Κοινωνια

Φως από τους Λυσιώτες, σε ένα ταμπού της Ιστορίας μας

03/03/2018

Ιστορική ημερίδα στο Τσιακκιλερό, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 60 χρόνων από τον εσωτερικό διχασμό του 1958

Του Μάριου Δημητρίου

Με ένα θέμα ταμπού της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας, το χωρίς προηγούμενο, ξέσπασμα πολιτικής και εθνικιστικής βίας στην περίοδο του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, σε βάρος μελών και στελεχών του ΑΚΕΛ και των οργανώσεών του, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ασχολήθηκε η ημερίδα του Αθλητικού Μορφωτικού Όμιλου Λύσης ΑΜΟΛ, με τίτλο «Μέρες δοκιμασίας – τα γεγονότα του 1958 και η στάση της Αριστεράς», την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2018 στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Λύσης «Παύλος Λιασίδης», στο Τσιακκιλερό Λάρνακας. Ανάμεσα στους δεκάδες παρευρισκόμενους που γέμισαν την αίθουσα της ημερίδας, ήταν επώνυμα στελέχη του ΑΚΕΛ, όπως οι βουλευτές Σκεύη Κουκουμά και Νίκος Κέττηρος, ο πρώην βουλευτής Ανδρέας Μουσκάλλης, ο επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωκοινοβουλίου στην Κύπρο Ανδρέας Κεττής και μέλη των Δημοτικών Συμβουλίων Λάρνακας και Λευκονοίκου. Ένας από τους ομιλητές, ήταν ο 87χρονος βετεράνος της ΠΕΟ Καλλής Κουλουμής από τη Λύση, πρόσφυγας στα Λιβάδια, αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας του Μιχάλη Πέτρου, στελέχους της ΠΕΟ στη Λύση, από μασκοφόρους της ΕΟΚΑ στις 21 Ιανουαρίου 1958. Κατά τη διάρκεια εκείνης της εγκληματικής ενέργειας, τραυματίσθηκε από τις σφαίρες των δολοφόνων ο ίδιος ο Κουλουμής και ο Μιχάλης Μούσκος. Οι άλλοι ομιλητές, ήταν ο ακαδημαϊκός Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, με θέμα «Μια εποχή βίας – το σκοτεινό 1958», ο Ιστορικός Νίκος Κουζουπής, Υπεύθυνος Μορφωτικού Γραφείου ΑΚΕΛ, με θέμα «Ψυχρός πόλεμος, βρετανική αποικιακή πολιτική και Κύπρος», ο ερευνητής Γιώργος Κουμουλής, με θέμα, «Προβλήματα στην ιστοριογραφία του ένοπλου αγώνα 1955-59 και ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ, με θέμα «Η ιδεολογική κατεύθυνση της ΕΟΚΑ και η επίθεση εναντίον της Αριστεράς».

Ο αντιδήμαρχος Κυριάκος Ανδρέου, μετέφερε στην εκδήλωση τον χαιρετισμό του Δημάρχου Λύσης Ανδρέα Καουρή, που ανέφερε ότι «η κουλτούρα ο πολιτισμός και η παράδοση της Λύσης, θέλει τους Λυσιώτες να πρωτοπορούν σε ιδέες και πρωτοβουλίες που ενισχύουν και πλουτίζουν τον προβληματισμό σε μεγάλα θέματα πολιτικής και Ιστορίας, ακόμα και σε θέματα που υπάρχουν διιστάμενες απόψεις. Ο Δήμος χαιρετίζει την επαναδραστηριοποίηση του σωματείου μας, ΑΜΟΛ. Λυπάμαι που άλλη υποχρέωση, με κρατά μακριά από την ημερίδα. Ήθελα πολύ να σφίξω το χέρι των ομιλητών και των παρευρισκόμενων».

