Διαφορετικές προσεγγίσεις μεταξύ κρατικών, πολιτικών και ευρωπαϊκών φορέων για ένα πολύ δύσκολο θέμα…
ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Διαφορετικές προσεγγίσεις και εκτιμήσεις μεταξύ του αρμόδιου Υπουργείου Εσωτερικών, μεγάλων πολιτικών δυνάμεων στη Βουλή και του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο σε ό,τι αφορά την υποδοχή και ενσωμάτωση προσφύγων στη χώρα μας, ανέδειξε η ανοικτή συζήτηση για το θέμα αυτό που διοργάνωσαν την Τρίτη 29 Οκτωβρίου 2019 το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο και το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο (UNHCR). «Στην Κύπρο εξακολουθεί να υπάρχει μια αναποτελεσματική και ασυνεπής πολιτική υποδοχής και ένταξης προσφύγων» επεσήμανε μεταξύ άλλων η Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών βουλευτίνα του ΑΚΕΛ Ελένη Μαύρου που περιλαμβανόταν στους ομιλητές του δεύτερου πάνελ της εκδήλωσης, ενώ ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Πετρίδης ως ομιλητής στο πρώτο πάνελ εστίασε την κριτική του στην ευρωπαϊκή πολιτική για το μεταναστευτικό και σε αυτό που αποκάλεσε «κακό σύστημα ασύλου που επιτρέπει σε τεράστιους αριθμούς αιτητών ασύλου από τρίτες χώρες, στην πλειοψηφία τους οικονομικούς μετανάστες να κάνουν κατάχρηση του συστήματος». Στη δική της παρέμβαση η Αντιπρόσωπος της UNHCR Katja Saha ανέφερε ότι «ενώ οι αριθμοί έχουν αυξηθεί στην Κύπρο και η τάση δείχνει ότι αυτή η αύξηση θα συνεχισθεί, η κατάσταση μπορεί να είναι διαχειρίσιμη αν υιοθετηθεί μια ολιστική προσέγγιση στην υποδοχή αιτητών ασύλου και στην ενσωμάτωση εκείνων που δεν μπορούν να επιστρέψουν πίσω γιατί φοβούνται για τη ζωή τους και για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Και φυσικά – πρόσθεσε – είναι επιτεύξιμοι στόχοι, η προστασία των προσφύγων και η διασφάλιση της ασφάλειας των χωρών που τους δέχονται. Η παρουσίαση των προσφύγων ως απειλή για την ασφάλεια – συνέχισε – εμπεριέχει τον κίνδυνο να ανοίξει η πόρτα σε ξενοφοβική και ρατσιστική ρητορική και να οδηγήσει ακόμα και σε σωματικές επιθέσεις εναντίον προσφύγων. Αντίθετα, η ένταξη των προσφύγων στην εθνική ζωή όταν αφιχθούν στη χώρα, μέσω πρόσβασης στην εργασία, στην εκπαίδευση και στις κοινωνικές υπηρεσίες στη φιλοξενούσα κοινότητα, μπορεί να προλάβει τον αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση που μπορεί να οδηγήσουν στην αποδυνάμωση και σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις στη ριζοσπαστικοποίηση». Να σημειώσουμε ότι ομιλητές στην εκδήλωση ήταν επίσης ο Ευρωβουλευτής με την Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών Δημήτρης Παπαδάκης, ο Πρέσβης της Φινλανδίας στην Κύπρο Timo Heino, η Αναπληρώτρια Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο Θέα Πιερίδου και ο Κωνσταντίνος Κυπριανού Επικεφαλής της Μονάδας Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών. Σύντομες αφηγήσεις των προσωπικών τους εμπειριών στην Κύπρο έκαναν η Παλαιστίνια πρόσφυγας από τη Συρία Sahar Tamim και ο 20χρονος Αφρικανός αιτητής ασύλου Babucar Camara από τη Γκάμπια. Σε σύντομη προσφώνησή του ο Επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο Ανδρέας Κεττής τόνισε ότι «η Μεσόγειος δεν μπορεί να αφεθεί να καταστεί ένα υγρό νεκροταφείο ψυχών και συνεπώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, αλλά και τα κράτη μέλη ξεχωριστά, οφείλουμε να ανατρέψουμε αυτή τη μακάβρια πραγματικότητα».
