«Η εταιρεία άλλαξε μονομερώς όρους της συμφωνίας»
Της Αλεξίας Καφετζή
Εκκολαπτόμενο σκάνδαλο επιχειρεί να προλάβει ο Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης. Αφορά την κατακύρωση προσφοράς σε κοινοπραξία που ανέλαβε την κατασκευή τερματικού υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό. Σε πολυσέλιδη επιστολή του προς τους αρμοδίους ο κ. Μιχαηλίδης αναλύει τους λόγους γιατί δεν έπρεπε να κατακυρωθεί η προσφορά, ενώ αποκάλυψε ότι εισηγήθηκε στον αρμόδιο υπουργό Ενέργειας Γιώργο Λακκοτρύπη όπως λάβει μέτρα για αναζήτηση ευθυνών «για το γεγονός ότι η αξιολόγηση φαίνεται να ήταν ευνοϊκή υπέρ της επιτυχούσας κοινοπραξίας». Καταγγέλλει επίσης ότι η εταιρεία άλλαξε μονομερώς το λεκτικό της συμφωνίας και το προσάρμοσε στα δικά της δεδομένα.
Η επιστολή Μιχαηλίδη έφτασε και στα χέρια των βουλευτών-μελών των Επιτροπών Οικονομικών και Ελέγχου, καθώς το θέμα θα αποτελέσει αντικείμενο κοινοβουλευτικού ελέγχου και κοινοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, στον Γενικό Εισαγγελέα και στη Γενική Λογίστρια. Όπως είναι γνωστό η σύμβαση υπογράφηκε στο Προεδρικό Μέγαρο στις 13 του περασμένου Δεκεμβρίου με την κοινοπραξία JV China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd και METRON S.A. Η εκτιμημένη αξία του έργου ανέρχεται στα €300 εκατομμύρια.
Όπως δημοσιεύει o «Φ», ο κ. Μιχαηλίδης επικαλείται τους ακόλουθους λόγους, για τους οποίους η προσφορά της επιτυχούσας κοινοπραξίας θα έπρεπε να είχε ακυρωθεί:
- Στην επιτυχούσα κοινοπραξία συμμετείχε η εταιρεία AKTOR S.A. για την οποία υπήρχαν τα εξής δεδομένα:
* Με απόφαση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού στις 10/3/2017 επιβλήθηκε στην AKTOR S.A. πρόστιμο ύψους €38,5 εκατ. για συμμετοχή της σε απαγορευμένη οριζόντια σύμπραξη περί κατανομής αγορών και νόθευσης διαγωνισμών δημοσίων έργων στο διάστημα από 11/5/2005 έως 26/11/2012. Η εν λόγω απόφαση δυνητικά συνιστούσε λόγο αποκλεισμού της από διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων έως και τρία έτη από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης, ήτοι έως 10/3/2020.
* Η Επιτροπή Αποκλεισμού Οικονομικών Φορέων από διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων αποφάσισε στις 29/6/2018 τον αποκλεισμό της συνδεδεμένης εταιρείας Helector Cyprus ltd από τις διαδικασίες συμμετοχής σε δημόσιες συμβάσεις στην Κύπρο από τις 9/3/2016 και για διάστημα πέντε ετών.
Από την απάντηση της Δημόσιας Επιχείρησης Φυσικού Αερίου (ΔΕΦΑ) προς τον Γενικό Ελεγκτή στις 17/10/2019 διαφάνηκε ότι τα πιο πάνω δεδομένα δεν είχαν ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση και κατά την απόφαση για κατακύρωση του διαγωνισμού. Σημειώνεται ότι οι υποβληθείσες προσφορές έτυχαν αξιολόγησης από την Επιτροπή Αξιολόγησης με τη συμμετοχή της Συμβουλευτικής Ομάδας, η οποία αποτελείτο από νομικούς, εμπορικούς, τεχνικούς και οικονομικούς συμβούλους. Ουδεμία αναφορά στους πιο πάνω λόγους αποκλεισμού έγινε, είτε από τη Συμβουλευτική Ομάδα είτε από την Επιτροπή Αξιολόγησης. Με βάση την κείμενη νομοθεσία και συγκεκριμένα το εδάφιο 57(7) του Νόμου Ν.73(Ι)/2016, οι αναθέτουσες Αρχές δεν αναθέτουν δημόσια σύμβαση σε οικονομικό φορέα ή σε ένωση οικονομικών φορέων στην οποία συμμετέχει οικονομικός φορέας που έχει αποκλειστεί σύμφωνα με το παρόν εδάφιο για την περίοδο του αποκλεισμού του. Συνεπώς δεν θα έπρεπε να κατακυρωθεί ο διαγωνισμός στην εν λόγω κοινοπραξία.