Για επούλωση πληγών του παρελθόντος

Όπως τόνισε ο συντονιστής της εκδήλωσης Κυριάκος Χατζηττοφής, τέως Δήμαρχος Αγίου Αθανασίου Λεμεσού, «η ημερίδα είναι πρωτοβουλία του σωματείου μας, με στόχο να ρίξει άπλετο φως σε μια ταραχώδη περίοδο της σύγχρονης κυπριακής Ιστορίας, όταν η Αριστερά βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, αφού οι οργανώσεις της, από το Δεκέμβρη 1955, είχαν κηρυχθεί παράνομες από τους Άγγλους αποικιοκράτες, ενώ ταυτόχρονα και με αφετηρία το τέλος του 1957, κορυφώθηκε ένα πρωτόγνωρο κύμα πολιτικής βίας, εθνικιστικής υστερίας και μισαλλοδοξίας σε βάρος των στελεχών του ΑΚΕΛ και της Αριστεράς και στις δύο κοινότητες, από εθνικιστικές οργανώσεις. Δυστυχώς έγινε προσπάθεια από τη Δεξιά, να αποκρυβεί η ιστορική αλήθεια εκείνης της περιόδου. Η προσπάθεια του ΑΜΟΛ, δεν έχει πρόθεση ή σκοπό να αναξέσει πληγές του παρελθόντος. Τουναντίον, μπορεί να συμβάλει, μέσα από την παράθεση της τεκμηριωμένης ιστορικής πραγματικότητας, στην επούλωση πληγών του παρελθόντος και στην εθνική συμφιλίωση. Κάτι που η Πολιτεία πρέπει επιτέλους να επιδιώξει, με ταυτόχρονη αποκατάσταση όσων δολοφονήθηκαν τότε άνανδρα, με ψευδείς και ενίοτε φτιαχτές κατηγορίες από εντεταλμένους του Γρίβα, που φέρει βαριά ευθύνη και για την αιματοχυσία της περιόδου εκείνης, αλλά και μετέπειτα στην καταστροφή της Κύπρου. Επιβάλλεται λοιπόν σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, που εντείνουμε τις προσπάθειές μας για λύση κι επανένωση του τόπου και του λαού μας, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, να αντιληφθούμε τη σημασία της ανάδειξης της ιστορικής αλήθειας. Μόνο έτσι μπορούμε να αντλήσουμε διδάγματα και να αποφύγουμε τις ίδιες καταστροφικές κακοτοπιές».

Η κριτική σκέψη, εργαλείο αντίστασης

Στο ίδιο πνεύμα ήταν και ο χαιρετισμός του Γιώργου Τσαλακού, Προέδρου του ΑΜΟΛ, που επεσήμανε δύο σημεία: «Πρώτον», είπε, «η ημερίδα δεν έχει με κανένα τρόπο, στόχο να μειώσει τον αγώνα και τη θυσία των αγνών αγωνιστών της ΕΟΚΑ, αλλά να βοηθήσει στην προώθηση της ιστορικής αλήθειας. Δεύτερον, τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει κάποιος, πρέπει να στηρίζονται σε λογικά επιχειρήματα και όχι σε συνθήματα. Το 1958, προβάλλονταν συνθήματα περί προδοσίας και κάποιοι προχώρησαν σε δολοφονίες αθώων ανθρώπων. Δυστυχώς και σήμερα, παρατηρούμε στην πολιτική ζωή, την επικράτηση των συνθημάτων, έναντι των επιχειρημάτων. Είναι ανάγκη να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη, ως ένα εργαλείο αντίστασης σε τέτοιες πρακτικές, που δυστυχώς προωθούνται και από τα πιο πολλά ΜΜΕ».

56 Ελληνοκύπριοι, 53 Τουρκοκύπριοι

Ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, επεσήμανε μεταξύ άλλων στην τοποθέτησή του, ότι «το έτος 1958 είναι τομή στη νεότερη Ιστορία, γιατί κορυφώνεται η βία εντός των κοινοτήτων και για πρώτη φορά, η δικοινοτική βία στην Κύπρο». Αναφέρθηκε ιδιαίτερα, σε δολοφονίες και τραυματισμούς Τουρκοκυπρίων μελών του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ, από την τουρκοκυπριακή εξτρεμιστική οργάνωση ΤΜΤ, την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1958, με θύματα τον Αχμέτ Σαμί, τον Αχμέτ Γιαχιά και άλλους, «σε δημόσιες εκτελέσεις μέσα στους δρόμους, για να τρομοκρατήσουν την κοινωνία», όπως είπε. Έκανε μνεία στην προβοκάτσια, όπως τη χαρακτήρισε, της ΤΜΤ, με την τοποθέτηση βόμβας στις 7 Ιουνίου 1958, στο Γραφείο Τουρκικών Πληροφοριών, ύστερα από εντολή του Ραούφ Ντεκτάς, που προκάλεσε ένα δολοφονικό ξέσπασμα βίας Τουρκοκυπρίων εναντίον Ελληνοκυπρίων, στον Τακτακαλά Λευκωσίας, «παρόμοιο με τα Σεπτεμβριανά του 1955, σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης». Πρόσθεσε ότι «η δικοινοτική βία, κορυφώθηκε στις 12 Ιουνίου 1958, με τη σφαγή οκτώ Ελληνοκυπρίων στον Κοντεμένο με 8 νεκρούς και συνεχίστηκε τον Ιούλιο, με αντεπίθεση από τον Γρίβα, που περιλάμβανε δολοφονίες Τουρκοκυπρίων, σε διάφορες περιοχές. Μέχρι τις αρχές Αυγούστου 1958, είχαν δολοφονηθεί 56 Ελληνοκύπριοι και 53 Τουρκοκύπριοι. Στόχος ήταν η διχοτόμηση της Κύπρου, ο τερματισμός των δικοινοτικών σχέσεων και η παγίωση της ιδέας ότι δεν μπορούν οι δύο κοινότητες, να συμβιώσουν. Πράγματι, ο έντονος εθνικισμός και στις δύο κοινότητες, άφησε ένα ορφανό κράτος χωρίς πολίτες, όταν ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία, ένα χρόνο μετά – ήταν πολίτες που αυτοαποκαλούνταν Έλληνες και Τούρκοι αντίστοιχα και όχι Κύπριοι».

