Μια ιδέα που κοχλάζει εδώ και δεκαετίες στις οικονομικές κοινότητες και κυοφορείται από τα τέλη του 19ου αιώνα σε οικονομικά και φιλοσοφικά συγγράμματα, είναι η εφαρμογή του βασικού εγγυημένου εισοδήματος (ή αλλιώς παγκόσμιο βασικό εισόδημα). Μια οικονομική, κοινωνική, φιλοσοφική θεωρία που αποβλέπει στο να διασφαλίζει εις άπαντας, μια άνευ όρων χορήγηση ενός εισοδήματος που καλύπτει τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες (στέγη, τροφή, περίθαλψη, εκπαίδευση κτλ.) και δίνεται σταθερά, κάθε μήνα, σε κάθε άτομο ανεξαιρέτως, δια βίου. Ενδεχομένως, άμα τη εμφανίσει της, να ηχεί ως ένα σοσιαλιστικό, ανεδαφικό μανιφέστο που δεν έχει ρεαλιστικό αντίκρισμα στους καπιταλιστικούς ρυθμούς που έχουν εδραιωθεί, αλλά στο υπόβαθρο της διαφέρει ολωσδιόλου από κουμμουνιστικούς «παραδείσους», καθώς ένα τέτοιο όραμα έχει ήδη βρει πειραματικό έδαφος κατά περιόδους σποραδικά, με αναπάντεχα θετικά αποτελέσματα στο σύνολο των τοπικών του εφαρμογών. Μια ιδεατή θεώρηση του κόσμου που παρά τις κριτικές που έχει δεχθεί από ορισμένους οικονομολόγους εξαιτίας της απόλυτης -δήθεν- οριζοντιοποίησης και ακαμψίας της, έχει υποστηριχθεί ένθερμα από την πλειοψηφία της οικονομικής επιστήμης, ακόμα και από επιφανείς στρατευμένους φιλελεύθερους οικονομολόγους, όπως ο Milton Friedman.
Το επιβάλλουν πλέον οι καιροί της καπιταλιστικής αποσάθρωσης, μια τέτοια πρωτοβουλία να γίνει πράξη, με γνώμονα ρεαλιστικά στατιστικά δεδομένα που όλα δείχνουν πως όχι απλά ένα οικουμενικός καταμερισμός δεν είναι ουτοπικός, αλλά όπως λέμε λαϊκά, τα νούμερα «βγαίνουν». Πρόκειται για την αποζητούμενη μετάβαση της ανθρωπότητας σε μια εποχή αληθινής προόδου και ευημερίας, με την αρωγή της τεχνολογικής έκρηξης των τελευταίων 50 χρόνων, χωρίς να χρειάζεται να διασαλευτεί η κοινωνική συνοχή και η πλουτοπαραγωγική άνοδος. Πιλοτικές απόπειρες στον Καναδά, στην Ναμπίμπια, στην Αλάσκα κ.α, καταδεικνύουν εμφατικά μια άβολη (για τους πλουσίους) αλήθεια: τo εγγυημένο καθολικό εισόδημα κοστίζει λιγότερο, από την ήδη υπάρχουσα κατάσταση. Ερευνητές που στάλθηκαν στα μέρη αυτά προκειμένου να παρατηρήσουν το νεόκοπο -τότε- φαινόμενο τη δεκαετία του 1970 στην Manitoba του Καναδά, διαπίστωσαν προς έκπληξη τους ότι οι πολίτες της περιοχής και της εκάστοτε περιοχής που λάμβανε μέρος το πείραμα, συνέχισαν κανονικά να εργάζονται και να παράγουν περισσότερο, άνοιξε διάπλατα πρόσβαση στους άνεργους στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική ένταξη τους και οι δουλειές χωρίς νόημα (οι λεγόμενες «bullsh@t jobs») εξανεμίστηκαν θεαματικά. Δίνοντας έμπρακτα ένα βασικό, αναφαίρετο εισόδημα δια βίου, όχι απλά δεν θα προκληθεί μια μαζική οκνηρία και ένας αντιπαραγωγικός εφησυχασμός, αλλά έρευνες έχουν υποδείξει εμπειρικά πια ότι οι ανισότητες συρρικνώθηκαν, η εγκληματικότητα υπέστη ακαριαία πτώση, οι εθελοντικές δράσεις διογκώθηκαν, τα επίπεδα βίας σχεδόν εκμηδενίστηκαν και ο αλτρουισμός άνθισε σημαντικά. Οι άνθρωποι θα έχουν πλέον περισσότερο κίνητρο να εργαστούν, να καταπιαστούν με πιο ουσιαστικές δουλειές που θα οξύνουν το πνεύμα τους και θα συμβάλλουν στην αυτοπραγμάτωση τους και ως εκ τούτου θα εξοικονομήσουν χρόνο και ενέργεια για την συλλογική και προσωπική τους ανέλιξη και ευδαιμονία. Επιπλέον, σε μια εναλλακτική εφαρμογή του στην Αγγλία το 2009 η χορήγηση ενός εισοδήματος σε 13 αστέγους, όχι μόνο δεν είχε ανεπαίσθητο αντίκτυπο αλλά αποδείχθηκε ότι μετά από 2 χρόνια και οι 13 είχαν αποκτήσει σπίτι, είχαν πλέον δουλειά και αυγάτισαν έτι περαιτέρω τα αρχικά χρήματα που τους είχαν δοθεί (ήτοι 3000 λίρες), αντίθετα από τα «προγνωστικά» που τους ήθελαν να κατασπαταλήσουν γρήγορα και ανούσια το κεφάλαιο που τους δόθηκε, σε άνομες ή άχρηστες ενέργειες. Το κόστος όλου του εγχειρήματος; Μόνο 50,000 λίρες συμπεριλαμβανομένων και των μισθών των κοινωνικών λειτουργών. Όσο αντιδιαισθητικό και παράλογο ακούγεται, οι αριθμοί λένε την αλήθεια: Η φτώχεια κοστίζει περισσότερο για ένα κράτος, από την χορήγηση ενός οριζόντιου, ενιαίου βασικού εισοδήματος.