Πρωτοφανής απόφαση
- Η απόφαση για αποκλεισμό –έστω εκ των υστέρων– της εταιρείας AKTOR S.A. αντί να οδηγήσει σε αποκλεισμό ολόκληρης της κοινοπραξίας, όπως προβλέπει άλλωστε η κείμενη νομοθεσία, η αναθέτουσα Αρχή, δηλαδή η Εταιρεία Υποδομών Φυσικού Αερίου που συστάθηκε από τη ΔΕΦΑ, αποφάσισε ότι είχε δικαίωμα να προχωρήσει σε κατακύρωση του διαγωνισμού στα υπόλοιπα μέλη της κοινοπραξίας. Ο κ. Μιχαηλίδης χαρακτηρίζει πρωτοφανή την απόφαση αυτή, διότι η προσφορά της εν λόγω κοινοπραξίας θα έπρεπε να αποκλειστεί από το στάδιο της προεπιλογής και να μην προχωρούσε η αξιολόγηση του τεχνικού και οικονομικού της φακέλου. Στην απαντητική της επιστολή προς τον Γενικό Ελεγκτή, η ΔΕΦΑ αναφέρει ότι «οι σύμβουλοι σημείωσαν ότι η αναθέτουσα Αρχή με βάση την εφαρμογή του Νόμου περί Δημοσίων Συμβάσεων, αλλά και τη σχετική πρακτική στην Ε.Ε., έχει τη δυνατότητα αλλά και την υποχρέωση να αποκλείσει τον οικονομικό φορέα (σ.σ. AKTOR S.A.) που αντιμετωπίζει τον συγκεκριμένο περιορισμό και την επιλογή, κάτω από προϋποθέσεις, να προχωρήσει στην κατακύρωση της σύμβασης με τα υπόλοιπα μέλη της κοινοπραξίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό κρίθηκε εφικτό επειδή δεν υπάρχει κρίσιμη εξάρτηση για την υλοποίηση του έργου από τον συγκεκριμένο οικονομικό φορέα». Ο Γενικός Ελεγκτής εξέφρασε τη διαφωνία του με τη θέση αυτή, ότι η εταιρεία AKTOR S.A. έχει μικρή συμμετοχή σε μη κρίσιμα μέρη του έργου, υποδεικνύοντας πως σημαντικός αριθμός ατόμων από το προσωπικό της θα κατείχε θέσεις-κλειδιά στην οργανωτική δομή, ενώ τεχνικοί και εμπειρογνώμονες της AKTOR S.A. θα αναλάμβαναν καθήκοντα και εξοπλισμός της εταιρείας θα τύγχανε αξιοποίησης στα κατασκευαστικά έργα.