Με μια εύστοχη παρατήρηση άνοιξε τη συζήτηση η συντονίστρια της εκδήλωσης δημοσιογράφος Κάτια Σάββα ότι «σήμερα εδώ εκπροσωπείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Υπάτη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες των Ηνωμένων Εθνών, η Εκτελεστική αλλά και η Νομοθετική Εξουσία. Με άλλα λόγια σήμερα εδώ έχουμε και το μαχαίρι και το καρπούζι. Θα το κόψουμε;». Η γενική εντύπωση που αποκόμισαν οι παρευρισκόμενοι είναι ότι έγινε μια καλή προσπάθεια προς την κατεύθυνση που υπέδειξε η συνάδελφος…
Περί «αποτυχίας» της ευρωπαϊκής πολιτικής
Σύμφωνα με τον Υπουργό Εσωτερικών Κωνσταντίνο Πετρίδη «οι αιτητές ασύλου στην Κύπρο, το 2019 θα ξεπεράσουν ή θα φθάσουν τις 15 χιλιάδες, που είναι κοντά στο 1,8% του πληθυσμού. Με αυτούς τους αριθμούς η Κύπρος θα υπερβεί το 3,5% του πληθυσμού από αιτητές ασύλου. Αυτό το ποσοστό είναι το μεγαλύτερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν δει κάποιος την κατάσταση στατικά, χωρίς να υπολογίσει αύξηση ροών, τότε σε πέντε χρόνια θα έχουμε συνολικά 100 χιλιάδες». Ο κ. Πετρίδης χαρακτήρισε τ ο μεταναστευτικό «το κλασικότερο παράδειγμα αποτυχίας της ευρωπαϊκής πολιτικής» και υποστήριξε ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη για την ανακατανομή προσφύγων ανάμεσα στα κράτη μέλη. Χαρακτήρισε επίσης αναχρονιστική τη νομοθεσία που διέπει το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο που όπως είπε «επιτρέπει στους οικονομικούς μετανάστες να κάνουν κατάχρηση του συστήματος, ενώ τα πρώτα θύματα ενός κακού συστήματος ασύλου είναι οι πραγματικοί πρόσφυγες, οι οποίοι όμως δεν είναι πλέον η πλειονότητα». Αναφερόμενος ιδιαίτερα στο πρόβλημα της στέγασης που αντιμετωπίζει μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών – αλλά και Κυπρίων όπως είπε – λόγω της αύξησης της τιμής των ενοικίων, παρατήρησε ότι «όταν αρχίσαμε, κάναμε ένα Κέντρο Υποδοχής αιτητών ασύλου για 400 άτομα (στην Κοφίνου). Όταν υποδεχθούμε όμως 20 -30 χιλιάδες, πού θα τους βάλουμε; Να κάνουμε 30 ή 40 Κέντρα;». Πρόσθεσε ότι «προτιμήσαμε επιδοματικά να τους βοηθήσουμε να βρουν στέγη και πρόσφατα αυξήθηκε (το βοήθημα) όπως και το ΕΕΕ. Ωστόσο, αύξηση της επιδοματικής πολιτικής, σημαίνει αύξηση των ενοικίων και τίποτε άλλο. Εγώ ο ίδιος ζω σε περιοχή που κατά 90% υπάρχουν μετανάστες και βλέπω τι γίνεται, βλέπω ότι υπάρχει εκμετάλλευση από κάποιους που προσπαθούν να διώξουν κόσμο και να βάλουν αριθμό αιτητών ασύλου στα διαμερίσματα για να παίρνουν περισσότερα χρήματα. Αυτά τα φαινόμενα δημιουργούν γκετοποίηση, που ήδη έχει αρχίσει».
