 |
Κάνε τα ψώνια σου άνετα, γρήγορα, εύκολα στο Odelo! Κέρδισε 20€ στις πρώτες σου αγορές! |
Του Σοφοκλή Γεωργιάδη
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι η Τουρκία προσπαθεί να καταστεί μία πανίσχυρη δύναμη στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις δραστηριότητές της στο συγκεκριμένο τομέα τα τελευταία χρόνια. To παρακάτω αποκαλυπτικό άρθρο – έρευνα του ναυτιλιακού «Maritime Executive» αναλύει πως η γεωγραφική της θέση της δίνει αναπόφευκτα το δικαίωμα να «ελέγχει» τη διοχέτευση του μαύρου χρυσού και της ενέργειας από τις γύρω περιοχές στις ευρωπαϊκές αγορές. Παίρνοντας τα απαραίτητα φορολογικά μέτρα έχει διασφαλίσει την ώθηση της έρευνας και εξόρυξης του πετρελαίου στη χώρα, ενώ εξετάζει διάφορους τρόπους που θα τις επιτρέψουν να επεκτείνει τόσο τη δύναμη όσο και την επιρροή που έχει στα ζητήματα ενέργειας.
Πως αναλύεται η προμήθεια πετρελαίου για την Τουρκία
Αναλυτικά:
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών χρόνων, η Τουρκία έχει βιώσει μερικές από τις ιδιαίτερα αυξημένες ανάγκες ενέργειας από τις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Σε αντίθεση με ορισμένες άλλες χώρες του ΟΟΣΑ στην Ευρώπη, η οικονομία της Τουρκίας έχει αποφύγει την παρατεταμένη στασιμότητα που παρατηρείται σε πολλές χώρες της ηπείρου τα τελευταία χρόνια. Η χρήση της ενέργειας στη χώρα εξακολουθεί να είναι σχετικά χαμηλή, αν και αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η χρήση ενέργειας θα συνεχίσει να αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 4,5% κατά το 2015 – 2030, ενώ υπολογίζεται να διπλασιαστεί κατά την επόμενη δεκαετία.
Το ακαδημαϊκό περιοδικό Gas Journal (OGJ) εκτιμά ότι τα αποθέματα πετρελαίου της Τουρκίας φθάνουν τα 295 εκατ. βαρέλια και βρίσκονται κυρίως στη νοτιοανατολική περιοχή της χώρας. Η παραγωγή πετρελαίου της Τουρκίας κορυφώθηκε το 1991 σε 85.000 βαρέλια την ημέρα (bbl/d). Στη συνέχεια, η ετήσια παραγωγή μειώθηκε και έφθασε στο απόγειό της το 2004 με την παραγωγή να φθάνει στα 43.000 bbl/d. Παρά το γεγονός ότι η παραγωγή πετρελαίου έχει αυξηθεί ελαφρώς από το 2004, η ετήσια κατανάλωση της χώρας είναι πολύ μικρή.
Η Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) είναι η μεγαλύτερη εταιρία εξερεύνησης και παραγωγής πετρελαίου στην Τουρκία. Πρόκειται για κρατική εταιρεία και, με βάση τα δικαιώματα που κατέχει, οποιαδήποτε ξένη ανάμειξη σε δραστηριότητες εξόρυξης πετρελαίου περιορίζεται σε κοινοπραξίες με την TPAO. Σύμφωνα με την ΙΕΑ, η ΤΡΑΟ ήταν υπεύθυνη για το 75% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου στην Τουρκία κατά το 2011.
Η τουρκική κυβέρνηση προσφέρει πολλά είδη φορολογικών ελαφρύνσεων με απώτερο σκοπό την ενθάρρυνση της έρευνας και της παραγωγής πετρελαίου. Μεταξύ αυτών, συμπεριλαμβάνονται χαμηλότεροι συντελεστές φορολογίας για τις επιχειρήσεις, απαλλαγές από τους δασμούς για την εισαγωγή υλικών και εξοπλισμού, καθώς και απαλλαγές από το ΦΠΑ για τις δραστηριότητες εξερεύνησης.
