Τα καθαρά έσοδα από τόκους αυξήθηκαν έντονα μετά την έναρξη του κύκλου αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής. Η χαμηλότερη μετακύλιση στις καταθέσεις προστέθηκε σε υψηλότερα έσοδα από τα αποθεματικά που διατηρούνται στην ΕΚΤ, “σπρώχνοντας” τα τραπεζικά κέρδη».
πηγή: Brief/ Χρύσω Αντωνιάδου
