ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Είπε ο Άαρον Άπελφελντ (Aharon Appelfeld 1932-2018) στον Φίλιπ Ροθ (Philip Roth 1933-2018) σε μιαν αξιομνημόνευτη συνομιλία μεταξύ των δύο επιφανών Εβραίων συγγραφέων: «Παραμένει κοινή πεποίθηση μέχρι σήμερα ότι οι Εβραίοι είναι επιτήδεια, πονηρά και εκλεπτυσμένα πλάσματα με τη σοφία όλου του κόσμου αποθηκευμένη εντός τους. Δεν είναι όμως εντυπωσιακό το πόσο εύκολα εξαπατήθηκαν; Παρασύρθηκαν με τα απλούστερα, σχεδόν παιδαριώδη τεχνάσματα και παγιδεύτηκαν. Μαντρώθηκαν στα γκέτο, αφέθηκαν να λιμοκτονήσουν επί μήνες, ενθαρρύνθηκαν με ψεύτικες ελπίδες και τέλος στάλθηκαν στον θάνατο τους σιδηροδρομικώς. Η τυφλότητα και η κωφότητα τους, η έμμονη ενασχόληση με τον εαυτό τους, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αφέλειας τους. Οι δολοφόνοι ήταν πρακτικοί και ήξεραν τι ακριβώς ήθελαν. Ο αφελής όμως είναι πάντα ένας σλεμάζλ (σ. σ. λέξη των γίντις που σημαίνει ο αποτυχημένος), ένα γελοίο θύμα της ατυχίας που ποτέ δεν ακούει εγκαίρως το σήμα κινδύνου αλλά μπερδεύεται, τα χάνει και στο τέλος πέφτει στην παγίδα».
Ο ίδιος ο Άαρον Άπελφελντ είδε τους Ναζί να σκοτώνουν τη μητέρα του το 1940 και στάλθηκε με τον πατέρα του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Ουκρανία από όπου δραπέτευσε λίγους μήνες μετά, κατέφυγε στα δάση της περιοχής όπου έζησε περιπλανώμενος για τρία χρόνια τρώγοντας ό,τι έβρισκε και κατέληξε στην Παλαιστίνη, το κατοπινό Ισραήλ το 1946.
Σήμερα τα εγγόνια των παλιών σλεμάζλ δεν θέλουν να είναι σαν τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους. Μετά από 75 χρόνια διεκδικούν για τον καθένα τους την αξία που οι θύτες ποδοπάτησαν στο κάθε ένα από τα θύματα που έστειλαν στους θαλάμους αερίων.
Τέτοιες μέρες πριν 15 χρόνια, στην 60η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς, του φοβερού ναζιστικού στρατοπέδου όπου ένα εκατομμύριο Εβραίοι αφανίστηκαν στους θαλάμους αερίων και στα κρεματόρια, ο τότε Πρωθυπουργός του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν δήλωσε στη Βουλή της χώρας ότι «το κράτος του Ισραήλ πήρε το μάθημα του από το Άουσβιτς. Έμαθε να αμύνεται, να υπερασπίζεται τους κατοίκους του απέναντι στους εχθρούς του και να αποτελεί καταφύγιο για τους Εβραίους. Το μάθημα που πήραμε είναι ότι δεν μπορούμε να υπολογίζουμε σε κανέναν, παρά μόνο στους εαυτούς μας». Αυτές οι λίγες φράσεις περιγράφουν την ιστορία του σύγχρονου Ισραήλ – ενός λαού που υπήρξε αθώο θύμα γενοκτονίας και ρατσιστικής θηριωδίας, οργισμένου ακόμα για την αγριότητα των δημίων, αλλά και για την ίδια την παλιά του αδυναμία. Και αποφασισμένου βαθιά, συνειδητά και αμετάκλητα να μην αφήσει πια να τον αγγίξει ο πόνος και η απόγνωση της αιχμαλωσίας. Οι Εβραίοι έκτισαν την πατρίδα τους, το καταφύγιο από τους εχθρούς τους όπως είπε ο Αριέλ Σαρόν, έχοντας συνείδηση μιας ασυνήθιστης τραγικότητας που κουβαλούν σαν πεπρωμένο. Αμφιθυμικός λαός, κοσμοπολίτης αλλά και κλειστοφοβικός, του αρέσει ακόμα και σήμερα που είναι πανίσχυρος και πάνοπλος, να κτίζει τείχη γύρω του για να προστατευτεί από τους εχθρούς του. Στην περίπτωση του Ισραήλ, οι «εχθροί» είναι μια έννοια με μιαν αντικειμενική και ρεαλιστική αξία, αν λάβει κανείς υπόψη τις απειλές εξάλειψης που δέχεται καθημερινά από φανατικούς ισλαμιστές και από κράτη σαν το Ιράν. Έχει όμως και μιαν οντολογική χροιά που θα έλεγε κανένας ότι αποκαλύπτει την «ανάγκη» των Εβραίων να καταδιώκονται και να απειλούνται. Αυτή πέρασε στον πολιτισμό τους σαν μεσσιανική αναμονή για ένα σωτήρα που έμαθαν καλά ότι δεν πρόκειται να έρθει ποτέ αν δεν αποφασίσουν να αναλάβουν οι ίδιοι την τύχη τους στα χέρια τους.