Η πλειοψηφία από τα 295 εκατ. βαρέλια των αποθεμάτων πετρελαίου της Τουρκίας βρίσκεται στις επαρχίες Batman και Adiyaman, στα νοτιοανατολικά της χώρας, καθώς και στη Θράκη – στα βορειοδυτικά. Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ εκτιμά ότι περίπου 438 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου βρίσκονται στο νότιο χερσαίο τμήμα της χώρας και δεν έχουν μέχρι στιγμής ανακαλυφθεί. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές εάν τα αποθέματα αυτά αξίζουν οικονομικά να εκμεταλλευτούν.
Τα παράκτια αποθέματα μπορεί να καταστούν μια μελλοντική πηγή προμήθειας πετρελαίου της Τουρκίας. Ίσως να υπάρχουν σημαντικές ποσότητες αποθεμάτων στο Αιγαίο Πέλαγος, αν και αυτό δεν έχει επιβεβαιωθεί λόγω των συνεχιζόμενων εδαφικών διαφορών με την Ελλάδα. Η Μαύρη Θάλασσα μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί και να προσφέρει σημαντικές δυνατότητες παραγωγής πετρελαίου για την Τουρκία. Η τουρκική εθνική εταιρία πετρελαίου TPAO έχει αυξήσει τις δραστηριότητες εξερεύνησης στο τουρκικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας, το οποίο μπορεί να περιέχει 7 – 10 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Η παράκτια περιοχή εξερευνάται από την TPAO, σε κοινοπραξία με την ExxonMobil και την Petrobras. Βραχυπρόθεσμος στόχος της TPAO είναι να αναπτύξει τους πόρους που βρίσκονται στη Μαύρη Θάλασσα. Το Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας σχεδιάζει να ξεκινήσει την εμπορική παραγωγή στη Μαύρη Θάλασσα από το 2016.
Επιπρόσθετα, εκτός από τη Μαύρη Θάλασσα, η TPAO σχεδιάζει να εκμεταλλευτεί τους πόρους υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο. Το Νοέμβριο του 2011, η TPAO υπέγραψε συμφωνία με την Royal Dutch Shell για εξερεύνηση υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο και τη νοτιοανατολική περιοχή της χώρας. Η συμφωνία αυτή καλύπτει τα σχέδια για την εξερεύνηση σχιστολιθικού φυσικού αερίου στα νοτιοανατολικά, κοντά στην πόλη Diyarbakir. Σύμφωνα με το τουρκικό Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, η Shell άρχισε την εξερεύνηση στο Saribugday τον Αύγουστο του 2012.
Πέραν του ότι είναι μια αξιόλογη αγορά για τον ενεργειακό εφοδιασμό, ο ρόλος της Τουρκίας ως κόμβος διανομής ενέργειας είναι επίσης σημαντικός. Η Τουρκία αποτελεί «κλειδί» στη μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία, την Κασπία θάλασσα και τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη. Γεωγραφικά, η χώρα βρίσκεται σε ένα καίριο σημείο διέλευσης των θαλάσσιων μεταφορών πετρελαίου και γίνεται όλο και πιο σημαντική αν ληφθούν υπόψη οι αγωγοί μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι αυξανόμενοι όγκοι πετρελαίου της Ρωσίας και της Κασπίας αποστέλλονται με δεξαμενόπλοια μέσω των τουρκικών στενών προς τις δυτικές αγορές. Την ίδια ώρα, ένα τερματικό στις μεσογειακές ακτές της Τουρκίας, στο λιμάνι Ceyhan, χρησιμοποιείται για τις εξαγωγές πετρελαίου από το βόρειο Ιράκ και για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν. Περίπου 3 εκατομμύρια bbl/d διέρχονταν από τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια το 2013 (περίπου 2,5 εκατομμύρια bbl/d αργό πετρέλαιο και 0,5 εκατομμύριο bbl/d προϊόντα πετρελαίου).
