Του Κωνσταντίνου Πογιατζή *
Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο τοπίο η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) βρίσκεται αντιμέτωπη με πολυάριθμες προκλήσεις ασφάλειας. Από τις γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή, αλλά και ευρύτερα η ανάγκη για μια ολοκληρωμένη και ενοποιημένη αμυντική στρατηγική έχει γίνει πιο εμφανής από ποτέ.
Ένας από τους κύριους λόγους για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Στρατού είναι η ενίσχυση της ασφάλειας της ηπείρου. Η Ε.Ε βασίζεται επί του παρόντος σε ένα κατακερματισμένο σύστημα εθνικών αμυντικών δυνάμεων, οι οποίες στερούνται βασικού συντονισμού και αδυνατούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις αναδυόμενες απειλές (όπως η τρομοκρατία, οι κυβερνοεπιθέσεις και οι μεταναστευτικές ροές κ.α.), η αντιμετώπιση των οποίων απαιτεί την συνεργασία. Δεδομένης αυτής της κατάστασης, θα ήταν έξυπνο αλλά και απαραίτητο η Ε.Ε να αυξήσει δραματικά τη στρατιωτική της αποτελεσματικότητα, καθώς αντιμετωπίζει μια αυτοκρατορική Ρωσία, μια διευρυνόμενη κινεζική υπερδύναμη και αποσταθεροποιημένους παράγοντες της Μέσης Ανατολής.
Επί του παρόντος, τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε μπορούν να διαθέτουν ένα εντυπωσιακό 1,3 εκατομμυρίου εν ενεργεία στρατιωτικό προσωπικό, περίπου στο ίδιο μέγεθος με το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ (περίπου 1,4 εκατομμύρια) και σημαντικά μεγαλύτερο από το στρατό της Ρωσίας (850.000). Οι συνδυασμένες στρατιωτικές δαπάνες των κρατών της Ε.Ε είναι εντυπωσιακά 225 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από το διπλάσιο του στρατιωτικού προϋπολογισμού της Ρωσίας λίγο πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια και περίπου τα τρία τέταρτα των 290 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Κίνας. Ωστόσο, αυτοί οι αριθμοί δεν μεταφράζονται σε αποτελεσματικότητα, γιατί στην πραγματικότητα ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η προμήθεια αμυντικής τεχνολογίας από 27 κυρίαρχες χώρες έχει προκαλέσει τεράστια αναποτελεσματικότητα. Ενώ ο αμερικανικός στρατός χρησιμοποιεί μόλις 30 οπλικά συστήματα, οι στρατοί της Ε.Ε χρησιμοποιούν περίπου 180. Ενώ οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ χρησιμοποιούν μόνο ένα κύριο άρμα μάχης (M1 Abrams), η Ε.Ε διαθέτει (ανάλογα με τον τρόπο που μετράνε) 11 έως 17 μοντέλα.
Η δημιουργία μιας ενοποιημένης στρατιωτικής δομής για την Ε.Ε θα ενισχύσει τις αμυντικές της ικανότητες, επιτρέποντας στα κράτη μέλη να ανταποκρίνονται πιο αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια απειλών και κρίσεων μέσω καλύτερου συντονισμού και συμπληρωματικότητας. Αυτό θα βελτιστοποιήσει επίσης τη χρήση των αμυντικών πόρων, θα εξορθολογήσει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και θα οδηγήσει σε έναν πιο αποτελεσματικό και αποτελεσματικό αμυντικό μηχανισμό. Επιπλέον, ένας στρατός της Ε.Ε θα προωθήσει τη στρατηγική αυτονομία, μειώνοντας την εξάρτηση της Ευρώπης από εξωτερικές στρατιωτικές δυνατότητες και δίνοντάς της τη δυνατότητα να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της δυναμικής της διεθνούς ασφάλειας. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία των συμφερόντων της Ευρώπης και την προβολή των αξιών της σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο.
Η συγκέντρωση πόρων και δυνατοτήτων μέσω ενός Ευρωπαϊκού Στρατού θα απέφερε σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε δαπανούν συλλογικά σημαντικά ποσά για την άμυνα συχνά επικαλύπτοντας τις προσπάθειες και σπαταλούν πολύτιμους πόρους. Με την ενοποίηση των αμυντικών προϋπολογισμών και τον συντονισμό των στρατηγικών προμηθειών, η Ε.Ε μπορεί να επιτύχει «οικονομίες κλίμακας», μειώνοντας το κόστος και βελτιστοποιώντας την κατανομή των πόρων. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα μια πιο οικονομικά αποδοτική και βιώσιμη αμυντική υποδομή για τα κράτη-μέλη.
Η ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Στρατού θα βελτιώσει σημαντικά την ικανότητα της Ε.Ε να ανταποκρίνεται σε κρίσεις και να συμμετέχει σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις. Αυτό θα βελτίωνε την ικανότητα της Ε.Ε να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως φυσικές καταστροφές, τρομοκρατικές επιθέσεις μεταναστευτικές ροές και κρίσεις ασφάλειας. Επί του παρόντος, η Ε.Ε βασίζεται και σε «Ad-hoc» συνασπισμούς και συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών, που οδηγεί σε καθυστερήσεις και αναποτελεσματικότητα στις προσπάθειες αντιμετώπισης κρίσεων. Μια ενοποιημένη ευρωπαϊκή δύναμη θα παρείχε έναν μηχανισμό με μονάδες «ταχείας αντίδρασης», εξοπλισμένο με τις απαραίτητες δυνατότητες για την άμεση αντιμετώπιση των αναδυόμενων προκλήσεων ασφαλείας. Αυτό θα ενισχύσει την ικανότητα της Ευρώπης να προστατεύει τους πολίτες της, να σταθεροποιεί τις ζώνες συγκρούσεων και να συμβάλλει στην παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.
Επιπλέον, ένας ευρωπαϊκός στρατός θα συμβόλιζε την ευρωπαϊκή ενότητα και ολοκλήρωση, επιδεικνύοντας δέσμευση σε κοινές αξίες και στόχους, ενώ παράλληλα θα προωθούσε μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα. Θα ενθαρρύνει, επίσης, τη στενότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, η οποία θα μπορούσε να ενισχύσει την εμπιστοσύνη και την κατανόηση μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών, συμβάλλοντας στη συνολική πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση της Ε.Ε. Ωστόσο, η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Στρατού θα απαιτούσε εκτεταμένη πολιτική βούληση, συναίνεση, συντονισμό και συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Είναι ένα πολύπλοκο και μακροπρόθεσμο εγχείρημα που απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και σταδιακή εφαρμογή.
Ωστόσο, κάνοντας αυτό το βήμα προς μια ενοποιημένη αμυντική δομή, η Ε.Ε μπορεί να ενισχύσει την παγκόσμια θέση της, να εξασφαλίσει το μέλλον της και να προωθήσει μια ασφαλέστερη και πιο ευημερούσα Ευρώπη. Η εδραίωση των αμυντικών δυνατοτήτων, η ενίσχυση των μηχανισμών αντιμετώπισης κρίσεων και η προώθηση της στρατηγικής αυτονομίας θα επιτρέψουν στην ΕΕ να προστατεύσει καλύτερα τα συμφέροντά της και να προβάλει σταθερότητα τόσο εντός όσο και εκτός των συνόρων της. Επιπλέον, υπάρχουν οικονομικά οφέλη από τη βελτιστοποίηση των πόρων και η συμβολική αξία της ευρωπαϊκής ενότητας είναι ανεκτίμητη.
* Διεθνολόγος BSc | MPA | MBA | MSc
