Προβλέπεται συρρίκνωση του κυπριακού ΑΕΠ της τάξης του 8% για το 2014 και 2,7% το 2015.
Σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της EY (EY Eurozone Forecast December, 2013), το κυπριακό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 8% το 2014 και κατά 2,7% το 2015, μετά από μείωση ύψους 7,4% περίπου, κατά το 2013.
Η συρρίκνωση αποδίδεται στον κλονισμό της εμπιστοσύνης καταναλωτών και επενδυτών, στην αύξηση της ανεργίας και στις επιπτώσεις της πιστωτικής κρίσης. Η κυπριακή οικονομία, σύμφωνα με τις προβλέψεις της EY, δεν αναμένεται να επιστρέψει σε ανάπτυξη πριν από το 2017, έτος κατά το οποίο η οικονομική δραστηριότητα θα βρίσκεται σε επίπεδο κατά 20% χαμηλότερο από το ψηλότερο επίπεδο που βρέθηκε προς της κρίσης.
Τα εισοδήματα των νοικοκυριών δέχονται έντονες πιέσεις λόγω της επίδρασης της προσπάθειας για εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών, ενώ οι επιπτώσεις της κρίσης στον ιδιωτικό τομέα είναι πιθανό να οδηγήσουν σε περαιτέρω αύξηση της ανεργίας στο 25%, περίπου, μέχρι το 2015. Ως αποτέλεσμα, αναμένεται ότι οι καταναλωτικές δαπάνες θα συνεχίσουν να μειώνονται καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών 2013-17.
Ακόμη πιο αρνητικές καταγράφονται οι προοπτικές στον τομέα των επενδύσεων. Αναπόφευκτα, ένα μεγάλο μέρος της προσπάθειας εξυγίανσης των δημοσίων οικονομικών επιδρά αρνητικά στις δημόσιες επενδύσεις. Την ίδια ώρα, ως αποτέλεσμα της κατάστασης που βρέθηκε το κυπριακό τραπεζικό σύστημα τον περασμένο Μάρτιο, και οι ιδιωτικές επενδύσεις παρουσιάζουν πτώση. Με τις καταθέσεις να εξακολουθούν να μειώνονται και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να βρίσκονται σε πολύ ψηλά επίπεδα, θα χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα πριν ο χρηματοπιστωτικός τομέας σταθεροποιηθεί και αρθούν πλήρως οι περιορισμοί στη διακίνηση κεφαλαίων. Μέχρι να βελτιωθούν οι συνθήκες, οι τράπεζες θα παρουσιάζονται διστακτικές να προβούν σε δανεισμό, πέραν κάποιων εταιρειών οι οποίες θα θεωρούνται ιδιαίτερα ασφαλείς.
Οι κίνδυνοι περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης, πάντως, παραμένουν σημαντικοί παρά τις ιδιαίτερα αρνητικές προβλέψεις. Τυχόν περαιτέρω αθέτηση των υποχρεώσεων των νοικοκυριών και των εταιρειών έναντι των πιστωτικών ιδρυμάτων, θα ασκήσει επιπλέον πτωτικές πιέσεις στην κατανάλωση και τις επενδύσεις και θα δημιουργήσει περαιτέρω ανάγκες κεφαλαιοποίησης για το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Την ίδια ώρα, η αύξηση της ανεργίας θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης μειώνοντας ακόμη περισσότερο τα φορολογικά έσοδα και αυξάνοντας τις κοινωνικές παροχές. Επιπρόσθετα, τυχόν εγκατάλειψη της προσπάθειας παραμονής στην Ευρωζώνη εκ μέρους της Ελλάδας, θα αποσταθεροποιούσε πλήρως την οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου.
Αμυδρή ελπίδα προκύπτει από την προοπτική αξιοποίησης των αποθεμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου, τα οποία αναμένεται να ενισχύσουν τις επενδύσεις και τις εξαγωγές σε μακροπρόθεσμη βάση.
