Ο δημοσιογράφος Λουκάς Χριστοδουλίδης συνομίλησε με την Μαργαρίτα Βασιλοπούλου (με σπουδές στους τομείς της κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, διδασκαλίας ξένων γλωσσών και εγκληματολογίας ως προς την παραβατικότητα μικρών παιδιών) για το πως θα ενισχύσουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών μας.
Πώς αναγνωρίζουμε τα παιδιά που δεν έχουν αυτοπεποίθηση;
Αυτά τα παιδάκια επιτρέπουν στους άλλους να μην τους φέρονται καλά. Δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους με τον οποίο δεν έχουν υγιή σχέση. Κι αφού δεν πιστεύουν στον εαυτό τους, παρατάνε εύκολα κάτι που κάνουν όταν τους δυσκολεύει και δεν δοκιμάζουν κάτι καινούργιο που τους φαίνεται ζόρικο. Διαλύονται όταν κάνουν λάθη, όταν χάνουν σε ένα παιγνίδι ή αποτυγχάνουν σε κάτι. Δυσκολεύονται να κάνουν φίλους αλλά και να φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Είναι τα παιδάκια που νιώθουν συχνά πως είναι «το θύμα» καταστάσεων και χρειάζονται διαρκώς δεκανίκια. Και φυσικά δυσκολεύονται να βρουν χαρές στη ζωή τους.
Πότε μπαίνουν τα πρώτα θεμέλια της αυτοπεποίθησης ;
Σε κάποιους μπορεί να φανεί περίεργο, αλλά στην πραγματικότητα τα θεμέλια της αυτοεκτίμησης, η οποία είναι στην ουσία η βάση της αυτοπεποίθησης, μπαίνουν από πολύ νωρίς. Από την βρεφική κιόλας ηλικία το παιδάκι αρχίζει να κτίζει την αυτοεκτίμηση του εφόσον παίρνει αρκετή αγάπη, τρυφερότητα, φροντίδα και θετική προσοχή από τους «σημαντικούς άλλους» της ζωής του. Την μητέρα, τον πατέρα, και μετά τους άλλους, όπως τα αδέλφια και τους παππούδες. Κι αργότερα τους δασκάλους του.
Ποιες είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης ενός παιδιού ;
Για να μεγαλώσει ένα παιδί με αυτοπεποίθηση πρέπει στο περιβάλλον όπου ζει να υπάρχει ηρεμία, παράλληλα με πολλή αγάπη και σεβασμό μεταξύ του ζευγαριού και όλων των μελών της οικογένειας. Ένα πλαίσιο όπου γίνεται πραγματικός διάλογος κι όπου οι άνθρωποι ακροάζονται ο ένας τον άλλον, δηλαδή ακούνε με προσοχή. Αυτό σημαίνει κοιτάνε στα μάτια ο ένας τον άλλον, δεν διακόπτουν, δεν αλλάζουν θέμα, μιλάνε ήρεμα, και δίνουν εξηγήσεις και επιχειρήματα για αυτά που υποστηρίζουν.
Τι κάνουμε όταν το μωρό μας έχει γίνει παιδάκι που μοιάζει να μην έχει αρκετή αυτοπεποίθηση;
Ευτυχώς μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα που θα βοηθήσουν να αναπτυχθεί η αυτοπεποίθηση του παιδιού. Πρώτα από όλα, οι γονείς του πρέπει να το κάνουν να νιώθει σημαντικό. Αυτό θα πει ότι του δείχνουμε με το πρόσωπο και τα λόγια μας πόση χαρά μας δίνει η ύπαρξη του. Πόση μεγάλη αξία έχει για μας. Το αγαπάμε χωρίς όρους. Και ποτέ δεν λέμε για οποιοδήποτε λόγο «τώρα δεν σ ’αγαπώ». Η τρυφερότητα και το χάδι δίνονται απλόχερα και περνάμε καθημερινά αρκετό ποιοτικό χρόνο μαζί του, αφήνοντας όλα τα άλλα στην άκρη. Κάνουμε πολλά πράγματα μαζί του, μιλάμε για θέματα που το ενδιαφέρουν, γελάμε, χορεύουμε, τραγουδάμε, κάνουμε τρέλες, ζωγραφίζουμε, κάνουμε παζλ, περπατάμε στη φύση, του διαβάζουμε αγκαλίτσα παραμύθια καθημερινά (σημαντικότατο αυτό εδώ) κι άλλα πολλά.
Η ανάθεση ευθυνών στο παιδάκι μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο;
Καθοριστικό θα έλεγα. Γι’ αυτό του δίνουμε ευθύνες από νωρίς , που αυξάνονται με τον χρόνο. Όπως το να βοηθήσει στο στρώσιμο και μάζεμα του τραπεζιού, στο μάζεμα της μπουγάδας, το ξεσκόνισμα, την ετοιμασία σαλάτας, το στρώσιμο του κρεβατιού του, το σιγύρισμα των παιγνιδιών του κλπ. Αυτή η τακτική έχει πολλαπλό όφελος. Οι ευθύνες το ενδυναμώνουν γιατί του δίνουν το μήνυμα πως είναι ικανό, και πως το εμπιστευόμαστε. Την ίδια στιγμή του περνάμε το μήνυμα της σημασίας του να μοιράζονται οι ευθύνες στα πλαίσια της ομάδας.