Τα έξι μεγάλα προβλήματα και…κάποιες υπερβολές
Σαφώς διαφορετική προσέγγιση διατύπωσε στο ζήτημα η βουλευτίνα Ελένη Μαύρου περιγράφοντας αρχικά τις ακόλουθες δυσκολίες σε έξι τομείς: «α) η παρατεταμένη διαδικασία εξέτασης αιτήσεων ασύλου που διαρκεί 3-5 χρόνια κρατώντας εγκλωβισμένους στην αδράνεια και την αβεβαιότητα ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι παραγωγικά μέλη της κοινωνίας υποδοχής. β) η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης και ιδιαίτερα της στέγασης προσφύγων σε συνδυασμό με τις ανεπάρκειες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας για τους αιτητές ασύλου που διαμένουν οι περισσότεροι στα αστικά κέντρα όπου παρατηρείται κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων. Θα μπορούσε η δημιουργία ενός αποκεντρωμένου δικτύου κέντρων υποδοχής (πέρα από αυτό της Κοφίνου) στα αστικά κέντρα και όχι στην απομόνωση, να είναι μια προσωρινή τουλάχιστον απάντηση στο πρόβλημα. γ) στον τομέα της απασχόλησης όπου υπήρξε πρόσφατα θετική εξέλιξη με διεύρυνση των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας για αιτητές ασύλου, εξακολουθεί να υφίσταται η αποθαρρυντική γραφειοκρατία στην οποία υποβάλλονται εργοδότες που προτίθενται να εργοδοτήσουν πρόσφυγες ή αιτητές ασύλου. Αποτέλεσμα είναι ότι οι αιτητές ασύλου συνεχίζουν να εξαρτώνται από το σύστημα κρατικής πρόνοιας κι αυτό ενισχύει τα στερεότυπα ότι απομυζούν τους δημόσιους χώρους. δ) η εξέταση των αιτήσεων κοινωνικής πρόνοιας διαρκεί πολλές εβδομάδες ή μήνες, ενώ το περιβόητο σύστημα κουπονιών είναι προσβλητικό, δυσλειτουργικό και ανεπαρκές. ε) απουσιάζει μια πολυπολιτισμική παιδεία και μια κουλτούρα ανοχής και σεβασμού όπου τα παιδιά πρόσφυγες να υποστηρίζονται σωστά για να συμμετέχουν πλήρως στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι ως παρατηρητές όπως συμβαίνει συχνά σήμερα. Χρειάζεται αποτελεσματική πρόσβαση τους στην εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου προγράμματος ένταξης. στ) απουσιάζει πολιτική κοινωνικής ένταξης των προσφύγων. Είναι υπερβολή η διασπορά πανικού και η ρητορική φόβου όπως αναπτύσσεται και από την κυβέρνηση και από διάφορα ΜΜΕ, ενώ επιχειρείται να κατασκευαστεί η εικόνα ότι η Κύπρος είναι στα όρια της, σε σχέση με τους πρόσφυγες. Ποια είναι τα όρια της και πώς έχουν καθοριστεί; Είναι υπερβολή να λέμε ότι κατακλύζεται η Ευρώπη από πρόσφυγες. Ακούμε συχνά τη θέση από επίσημα χείλη σε σχέση με τη μετανάστευση και το άσυλο ότι η παρουσία των προσφύγων είναι αναγκαίο κακό…Συμφωνώ με τον Δημήτρη Παπαδάκη – κι εγώ πρόσφυγας είμαι από την Κερύνεια – και είναι καλό να θυμόμαστε ειδικά εδώ στην Κύπρο όταν συζητούμε τέτοια θέματα ότι το να είσαι πρόσφυγας δεν είναι επιλογή, αλλά συνέπεια του πολέμου που σε υποχρεώνει να υποστείς τα πάνδεινα για να σώσεις αν όχι τη δική σου ζωή, τη ζωή των παιδιών σου».