Η Ευρωζώνη απομακρύνεται από την κρίση αλλά παραμένουν σημάδια μακράς διάρκειας
Πολύ πιο σοβαρή η μακροχρόνια επίδραση της χρηματοοικονομικής κρίσης για την Ευρωζώνη σε σχέση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο
Ο αποπληθωρισμός μπορεί να έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη μέσω της αύξησης του πραγματικού κόστους του δανεισμού
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση Eurozone Forecast (EEF) Winter 2013 της EY, παρά την επανεμφάνιση ενδείξεων ανάκαμψης στην Ευρωζώνη, τα βαθιά σημάδια της ύφεσης είναι πιθανόν να παραμείνουν εμφανή και τα επόμενα χρόνια. Ενώ το 2014 θα είναι το πρώτο έτος ανάπτυξης από το 2011, ως αποτέλεσμα της ανάκαμψης των εξαγωγών και της χαλάρωσης των μέτρων λιτότητας, εντούτοις ο ρυθμός ανάπτυξης στο ορατό μέλλον θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα.
Η Έκθεση προβλέπει συρρίκνωση της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ το τρέχον έτος, την οποία θα ακολουθήσει αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,9 % το 2014. Η ανάκαμψη της ευρωζώνης θα συνεχίσει να είναι αδύναμη μεταξύ 2015 και 2017, σε ποσοστό 1,6% ετησίως. Παρά τις αδύναμες προοπτικές της περιοχής, εντούτοις η προοπτική ένταξης στην ευρωζώνη παραμένει ελκυστική για τις οικονομίες της ανατολικής Ευρώπης. Η Λετονία θα γίνει το 18ο μέλος της ευρωζώνης από την 1η Ιανουαρίου του 2014, ενώ αναμένεται ότι η Λιθουανία θα ακολουθήσει το 2015 .
Η ανώτερη οικονομική σύμβουλος του Eurozone Forecast (EEF) της EY, Marie Diron, σχολιάζει: “Καθώς οδεύουμε προς το 2014, οι συνθήκες στην ευρωζώνη θα πρέπει να συνεχίσουν να βελτιώνονται. Θα υπάρξει αύξηση της εγχώριας ζήτησης καθώς η ανεργία αρχίζει να σταθεροποιείται και ο πληθωρισμός συνεχίζει να μειώνεται προκαλώντας αύξηση των καταναλωτικών δαπανών. Ωστόσο, η ανάκαμψη πρέπει να βασιστεί σε ένα πρόγραμμα ευρύτερων μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας .”
Μακράς διάρκειας οι επιπτώσεις
Η σύγκριση των στοιχείων για τα έτη 1998-2007 και 2008-2017, καταδεικνύει το μακροπρόθεσμο αντίκτυπο που έχει επιφέρει η κρίση στην Ευρωζώνη. Η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης μεταξύ 1998 και 2007 ήταν στο 2,3% κατά μέσο όρο, ενώ μεταξύ 2008 και 2017 αναμένεται να είναι στο 0,4% .
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης θα ανέβει κατά 3% πιο πάνω από το προ της οικονομικής κρίσης υψηλότερο του σημείο, στο τέλος του 2017. Από την άλλη, μέχρι το 2017, το ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου αναμένεται να είναι κατά 8% ψηλότερο ενώ των ΗΠΑ κατά 20% πιο πάνω από το επίπεδο που βρέθηκε στα τέλη του 2007.
Η Έκθεση επισημαίνει μεγάλες διαφορές στον αριθμό των ανέργων στη ζώνη του Ευρώ ο οποίος για τα έτη 2008 μέχρι και 2017 προβλέπεται να ανεβεί στα 17 εκατομμύρια κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με μόλις πάνω από 13 εκατομμύρια την προηγούμενη δεκαετία. Επιπρόσθετα, οι επενδύσεις σε όλη την Ευρωζώνη αναμένεται να συρρικνωθούν κατά 0,1% ετησίως κατά τη δεκαετία 2008 – 2017, από αύξηση κατά μέσο όρο 3,3% ετησίως κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Ο Managing Partner για την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Ινδία και την Αφρική της ΕΥ, Mark Otty, σχολιάζει: “Η Ευρωζώνη βρίσκεται στο δρόμο προς την ανάκαμψη, αλλά η κρίση θα αφήσει βαθιά σημάδια. Η ανάπτυξη θα συνεχίσει να είναι χαμηλή και η ανεργία, αν και τώρα σταθεροποιείται, θα παραμείνει σε ψηλά επίπεδα. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις της περιοχής οι οποίες ετοιμάζουν τα μακροπρόθεσμα πλάνα τους.»