- Δεν πληρούνταν κριτήρια της τεχνικής αξιολόγησης με βάση τα οποία η επιτυχούσα κοινοπραξία θα έπρεπε να λάμβανε βαθμολογία τουλάχιστον 75 μονάδων. Όπως διαπίστωσε ο Γενικός Ελεγκτής, η βαθμολογία της κοινοπραξίας ήταν 74,85. Η ΔΕΦΑ αρχικά ισχυρίστηκε ότι η βαθμολογία της κοινοπραξίας ήταν 75,05%. Στη συνέχεια, η ΔΕΦΑ υποστήριξε ότι η κοινοπραξία δεν θα έπρεπε να αποκλειστεί, διότι δεν πρέπει να υπάρξει «πιστή προσκόλληση σε αριθμητικά αποτελέσματα βαθμολογίας». Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή, η θέση της ΔΕΦΑ αναιρείται από την ίδια την Επιτροπή Αξιολόγησης που υιοθέτησε στην αξιολόγησή της την ακρίβεια δύο δεκαδικών χωρίς οποιαδήποτε στρογγυλοποίηση. «Η θέση αυτή της ΔΕΦΑ αγνοεί τις αρχές αξιολόγησης και ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων. Ωστόσο, ακόμη και στην περίπτωση που υιοθετείτο θεωρητικά και ακολουθείτο αυστηρά στις αξιολογήσεις των επιμέρους κατηγοριών αντί της κατ’ επιλογήν εφαρμογής της στη συνολική βαθμολογία, θα οδηγούσε σε βαθμολογία 74 αντί 75 μονάδων», υποδεικνύει στην επιστολή του ο κ. Μιχαηλίδης.
Η κοινοπραξία άλλαξε προς όφελός της το λεκτικό
- Η επιτυχούσα κοινοπραξία τροποποίησε το λεκτικό της εγγυητικής επιστολής συμμετοχής ώστε αυτή να μη διέπεται από το κυπριακό δίκαιο. Τροποποίηση που αποδέχθηκε η αναθέτουσα Αρχή, όπως αποδέχθηκε και απόκλιση στο λεκτικό της ίδιας εγγυητικής ώστε το τραπεζικό ίδρυμα να έχει ευχέρεια πέντε εργάσιμων ημερών αντί τριών ως προθεσμία για την πληρωμή σε περίπτωση κατάπτωσης της εγγυητικής. Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή, η επέκταση της προθεσμίας στις πέντε εργάσιμες ημέρες είναι πολύ σημαντική, διότι παρέχει την ευχέρεια στην κοινοπραξία να επιδιώξει μέσω δικαστηρίου την έκδοση προσωρινών μέτρων που να εμποδίζουν το τραπεζικό ίδρυμα να προχωρήσει σε καταβολή του ποσού στον εργοδότη, δηλαδή στο κράτος. Σημειώνεται ότι η προθεσμία των τριών ημερών περιλήφθηκε στο τυπικό δείγμα που έχει υιοθετηθεί από την Αρμόδια Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων μετά από πολλές συζητήσεις και με τον Σύνδεσμο Τραπεζών Κύπρου. Περαιτέρω, ο κ. Μιχαηλίδης υποδεικνύει πως με βάση τις εμπεδωμένες αρχές της νομολογίας, οι όροι ως προς την εγγύηση θεωρούνται ουσιώδεις και προσφορά η οποία δεν πληροί και δεν ανταποκρίνεται σε ουσιώδη όρο του διαγωνισμού είναι άκυρη.
Δεν υπήρξε ανταγωνισμός
Σύμφωνα με τον Γενικό Ελεγκτή, σε έναν διαγωνισμό κολοσσιαίου μεγέθους, όπως στην προκειμένη περίπτωση, δεν κατέστη δυνατό να αναπτυχθεί ανταγωνισμός. Τον διαγωνισμό διεκδίκησαν τρεις διεθνείς κοινοπραξίες, εκ των οποίων οι δύο αποκλείστηκαν από το στάδιο της προεπιλογής καθώς δεν πληρούσαν βασικά κριτήρια.
Το ποσό των €40 εκατ., το οποίο προορίζεται για το έργο και περιλαμβάνεται στον προϋπολογισμό του υπουργείου Ενέργειας για το έτος 2020, δεσμεύτηκε από τη Βουλή στις 11/12/2019. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ποσό αυτό, εκτός και αν αποδεσμευτεί από την ίδια τη Βουλή. Παρόλα αυτά, δύο μέρες μετά, υπογράφηκε η σύμβαση με την επιτυχούσα κοινοπραξία χωρίς να είναι διαθέσιμα τα απαιτούμενα κονδύλια.