Το τερματικό στο λιμάνι Ceyhan διευκολύνει τις εξαγωγές πετρελαίου από το βόρειο Ιράκ μέσω ενός αγωγού από το Kirkuk και από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Ceyhan. Ο αγωγός Kirkuk-Ceyhan είναι ο μεγαλύτερος αγωγός πετρελαίου της Τουρκίας σε χωρητικότητα και χρησιμοποιείται ως αγωγός μεταφοράς πετρελαίου από το Ιράκ. Το μήκος του είναι περίπου 600 μίλια και αποτελείται από δύο γραμμές με χωρητικότητα 1,65 εκατομμύρια bbl/d. Ωστόσο, μόνο ένας από τους δύο αγωγούς είναι λειτουργικός, με μέγιστη επιχειρησιακή ικανότητα 400.000 bbl/d, σύμφωνα με το Γραφείο του Ειδικού Γενικού Επιθεωρητή για την Ανασυγκρότηση του Ιράκ (SIGIR). Στα τέλη του 2012, το Ιράκ και η Τουρκία συμφώνησαν να συνεχίσουν τις εισαγωγές αργού πετρελαίου μέσω αυτού του αγωγού για άλλα 15 χρόνια, αν και συχνές επιθέσεις στον αγωγό είχαν ως αποτέλεσμα τακτικές διακοπές λειτουργίας. Κατά το 2012, οι πραγματικές ροές υπολογίζονταν κατά μέσο όρο λίγο πάνω από 300.000 bbl/d.
Ο αγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Ceyhan (BTC) είναι ο μεγαλύτερος αγωγός πετρελαίου της Τουρκίας σε μήκος (περίπου 1.100 χιλιόμετρα). Η αρχική χωρητικότητά του ήταν 1 εκατομμύριο bbl/d, το οποίο αυξήθηκε σε 1,2 εκατ. bbl/d το 2009. Ο αγωγός μεταφέρει αργό πετρέλαιο μέσω της Γεωργίας στο Ceyhan. Επίσης, από το 2008, μέσω του BTC μεταφέρεται αργό πετρέλαιο από το Καζακστάν και στη συνέχεια, μέσω δεξαμενόπλοιων, διοχετεύεται στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο αγωγός τέθηκε αρχικά σε λειτουργία τον Ιούνιο του 2006.
Για να διευκολυνθεί η αύξηση της κυκλοφορίας του πετρελαίου μέσω των τουρκικών στενών και σε μια προσπάθεια να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες ποσότητες πετρελαίου από την Κασπία, η Τουρκία εξετάζει μια σειρά από επιλογές για παράκαμψη του Βοσπόρου από τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία και την ίδια την Τουρκία. Ο αγωγός BTC, ο οποίος παρακάμπτει τα τουρκικά στενά, είναι η πρώτη από τις πολλές προτεινόμενες επιλογές.
Οι επιλογές παράκαμψης του Βοσπόρου εκτός Τουρκίας περιλαμβάνουν τον αγωγό Odessa-Brody στην Ουκρανία, ο οποίος μεταφέρει σήμερα αργό πετρέλαιο στην Odessa. Άλλες επιλογές είναι ο Πανευρωπαϊκός Αγωγός Πετρελαίου και οι αγωγοί του Μπουργκάς, της Αυλώνας στη Βουλγαρία, της Αλβανίας και ο ελληνικός αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.
Η τεράστια διαφορά ανάμεσα στην κατανάλωση και την παραγωγή πετρελαίου
Κατά την τελευταία δεκαετία προτάθηκαν στην Τουρκία μια σειρά από επιλογές παράκαμψης του Βοσπόρου:
– Samsun-Ceyhan. Ο αγωγός θα μεταφέρει πετρέλαιο από το τουρκικό λιμάνι Ceyhan, που βρίσκεται στη Μαύρη Θάλασσα, στη Σαμψούντα. Το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή ενός πετρελαιαγωγού μήκους 350 μιλίων, ένα νέο τερματικό σταθμό για την παραλαβή πετρελαίου στη Σαμψούντα, ένα τερματικό για την εξαγωγή πετρελαίου και μια μονάδα αποθήκευσης στο λιμάνι Ceyhan. Ο αγωγός πετρελαίου θα έχει μέγιστη αρχική ικανότητα μεταφοράς 1 εκατ. bbl/d, η οποία μπορεί τελικά να αυξηθεί σε 1,5 εκατ. bbl/d.