Απαντώντας σε ερωτήσεις παρευρισκομένων στη συζήτηση που ακολούθησε τις βασικές τοποθετήσεις, η Ελένη Μαύρου εξέφρασε την πεποίθηση ότι «οι Δήμοι και οι Τοπικές Κοινωνίες μπορούν να διαδραματίσουν τον πιο αποφασιστικό ρόλο στα θέματα κοινωνικής πρόνοιας και ένταξης μεταναστών και προσφύγων. Νιώθω περήφανη – πρόσθεσε – για τη δουλειά που κάνει το Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας στα θέματα αυτά, ιδιαίτερα για παιδιά και γυναίκες». Στο θέμα της στέγασης ανέφερε ότι πολλοί αιτητές ασύλου αναγκάζονται «να στοιβάζονται σε ακατάλληλα υποστατικά ή να μένουν στο δρόμο», αφού το ποσόν των 100 ευρώ που λαμβάνουν ως κρατικό επίδομα ενοικίου είναι εντελώς ανεπαρκές. «Ξέρουμε», πρόσθεσε, «ότι δεν μπορεί να λυθεί το πρόβλημα από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά ενώ έχει εντοπισθεί τα τελευταία δύο τουλάχιστον χρόνια, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζεται – για να μη μιλήσω για τις καταχρήσεις που γίνονται από πολλούς ιδιοκτήτες ακινήτων. Χωρίς να υποτιμούμε τα όσα έχουν γίνει τα τελευταία 15 χρόνια από το κράτος στην υποδοχή προσφύγων, πιστεύω ότι έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε και στον τομέα της παροχής βασικών συνθηκών διαβίωσης, αλλά πολύ περισσότερο στον τομέα της ένταξης. Και η ένταξη δυσκολεύει ακόμα περισσότερο γιατί στον κυρίαρχο δημόσιο πολιτικό λόγο πληθαίνουν αντί να μειώνονται τα ξενοφοβικά και τα ρατσιστικά στοιχεία».
Η αλλαγή του Κανονισμού του Δουβλίνου
«Είμαι πρόσφυγας από την Αμμόχωστο και αν δεν ήταν αναγκαστική η φυγή μας δεν θα φεύγαμε ποτέ από τον τόπο μας», είπε στην ομιλία του ο. Ευρωβουλευτής Δημήτρης Παπαδάκης και συνέχισε: «Δυστυχώς όταν ξεκίνησαν οι προσφυγικές ροές σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Μάλτα και η Ιταλία, η ενωμένη Ευρώπη στάθηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει το φαινόμενο, καθώς κάποιες χώρες συμπεριφέρθηκαν λες και δεν τις αφορούσε το θέμα και κάποιες άλλες κρυβόντουσαν πίσω από τον Κανονισμό του Δουβλίνου που οπωσδήποτε χρειάζεται αναθεώρηση. Οι προσφυγικές ροές δεν αφορούν μόνο εκείνους που υποδέχονται τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αλλά ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικογένεια – όπως την αφορά και το κύκλωμα των λαθρέμπορων ψυχών που αναπτύχθηκε έντονα και που εκμεταλλεύεται με χυδαίο και αισχρό τρόπο τους ανθρώπους που αναζητούν μια καλύτερη ζωή». Κατέληξε με ένα αισιόδοξο μήνυμα ότι «η Ευρώπη μπορεί να δράσει και να αντιμετωπίσει συλλογικά τις προκλήσεις, καθώς είναι πραγματικά ένας χώρος αλληλεγγύης που μπορεί να λειτουργήσει και να δώσει λύσεις σε προβλήματα, με τη συνεργασία των κρατών μελών». Να σημειώσουμε ότι την επόμενη μέρα της εκδήλωσης, την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου 2019 ο Γερμανός Υπουργός Εσωτερικών Χορστ Ζέεχοφερ δήλωσε σε σύσκεψη με ομολόγους του από τις πέντε μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ που πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο ότι «πρέπει να αλλάξει η διαχείριση του προσφυγικού» και ότι «ο Κανονισμός του Δουβλίνου εδώ και πολύ καιρό δεν λειτουργεί πλέον και γι’ αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει βάση για μια μελλοντική πολιτική ασύλου της ΕΕ». Στη συνάντηση ο κ. Ζέεχοφερ παρουσίασε στους Υπουργούς Εσωτερικών από τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Πολωνία ένα σχέδιο με κεντρική ιδέα ότι οι διαδικασίες ασύλου της ΕΕ θα πρέπει μεν να ξεκινούν στις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αλλά θα ολοκληρώνονται σε άλλα κράτη της ΕΕ». Σύμφωνα με τον Γερμανικό ραδιοτηλεοπτικό σταθμό της Deutsche Welle, τη στήριξη του για την πρόταση Ζέεχοφερ εξέφρασε ο Επίτροπος Μετανάστευσης Δημήτρης Αβραμόπουλος που συμμετείχε στη σύσκεψη του Μονάχου.