Ακόμα το ενθαρρύνουμε να συμμετέχει (πάντα μέσα σε λογικά πλαίσια) σε συζητήσεις για απλά πράγματα κι η γνώμη του λαμβάνεται υπόψιν. Επίσης του δίνουμε επιλογές (εκεί που γίνεται) και έτσι του δίνουμε την δυνατότητα να παίρνει αποφάσεις τις οποίες οι μεγάλοι σέβονται. Δύο ακόμα σημαντικά , του λέμε την αλήθεια για όλα σχεδόν τα πράγματα και του ζητάμε συγγνώμη όταν του «φταίξαμε» σε κάτι.
Πόσο σημαντική είναι η επιβράβευση για την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης;
Η επιβράβευση των θετικών συμπεριφορών είναι αναμφίβολα ιδιαίτερα σημαντική για τα παιδιά όλων των ηλικιών, διψάνε μάλιστα γι’ αυτήν. Όμως τα πολλά μπράβο και τα πολλά κομπλιμέντα…μπερδεύουν. Είναι πολύ πιο σημαντικό να τους δίνουμε ρεαλιστική ανατροφοδότηση και να δείχνουμε γνήσιο ενδιαφέρον για τα πράγματα που κάνανε καλά, και κείνα που τα ενδιαφέρουν.
Πώς αντιδρούμε στις συμπεριφορές που δεν είναι σωστές;
Η κριτική είναι αναπόφευκτη. Ειδικά καθώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Όμως είναι σημαντικό να γίνεται με τον σωστό τρόπο για να μην κάνει ζημιά. Κάνουμε κριτική με ήρεμο κι όχι θυμωμένο τρόπο και κάνουμε κριτική για την συμπεριφορά που ενοχλεί, κι όχι στο παιδί! Άρα δεν το ταμπελώνουμε. (τεμπέλης, ψεύτης, ντροπαλός, ασυγύριστος , φοβιτσιάρης) Ούτε το μειώνουμε, και σίγουρα δεν το μαλώνουμε μπροστά σε άλλους. Τα παιδάκια έχουν υπερηφάνεια, όπως κι εμείς. Και οπωσδήποτε δεν γινόμαστε στερητικοί ή χειριστικοί για να κάνει αυτό που πρέπει!
Τι ρόλο παίζουν τα όρια , οι κανόνες κι οι συνέπειες στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης ενός παιδιού;
Πολλοί γονείς φοβούνται τα όρια, τους κανόνες και τις συνέπειες, ίσως γιατί τα έχουν παρεξηγήσει. Όμως οι ειδικοί μιλάνε εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες για την καθοριστική σημασία τους. Το παιδί χρειάζεται να έχει στη ζωή του ένα σταθερό πλαίσιο με ξεκάθαρες αρχές, σαφή όρια και σαφείς συνέπειες για τις πράξεις του για να νιώθει ασφάλεια. Φυσικές και λογικές (όχι τιμωρίες).Όλα αυτά πρέπει να τα συζητάτε ανά τακτά διαστήματα για να τα γνωρίζει καλά. Και τα έχει μεγάλη ανάγκη, τόσο όσο και την αγάπη και την τρυφερότητα. Χωρίς αυτά τα τρία, δεν μπορεί να αισθάνεται συναισθηματική προστασία και ασφάλεια. Ούτε μπορεί να αναπτύξει μέσα του εκείνο τον πυρήνα που θα το κατευθύνει στη ζωή του και θα το βοηθάει να παίρνει σωστές αποφάσεις και να κάνει δύσκολες επιλογές. Δεν μαθαίνει την πάρα πολύ σημαντική «αυτορύθμιση». Και χωρίς αυτή δεν μπορεί ν’ αναπτύξει την αυτοπεποίθηση. Πώς θα το κάνει, όταν νιώθει χαμένο, ή όταν νιώθει πως δεν ελέγχει τη ζωή του; Άρα η αγάπη από μόνη της κάνει τη μισή δουλειά!
Ποια πράγματα εμποδίζουν την ανάπτυξη αυτοπεποίθησης του παιδιού ;
Αν το υπερ-προστατεύουμε και γινόμαστε η ασπίδα του στην ουσία υποσκάπτουμε την ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης του. Αυτό σημαίνει για παράδειγμα να μην το ενθαρρύνουμε να επεξεργαστεί και να λύσει μόνο του κάποια προβλήματα του, να του λέμε ότι πάντα φταίνε οι άλλοι για κάτι που του συμβαίνει, να μιλάμε εμείς στη θέση του, να μην λέμε όχι στα θέλω του, ή να του μην του λέμε ότι θα πρέπει να περιμένει. Κι όλα αυτά, για να μην στεναχωρηθεί. Επίσης μη βοηθητικό είναι το να το διευκολύνουμε διαρκώς, κάνοντας πράγματα που μπορεί κάλλιστα να κάνει μόνο του ( πχ το ντύσιμο, το μάζεμα των παιγνιδιών του) και το να του προβάλλουμε συνεχώς κινδύνους αντί να του μάθουμε πώς να προσέχει (θα πέσεις αν ανέβεις στην μεγάλη τσουλήθρα).
Πώς θα τελειώναμε μια τέτοια συνέντευξη;
Με το πιο δύσκολο μήνυμα από όλα! Ότι πρέπει να θυμόμαστε κάθε στιγμή πως τα παιδιά είναι μιμητικά όντα. ‘Άρα, οι βασικές αρχές μας πρέπει να φαίνονται πρώτα στη δική μας συμπεριφορά. Συνεπώς, κι η αυτοπεποίθηση στα μικρά παιδιά καλλιεργείται από γονείς που είναι οι ίδιοι θετικοί κι αισιόδοξοι και σίγουροι για τον εαυτό τους.
