Του Κωνσταντίνου Πογιατζή *
Η σχέση ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στο παγκόσμιο προσκήνιο των διεθνών σχέσεων. Η σύγκρουση μεταξύ των δύο πλευρών έχει επηρεάσει τη γεωπολιτική και οικονομική δυναμική της ευρύτερης περιοχής, προκαλώντας ερωτηματικά και προκλήσεις. Η Τουρκία υπέγραψε τη συμφωνία τελωνειακής ένωσης με την ΕΕ το 1995 και αναγνωρίστηκε επίσημα ως υποψήφια για πλήρη ένταξη το 1999 στη σύνοδο κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ελσίνκι. Οι διαπραγματεύσεις για την πλήρη ένταξη ξεκίνησαν το 2005.
Η Τουρκία αντιπροσωπεύει μια σημαντική γεωπολιτική δύναμη στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Με τη θέση της να συνδέει την Ευρώπη με την Ασία, διαθέτει σημαντικές θαλάσσιες οδούς επικοινωνίας. Παράλληλα, αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως την μετανάστευση, την τρομοκρατία και την ενεργειακή ασφάλεια. Η σχέση ανάμεσα στην Τουρκία και την ΕΕ έχει βυθιστεί σε μια δύσκολη και αμφίβολη φάση, καθώς οι δύο πλευρές βρίσκονται σε συνεχή σύγκρουση. Οι προκλήσεις και οι διενέξεις ανάμεσα στις δύο πλευρές έχουν πολλαπλές πτυχές και προέρχονται από πολιτικά, οικονομικά και γεωπολιτικά ζητήματα.
Από τη μια πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μια δύσκολη κατάσταση. Αφενός, φοβάται ότι η συνεχιζόμενη ένταση με την Τουρκία μπορεί να οδηγήσει σε μια πλήρη διακοπή των σχέσεων, η οποία θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στη σταθερότητα και την ασφάλεια της περιοχής. Αφετέρου, η ΕΕ έχει την υποχρέωση να υπερασπιστεί τις αξίες της, συμπεριλαμβανομένων των αρχών της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, και να αντιμετωπίσει τις ανησυχητικές εξελίξεις στην εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας. Η ΕΕ έχει επιλέξει μια πολιτική της “χαϊδεμένης” αντιμετώπισης της Τουρκίας, η οποία εκφράζεται σε μια έλλειψη σαφήνειας και αποφασιστικότητας στις απαιτήσεις προς την τουρκική πλευρά.
Αυτό έχει συμβάλει στην αντιμετώπιση της Τουρκίας με μια ορισμένη πολιτική αποστασιοποίησης, καθώς η χώρα αναζητά εναλλακτικές πηγές στήριξης και συνεργασίας. Η Τουρκία έχει εστιάσει τις προσπάθειές της στην ενίσχυση των διμερών σχέσεων της με άλλες χώρες, όπως η Ρωσία και οι χώρες της Μέσης Ανατολής. Με αυτόν τον τρόπο, η Τουρκία ενισχύει την παρουσία και την επιρροή της στην περιοχή και αποτελεί μια σημαντική γεωπολιτική δύναμη. Παράλληλα, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, έχουν επιδεινωθεί και έχουν ληφθεί πρόσφατα περιοριστικά μέτρα και επιβληθεί κυρώσεις λόγω των διαφορών στις πολιτικές προσανατολίσεις και τις εξωτερικές ενέργειες της Τουρκίας.
Για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις αυτές, απαιτείται ευελιξία και διάθεση για συμβιβασμούς από τις δύο πλευρές. Οι προτεραιότητες πρέπει να είναι η αποκατάσταση του διαλόγου και η επίτευξη μιας ειλικρινούς και ισορροπημένης σχέσης, βασισμένης στην ανοικτή επικοινωνία και την αμοιβαία σεβαστή συνεργασία. Για την επίλυση της σύγκρουσης είναι η ειλικρίνεια και η ανοικτή συζήτηση για τις πραγματικές προθέσεις και τους στόχους της κάθε πλευράς. Πρέπει να οριστεί σαφώς εάν η κατεύθυνση της Τουρκίας είναι προς τη δύση, με την προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ και την υιοθέτηση των αξιών και των προτύπων της ή προς την ανατολή, με την ενίσχυση των δεσμών της με άλλες περιοχές και παράγοντες. Μόνο με αυτήν την ειλικρίνεια και σαφήνεια μπορούν να επιτευχθούν βιώσιμες και εποικοδομητικές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Οι διαφορές και οι διαμάχες πρέπει να αντιμετωπιστούν με σεβασμό και τρόπο εποικοδομητικό, επιδιώκοντας κοινές λύσεις που θα σέβονται τα συμφέροντα και τις αξίες κάθε πλευράς. Η επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνηθέντων και η αναζήτηση νέων μορφών συνεργασίας μπορούν να αποτελέσουν βήμα προς την επίλυση των αποκλίσεων και την εδραίωση ενός βιώσιμου διαλόγου. Μόνο με την ειλικρίνεια και σαφήνεια μπορούν να επιτευχθούν βιώσιμες και εποικοδομητικές σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά και με ευεργετικά αποτελέσματα για την ευρύτερη περιοχή.
*Διεθνολόγος BSc | MPA | MBA | MSc