«Δεν χάσαμε την επαναστατική μας ψυχραιμία»…

Στη δική του παρέμβαση, ο δημοσιογράφος-ερευνητής Μιχάλης Μιχαήλ, επικαλούμενος γραπτά κείμενα του ίδιου του Γρίβα, είπε ότι η ΕΟΚΑ, πέρα από οτιδήποτε άλλο, «ήταν αντικομμουνιστική οργάνωση», που απέκλειε από την αρχή, τη συμμετοχή ατόμων με κομματική ταυτότητα του ΑΚΕΛ. Πρόσθεσε ότι στην ΕΟΚΑ συμμετείχαν εντούτοις, πολύ λίγα άτομα, «που δεν ανήκαν οργανικά στο ΑΚΕΛ ή οργανώσεις του, αλλά προέρχονταν από αριστερές οικογένειες». Ο Μ. Μιχαήλ, μίλησε για «μεγάλη γκάμα τρομοκρατίας σε βάρος της Αριστεράς», που περιλάμβανε «επιθέσεις εναντίον αριστερών, απειλές, απειλητικές επιστολές, εκφοβισμούς, ξυλοδαρμούς, κουρέματα γυναικών στο δρόμο, όπως στην Άσσια και αλλού, κλείσιμο καφενείων, κάψιμο βιβλίων αριστερών μαθητών». Έκανε επίσης αναφορά σε ιδιαίτερα στυγερές και αποτρόπαιες δολοφονίες, με δράστες μασκοφόρους και θύματα αριστερούς, όπως ο Σάββας Μένοικου, που τον έδεσαν σ’ ένα δέντρο στο Λευκόνοικο και τον λιθοβόλησαν μέχρι θανάτου, ως προδότη και όπως ο Παναγιώτης Στυλιανού «Αρκοπάναος» από την Αχερίτου, που τον δολοφόνησαν, κτυπώντας τον με ρόπαλα ενισχυμένα με βελόνες. Παρατήρησε ότι «το ότι αποφύγαμε τον εμφύλιο, οφείλεται στη μεγαλοψυχία της Αριστεράς. Ο κόσμος της Αριστεράς, πίεζε για ένοπλα αντίποινα, αλλά η Κεντρική Επιτροπή του ΑΚΕΛ, πήρε τη σοφή απόφαση να μη γίνει κάτι τέτοιο – αν έπιαναν όπλα οι αριστεροί, δεν θα υπήρχε σήμερα η Κύπρος, γιατί θα βυθιζόταν σε ένα αιματηρό εμφύλιο πόλεμο».

Στο ζήτημα αυτό αναφέρθηκε στον χαιρετισμό του στην εκδήλωση, που μετέφερε ο Τάσος Κωστέας, ο 99χρονος Μιχάλης Πουμπουρής, τέως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ και Επαρχιακός Γραμματέας ΑΚΕΛ Αμμοχώστου, που δεν παρέστη, λόγω προβλήματος υγείας. «Εκείνη την εποχή», ανέφερε, «χάσαμε ακριβούς μας συντρόφους, αλλά δεν χάσαμε την επαναστατική μας ψυχραιμία και δεν οδηγηθήκαμε στον εμφύλιο σπαραγμό – κι αυτό αποτελεί μεγάλη προσφορά στον πολύπαθο λαό μας».

Ο Καλλής Κουλουμής.