Η εγχώρια ζήτηση θα τονώσει την ανάπτυξη
Στα αρχικά στάδια, η ανάκαμψη της Ευρωζώνης προήλθε από το καθαρό εμπόριο (net trade). Σύμφωνα με την έκθεση Eurozone Economic Forecast της ΕΥ, η αύξηση των εξαγωγών αναμένεται να επιταχυνθεί περαιτέρω, καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη ενισχύει και προωθεί το παγκόσμιο εμπόριο. Η επιτάχυνση των εξαγωγών πιθανόν να ενισχυθεί και από την εγχώρια ζήτηση, η οποία τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε σημαντικό τροχοπέδη για την ανάπτυξη. Η ζήτηση αναμένεται να βελτιωθεί από το 2014. Η λιτότητα θα συνεχίσει να επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη, αλλά η προς τα κάτω πίεση θα είναι σημαντικά μικρότερη από ό, τι τα προηγούμενα χρόνια.
Η Έκθεση προβλέπει επίσης πιθανή βελτίωση στις συνθήκες των νοικοκυριών. Οι καταναλωτές βιώνουν πτώση των πραγματικών μισθών και αύξηση της ανεργίας για μια παρατεταμένη περίοδο, κάτι το οποίο συρρίκνωσε την αγοραστική τους δύναμη. Ωστόσο, με τον πληθωρισμό να πέφτει και την ανεργία να σταθεροποιείται, αυτή η πίεση θα μειωθεί. Η Έκθεση προβλέπει αύξηση των καταναλωτικών δαπανών κατά 0,5% το 2014, μετά από πτώση περίπου 0,6% το 2013.
Επιπρόσθετα, σημάδια βελτίωσης παρουσιάζει και το επενδυτικό κλίμα. Έρευνες εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων κάνουν αναφορά σε σταθερές προσδοκίες στη βάση της βελτίωσης των προοπτικών – τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό – καθώς και σε μειωμένο επίπεδο των προς τα κάτω κινδύνων.
«Οι βελτιώσεις θα πρέπει να ενθαρρύνουν τις πλούσιες σε μετρητά εταιρείες να αρχίσουν να δεσμεύονται με επενδυτικά σχέδια, αν και ο βαθμός στον οποίο οι επενδύσεις ανακάμπτουν περιορίζεται από τις πιστωτικές συνθήκες οι οποίες παραμένουν σχετικά σφιχτές. Ως εκ τούτου αναμένουμε ότι οι επενδύσεις θα αυξηθούν κατά 1,3% το 2014, μετά από υποχώρηση τα έτη 2012-13, και θα επιταχυνθούν περαιτέρω το 2015 – 17», αναφέρει η Marie Diron.
Ο κίνδυνος αποπληθωρισμού αιωρείται
Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν θετικά σημάδια στον ορίζοντα, εντούτοις κίνδυνοι εξακολουθούν να υφίστανται. Ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη κινείται ανησυχητικά χαμηλά τους τελευταίους μήνες, φθάνοντας τον περασμένο Οκτώβριο στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων τεσσάρων ετών, μόλις στο 0,7%. Χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού δεν εντοπίζονται μόνο στις οικονομίες της περιφέρειας, αλλά και στις χώρες του πυρήνα.
