Άρθρο της Ιωάννας Παναγιώτου*
Όταν μιλάμε για τη φύση συνήθως μας έρχεται να κλείσουμε τα μάτια και να χαθούμε σε μια σταθερή εικόνα ανάλογα με τα βιώματα, τις παιδικές μας αναμνήσεις.
Εμφανίζονται εικόνες από ένα περίπατο στο δάσος, ένα ηλιοβασίλεμα στην παραλία, ένα κήπο με λουλούδια και άλλα πολλά.
Ζωντανεύουν αυτές οι εικόνες γιατί τις ζήσαμε και η αγία νοσταλγία τις ξεθάβει από το παλιοντούλαπο των αναμνήσεων και τις επαναφέρει στον κόσμο του συνειδητού. Πόσοι όμως από μας σήμερα χαίρονται συχνά μια τέτοια εικόνα δια ζώσης, πόσοι από μας απολαμβάνουν με όλες τους τις αισθήσεις μια τέτοια πραγματικότητα ; Σίγουρα όχι η πλειοψηφία και συνήθως αραιά και που.
Μεγαλώνοντας στην πόλη, παρόλο που σχεδόν όλοι είχαμε παππούδες σε κάποιο χωριό άρα είχαμε κάποια εμπειρία από τη ζωή στην ύπαιθρο και από τη φύση μέσα από την οποία ξεπροβάλλει ένας οικισμός, όταν αποφάσισα στα 24 μου χρόνια να ζήσω σε ένα μικρό χωριό, τότε κατάλαβα τους βασικούς ρυθμούς της φύσης και τη δική της νομοτέλεια.
Στην αρχή αυτή η υπερβολική ησυχία, οι καινούργιοι ήχοι και οι μυρωδιές που σε αναγκάζουν να αντιληφθείς και να συνειδητοποιήσεις ότι η κάθε εποχή είναι διαφορετική, η κάθε μέρα είναι διαφορετική, η κάθε ώρα της μέρας είναι διαφορετική (αλλιώς είναι το πρωί, αλλιώς το μεσημέρι και αλλιώς το σούρουπο) μου έφερνε εκνευρισμό.
Νοσταλγούσα τη λήθη που μου προκαλούσε ο μονότονος ήχος του κλιματιστικού, τα κλειστά τζάμια που δεν άφηναν το αεράκι να κάνει μια βόλτα μέσα στο σπίτι και το αναλλοίωτο άρωμα εσωτερικού χώρου. Η δύναμη της εντροπίας βλέπετε ελκύει τους ανθρώπους να παραμένουν στα ίδια, τα καλά και τα κακά. Αυτό με το χρόνο προκαλεί την ανακούφιση της συνήθειας και τη λήθη της ψυχής, αδρανεί τις αισθήσεις και μειώνει τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.
Με την πάροδο του χρόνου άρχισα να κατανοώ αυτό που κάποτε έμαθα στο Πανεπιστήμιο σπουδάζοντας βιολογία «η φύση είναι το σύνολο των όντων του σύμπαντος των οποίων η συνύπαρξη βασίζεται σε πολύ λεπτές ισορροπίες και που η σταθερότητα στηρίζεται στην ποικιλομορφία δηλ. τη βιοποικιλότητα».
Άρχισα να παρατηρώ τους κύκλους ζωής των φυτών, τα έντομα που τα πλησίαζαν και αν χρειάζονταν τη μέλισσα, τα πουλιά ή τον άνεμο για την αναπαραγωγή τους. Άρχισα όταν τελείωνε ο χειμώνας να περιμένω τις μυρωδιές της άνοιξης και σίγουρα κατάλαβα την εποχικότητα των φρούτων και των λαχανικών και ότι δεν είναι φυσιολογικό να τρώμε πορτοκάλι το καλοκαίρι και καρπούζι το χειμώνα.
Με το σύγχρονο τρόπο ζωής μας, την υπερκατανάλωση και την άκρατη ανάπτυξη αυτές οι πολύ λεπτές ισορροπίες που έχουμε προαναφέρει σπάζουν, η φύση αρχίζει να συμπεριφέρεται σαν ένα τρένο που έφυγε από τις γραμμές του και τρέχει ανεξέλεχτα χάνοντας βαγόνια.
Για αυτό οικολόγοι και επιστήμονες μιλούν για βιωσιμότητα και για βιοικονομία -για την ανάπτυξη δηλαδή που λαμβάνει υπόψη της, τους κύκλους ζωής των φυσικών πόρων ώστε και οι άνθρωποι να μπορούν να απολαμβάνουν μια καλή ποιότητα ζωής και η φύση να μην καταστρέφεται για να μπορεί να παρέχει και στις επόμενες γενιές αυτά που παρέχει σε μας σήμερα.
Μερικές φορές τα πράγματα που οδηγούν σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής είναι αυτά τα οποία σχετίζονται με την υγεία και με την οικονομία. Αν μας ρωτήσουν :- θέλετε να τρώτε καθαρά και ασφαλή τρόφιμα ;
Όλοι από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι το δάσκαλο ή τον εργάτη θα απαντήσουν ναι. Η απάντηση είναι αναμενόμενη και όμως καθημερινά μαθαίνουμε για νέα σκάνδαλα, για νέες βλαβερές ουσίες, για νέους θανάτους από καρκίνο χωρίς να υιοθετούνται οι αρχές της πρόληψης, της βιώσιμης ανάπτυξης και γιατί όχι και της της αποανάπτυξης.
Αν ρωτήσετε: – Θέλετε να κολυμπάτε σε μια καθαρή θάλασσα, να έχετε ελεύθερη πρόσβαση στην παραλία, να κάθεστε στην αυλή σας χωρίς να αναπνέετε καυσαέριο, να περπατάτε στην ύπαιθρο χωρίς να βλέπετε γύρω σκουπίδια και παράνομα λατομεία όλοι θα απαντήσουν ναι .
Τι κάνουμε όμως για να τα έχουμε όλα αυτά;
Κατά την άποψη μου αρχίζουμε από τα απλά καθημερινά πράγματα και απαιτούμε δυναμικά από την πολιτεία να εφαρμόζει όρους βιωσιμότητας οριζόντια σε όλες τις πολιτικές της.
Ίσως ήλθε η ώρα να βάλουμε στο τραπέζι της συζήτησης και τη θεωρία της αποανάπτυξης. Ο καθηγητής πολιτικής οικολογίας και οικολογικών οικονομικών στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης Γιώργος Καλλής έχει εισάξει αυτή τη νέα προσέγγιση η οποία ξεπήδησε από τον κλάδο των οικολογικών οικονομικών και έχει σαν βάση την οικολογία και την οικονομία των φυσικών πόρων.
Γιατί, τίποτα στον φυσικό κόσμο δεν αναπτύσσεται επ’ αόριστον, άρα η ανθρωπότητα για να επιβιώσει θα πρέπει να προσαρμοστεί στη φύση και όχι η φύση στους υπερκαταναλωτικούς ρυθμούς των σύγχρονων κοινωνιών. Αυτό δεν αλλάζει με τίποτα!
*Βιολόγος/ΜΒΑ/ΜΑ
Εκτελεστική Διευθύντρια Πανεπιστημίου Λεμεσού