Στη Γερμανία, σύμφωνα με μοντέλο του προηγούμενου προέδρου των συμβούλων υπό των υπουργών του Thuringe, Dieter Althaus (CDU), η χορήγηση του βασικού εισοδήματος θα κόστιζε στο κράτος ετησίως 583 εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, αυτό το σύστημα προβλέπεται να αντικαταστήσει το υπάρχον σύστημα κοινωνικής βοήθειας, το οποίο κοστίζει στο κράτος 735 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Οπότε, είναι προφανές ότι το καθολικό επίδομα σύμφωνα με το μοντέλο του Althaus απαιτεί λιγότερες δημόσιες δαπάνες από το υπάρχον σύστημα (Wikipedia).
Με τον τεχνολογικό «οργασμό» των τελευταίων δεκαετιών, οι μηχανές μπορούν πλέον να αντικαταστήσουν τις επίπονες, ανούσιες και επικίνδυνες εργασίες επιτρέποντας στους πολίτες να απολαμβάνουν όλοι ένα βασικό εισόδημα, καταλαμβάνοντας οι ίδιοι θέσεις εργασίας πιο ασφαλείς, πιο ξεκούραστες που θα γεμίζουν την ζωή τους αντί να αφαιρούν από αυτήν. Είναι πλέον εφικτό, κοστίζει λιγότερο, ανοίγει τους πνευματικούς ορίζοντες για μεγαλύτερη πρόσβαση σε κοινωνικές δραστηριότητες, μόρφωση και ασχολίες που παλιά (ακόμα και τώρα) ήταν πολυτέλεια των εύπορων και ενισχύει την κοινωνική δικαιοσύνη. Είναι το ιστορικό βήμα για μια αντικειμενικά καλύτερη και πιο ευτυχισμένη κοινωνία από κάθε άποψη. Μια αυτονόητη αλλά και ρηξικέλευθη ιδέα που ενώ έχει προταθεί από μια πληθώρα οικονομολόγων και φιλοσόφων και έχει βρει καταφύγιο σε πάμπολλα έμπρακτα παραδείγματα, αποσιωπάται βολικά από μια πολιτική και οικονομική ελίτ. Μια ιδέα που απορροφάει οπαδούς από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος, ως Κέρας της Αμάλθειας, μια ευλογία για την ανθρωπότητα που θα εξυγιάνει την κοινωνική παθογένεια και θα εξορθολογήσει το νόημα της εργασίας που στερούνται όλο και περισσότεροι άνθρωποι (έρευνες έχουν δείξει ότι μόνο το 19% των ανθρώπων βρίσκουν ότι η εργασία τους έχει κάποιο νόημα).