Εκατοντάδες χιλιάδες αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ
«Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι όσο απαραίτητα και χρήσιμα είναι τα μέτρα που λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Αρχές των κρατών μελών φιλοξενίας, αποφασιστικό ρόλο παίζουν και οι ίδιοι οι πολίτες, αφού ανοίγοντας την αγκαλιά τους στους πρόσφυγες, οι πιθανότητες ομαλής ένταξής τους στην κοινωνία θα είναι, σαφώς, πολύ μεγαλύτερες», είπε μεταξύ άλλων στην τοποθέτησή της η Αναπληρώτρια Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Κύπρο Θέα Πιερίδου, που παρουσίασε κυρίως κάποια σχετικά στοιχεία για τη σημερινή κατάσταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είπε μεταξύ άλλων ότι σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου 2019 υποβλήθηκαν 456 χιλιάδες αιτήσεις ασύλου συνολικά στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόσθεσε ότι ο αριθμός αυτός είναι κατά 10% αυξημένος σε σχέση με ολόκληρο το 2018. Διαβεβαίωσε πάντως ότι «κατά την τελευταία τετραετία έχουν πλέον τεθεί οι βάσεις για μια ισχυρή συλλογική μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπάρχουν νέα εργαλεία και διαδικασίες για αποτελεσματικό συντονισμό και συνεργασία».
Τον λόγο πήρε και ο Timo Heino Πρέσβης της Φινλανδίας στην Κύπρο, αφού η χώρα του ανέλαβε την εναλλασσόμενη εξάμηνη Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης την 1η Ιουλίου μέχρι το τέλος 2019. Ο Πρέσβης περίγραψε την εμπειρία της χώρας του από την προσφυγική κρίση του 2015 μέχρι τις μέρες μας.
Στη δική του παρουσίαση ο Κωνσταντίνος Κυπριανού Επικεφαλής της Μονάδας Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών μίλησε για τη συγχρηματοδότηση έργων για το άσυλο και την ένταξη υπηκόων τρίτων χωρών κάτω από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης. Είπε ότι η Μονάδα Ευρωπαϊκών Ταμείων του Υπουργείου Εσωτερικών «διαχειρίζεται ευρωπαϊκά κονδύλια για υλοποίηση έργων, η φύση των οποίων εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών και είναι η Υπεύθυνη Αρχή για τα Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων που στοχεύουν στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, την ένταξη, το άσυλο, την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών στη χώρα καταγωγής τους, στην εσωτερική ασφάλεια και στην επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων. Η Μονάδα – ανέφερε – αξιοποιεί πλήρως τα κονδύλια που παραχωρούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με πλήρη απορροφητικότητα μέχρι στιγμής ικανοποιώντας τους οικονομικούς στόχους που τίθενται κάθε χρόνο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Περισσότερα από 180 έργα έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιο των Ταμείων για την παρούσα προγραμματική περίοδο. Έχουν διατεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 κάτω από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης περίπου 40 εκατομμύρια ευρώ με στόχο την υλοποίηση έργων που καλύπτουν τους ειδικούς στόχους του ασύλου, ένταξης και των επιστροφών υπηκόων τρίτων χωρών στις χώρες προέλευσης. Η Ευρωπαϊκή συνεισφορά για υλοποίηση των έργων είναι 90% και η συνεισφορά της Κυπριακής Δημοκρατίας 10%».
Από αριστερά Κάτια Σάββα, Δημήτρης Παπαδάκης, Ελένη Μαύρου, Κωνσταντίνος Κυπριανού και Timo Heino.
Πυκνό το ακροατήριο στην εκδήλωση.
Φώτο: Στο μικρόφωνο ο Υπουργός Κωνσταντίνος Πετρίδης.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Sarah Malian