Η έκθεση EEF προβλέπει πληθωρισμό μόλις πάνω από 1% τόσο το 2014, όσο και για το 2015. Αν όντως έτσι εξελιχτούν τα πράγματα, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί κάποια προληπτική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής στις αρχές του 2014, ως ασφάλεια έναντι του αποπληθωρισμού, αλλά και για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε περαιτέρω σύσφιξη των πιστωτικών συνθηκών που θα εισάγονται από τις ΗΠΑ όταν η Federal Reserve αρχίσει να απορροφά την επιπρόσθετη ρευστότητα στην αγορά.
Asset Quality Review – μια δοκιμή για την ΕΚΤ
Η αντοχή των χρηματοπιστωτικών αγορών έναντι της πολιτικής αναταραχής στην Ιταλία και τα δημοσιονομικά θέματα στις ΗΠΑ, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά την εμπιστοσύνη προς την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ως ασπίδα προστασίας για τις αγορές ομολόγων της ευρωζώνης, καθώς επίσης και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας της Ευρωζώνης. Αυτή η ανθεκτικότητα, όμως, δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Η επόμενη μεγάλη δοκιμασία για την ΕΚΤ είναι η εξέταση της ποιότητας του ενεργητικού (Asset Quality Review – AQR) και η επακόλουθη αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να διασφαλίσουν ότι πληρούνται- τουλάχιστον – οι σχετικά μέτριες προσδοκίες των αγορών, έτσι ώστε να μην απειλούν τη σημερινή σταθερότητα της περιοχής.
Σταθεροποιείται η ανεργία
Η αύξηση της ανεργίας αποτέλεσε βασική ανησυχία κατά τη διάρκεια της κρίσης της Ευρωζώνης. Ωστόσο, τα πρόσφατα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά αφού το ποσοστό, που ήταν σχεδόν αμετάβλητο στο επίπεδο της Ευρωζώνης κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013, καθώς και οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, αναφέρουν πολύ μικρότερες αυξήσεις. Ωστόσο, η πρόβλεψη επιβεβαιώνει τη μακροπρόθεσμη φύση του προβλήματος της ανεργίας στην Ισπανία και την Ελλάδα, η οποία αναμένεται να παραμείνει πάνω από 25%, ακόμη και μέχρι το 2017.
Σχολιάζει σχετικά η Marie Diron: “Μια σχετικά αδύναμη ανάκαμψη, σε συνδυασμό με τις επιχειρήσεις που προσπαθούν να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και την παραγωγικότητα τους, σημαίνει ότι θα υπάρξει περαιτέρω ελαφρά αύξηση της ανεργίας το 2014. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αποδειχθεί υπερβολικά απαισιόδοξο και ένα πιο ευνοϊκό αποτέλεσμα στην αγορά εργασίας θα μπορούσε να προσφέρει τη δυνατότητα μιας πιο σταθερής ανάκαμψης στις καταναλωτικές δαπάνες.”
Η Λετονία εντάσσεται στην Ευρωζώνη
Την 1η Ιανουαρίου 2014, η Λετονία θα ενταχθεί στην Ευρωζώνη ως το 18ο μέλος της, με τη Λιθουανία να αναμένεται να ενταχθεί το 2015. Παρά την πρόσφατη κρίση, η Ευρωζώνη εξακολουθεί να είναι μια ελκυστική προοπτική για τις οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης, καθώς πολλές ήδη εξάγουν μεγάλο μέρος της παραγωγής τους στην περιοχή του ενιαίου νομίσματος και η ένταξη απομακρύνει τον κίνδυνο συναλλαγματικής ισοτιμίας. Υπάρχει επίσης μια αντίληψη ότι είναι πιο πιθανό να προσελκύσουν άμεσες ξένες επενδύσεις, καθώς θα μειωθεί το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης.
«Η απώλεια του ελέγχου της νομισματικής πολιτικής με την ένταξη στη ζώνη του Ευρώ είναι ένας δυνητικός κίνδυνος για μικρές και ανοικτές οικονομίες. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες ουσιαστικές εσωτερικές υποτιμήσεις και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, είναι πιθανό ότι τόσο η Λετονία όσο και η Λιθουανία είναι σε θέση να προσαρμοστούν με την ένταξη στην Ευρωζώνη,» καταλήγει η Marie Diron.