Τα οφέλη στην παραγωγικότητα, στην ασφάλεια και στην ευμάρεια θα είναι τρομακτικά και την άμεση βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης θα την καρπωθούν όλοι. Οι επικριτές της θεωρίας του βασικού εισοδήματος, αναλώνονται σε αίολα, αβάσιμα επιχειρήματα που λένε ότι οι άνθρωποι θα σταματήσουν να δουλεύουν, θα χάσουν το νόημα στη ζωή τους, δεν θα έχουν κίνητρο να ξεκολλήσουν από τον καναπέ τους και θα καταντήσουν άεργα, οκνηρά παράσιτα που θα καταπιούν όλους τους πόρους κτλ., αυθαίρετες θεωρίες ουσιαστικά που εκπορεύονται από την απαξίωση των συνανθρώπων τους, την απουσία εμπιστοσύνης στις δυνατότητες και στα κίνητρά τους αλλά κυρίως φοβούνται ότι τα προγνωστικά τους κατά βάθος θα βγουν λανθασμένα, επιχειρήματα που έχουν ήδη αποδομηθεί. Η εφαρμογή μια τέτοιας ιδέας που θέλει κάθε άτομο, σε κάθε σημείο του πλανήτη να λαμβάνει βρέξει χιονίσει χωρίς να πληροί καμία προϋπόθεση ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, θα εξαλείψει τις επιδοματικές πολιτικές των λαϊκιστών (οι οποίες πάντα αφορούν συγκεκριμένα άτομα, που πληρούν πολύ συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία πολλοί αγνοούν), θα αναβαθμίσει την γενικευμένη φτώχεια σε μια οικουμενική ευρωστία, θα δώσει την ελευθερία των εργαζομένων στην αγορά εργασίας να διεκδικούν περισσότερα, να θέτουν τους όρους τους και να μην πέφτουν θύματα κατάπτυστης εκμετάλλευσης από τους εργοδότες και θα αμβλύνει σημαντικά τις τερατώδεις ανισότητες.
Πρόκειται φυσικά για μια ηράκλεια προσπάθεια που ήρθε η ώρα να καταβάλλουν όλα τα κράτη της γης, αφού τα κακώς κείμενα του καπιταλισμού πλέον έχουν φτάσει σε ένα αδιέξοδο, μια αποτελμάτωση και δημιούργησαν μια ανάγκη για μια τροποποίηση, έναν επανασχηματισμό σε κάτι πιο τολμηρό και προοδευτικό. Μια απόπειρα προκειμένου η σύγχρονη κοινωνία να απεμπλακεί από τα δεσμά του ντροπιαστικά άνισου καταμερισμού του πλούτου, εκεί που το καπιταλιστικό ιδεώδες κατεδαφίζεται και εκτίθενται πλήρως τα τρωτά του σημεία. Το βασικό άνευ όρων εισόδημα, δίχως κριτήρια και απαιτήσεις, θα είναι μια επιβεβλημένη εξασφάλιση των βασικών αναγκών για κάθε άνθρωπο και την αξιοπρέπειά του, που κλυδωνίζεται εξαιτίας της τωρινής τους ανεπάρκειας, ακόμα και στις ανεπτυγμένες χώρες. Το βασικό εισόδημα δεν θα αναπληρώνει (όπως πολλοί φοβούνται) την πηγή του κανονικού εισοδήματος ούτε πρόκειται να το αντικαταστήσει και να οδηγήσει σε μια συλλογική ραθυμία και απραγία. Ο κάθε ένας που φέρει την ιδιότητα του πολίτη θα το δικαιούται αυστηρά και η χρηματοδότηση του θα προέρχεται από τους φόρους, που θα αποπληρώνονται ως βασικό εισόδημα για όλους. Κάτι που έτσι κι αλλιώς ισχύει πολύ χοντρικά αλλά γίνεται άγαρμπα, ντυμένο με άκαρπες, επιδοματικές λογικές και δυστυχώς με πολύ ανακουφιστικό φόρο στους πλουσίους.
Το καθολικό εισόδημα είναι ένα δικαίωμα, μια βιώσιμη λύση. Μια σοσιαλιστική φιλοσοφία ενταγμένη σε μια καχεκτική καπιταλιστική πραγματικότητα, που παρά την πρόοδο που αναντίρρητα επέφερε μεταπολεμικά, είναι καιρός πλέον να αναμορφωθεί και να αλλάξει ρότα. Πιλοτικά προγράμματα έχουν διεξαχθεί ή πρόκειται να διενεργηθούν σε όλο τον κόσμο και αποδεικνύουν με ακρίβεια γιατί το βασικό εισόδημα έχει καταστεί μια επείγουσα αναγκαιότητα. Ακόμα και αν η πραγμάτωση αυτής της «ριψοκίνδυνης» πρακτικής είναι επισφαλής, αξίζει να δοθεί έδαφος στην υλοποίησή της από την στιγμή που ήδη ο κόσμος ρέπει προς την καταστροφή και υποχωρεί σε μια αταβιστική κοινωνία προ βιομηχανικής επανάστασης. Είναι απαιτούμενο να δώσουμε μια ευκαιρία σε μια εναλλακτική λύση -που φωνάζει εδώ και δεκαετίες στα κλειδαμπαρωμένα μπουντρούμια που είναι φυλακισμένη- να λάμψει και ας αφήσουμε να κρίνει η ιστορία την έκβαση της και όχι οι τωρινοί δισεκατομμυριούχοι που τρέμουν στην ιδέα μιας πιο δίκαιης, ισότιμης και ελεύθερης κοινωνίας.
Πηγή: MAXMAG.gr, Πηγές άρθρου: «Utopia for Realists» (Rutger Bregman), «Enlightment Now» (Steven Pinker), «Universal Basic Income» (Wikipedia)