– Kiyikoy-Ibrikbaba. Ο αγωγός θα μεταφέρει 1,2 εκατ. bbl/d μεταξύ του Kiyikoy στη Μαύρη Θάλασσα και του Ibrikbaba στο Αιγαίο Πέλαγος, κοντά στην Ελλάδα. Ο αγωγός αυτός είχε προταθεί πριν από περίπου έξι χρόνια, αλλά ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί στην εξέταση της συγκεκριμένης πρότασης.
– Canal Istanbul. Πρόκειται για μια σύνδεση μήκους 30 μιλίων ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Θα βρίσκεται στην ευρωπαϊκή πλευρά του Βοσπόρου και θα ολοκληρωθεί το 2023. Ωστόσο, με δεδομένο το μέγεθος της επιχείρησης και το σχετικό κόστος, το έργο αυτό αποτελεί τη λιγότερο επιθυμητή και εφικτή επιλογή και πιθανότατα δεν θα ολοκληρωθεί.
– Αγωγός KRG. Ο αγωγός της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης (KRG) θα συνδέσει τα κοιτάσματα πετρελαίου της βορειοανατολικής περιοχής, στο ελεγχόμενο από την KRG τμήμα του Ιράκ, με την Τουρκία μέσω ενός ανεξάρτητου αγωγού από το Taq Taq στο Fishkhabur. Το KRG έχει ήδη κατασκευάσει τον αγωγό με ικανότητα μεταφοράς 300.000 bbl/d, αλλά η κυβέρνησή του Ιράκ έχει απειλήσει νομικά την Τουρκία για την αγορά πετρελαίου από την KRG χωρίς επίσημη έγκριση.
Το λιμάνι του Ceyhan είναι σημαντικό τόσο για τις εξαγωγές πετρελαίου της Κασπίας, καθώς και του Ιράκ από το Κιρκούκ. Η Τουρκία επιδιώκει να δημιουργήσει το Ceyhan ως περιφερειακό ενεργειακό κόμβο, ενώ εγκρίνει στους ιδιώτες επενδυτές να κατασκευάζουν διυλιστήρια στον τερματικό σταθμό πετρελαίου της περιοχής, αυξάνοντας έτσι τα έσοδα της πέρα από τα τέλη διέλευσης.
Ο τερματικός σταθμός πετρελαίου του Ceyhan έχει τέσσερις προβλήτες φόρτωσης αργού πετρελαίου. Υπάρχουν δύο εξωτερικά αγκυροβόλια στα οποία μπορούν να φιλοξενηθούν δεξαμενόπλοια με βάρος μέχρι 300.000 τόνους, ενώ τα δύο εσωτερικά αγκυροβόλια μπορούν να φιλοξενήσουν πλοία με βάρος έως 150.000 τόνους. Κατά το 2012, από το Ceyhan πέρασαν πάνω από 600.000 bbl/d από τις εξαγωγές του Azeri και περίπου 300.000 bbl/d από τις ιρακινές εξαγωγές αργού πετρελαίου προς την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Εκτός από το αργό πετρέλαιο, το Ιράκ χρησιμοποίει το λιμάνι του Ceyhan και για εξαγωγές συμπυκνωμένου πετρελαίου. Τον Σεπτέμβριο του 2012, η KRG μετέφερε το πρώτο φορτίο συμπυκνωμένου πετρελαίου από το Ιράκ στο Ceyhan και φορτώθηκε σε δεξαμενόπλοιο στις 4 Οκτωβρίου. Το μέγεθος του φορτίου ήταν περίπου 105.000 βαρέλια, με πρόσθετα φορτία να έχουν προγραμματιστεί για αποστολή μέσω της ίδιας διαδρομής.
Η KRG ανέφερε στις αρχές του 2014, ότι θα συνεργαστεί με την τουρκική κυβέρνηση για να ανοίξει αρκετά νέα σημεία διέλευσης στα σύνορα, αυξάνοντας έτσι τον πιθανό όγκο των εξαγωγών πετρελαίου.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε με την κυριακάτικη εφημερίδα “24” στις 4/5/2014.
