Του Κωνσταντίνου Πογιατζή *
Το κάθε κράτος, σύμφωνα με την θεωρία των διεθνών σχέσεων, αντιμετωπίζει ένα “δίλημμα ασφάλειας”. Το δίλημμα ασφάλειας για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι το εξής: «Από τη μια πλευρά, η χώρα πρέπει να προστατεύσει την εθνική της ασφάλεια και τα συμφέροντά της από τις επιθέσεις και τις προκλήσεις της Τουρκίας υπό τον φόβο κλιμάκωσης και από την άλλη πλευρά, πρέπει να διατηρήσει τη δυνατότητα για διάλογο και επαφές, προκειμένου να επιτευχθεί μια ειρηνική λύση και να αποφευχθεί οποιαδήποτε επιδείνωση ή κλιμάκωση της κατάστασης».
Η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται σε μια σύνθετη ασφαλειακή κατάσταση, στην οποία το δίλημμα ασφάλειας αντιμετωπίζεται ως ένας μονόδρομος προς τη διασφάλιση της εθνικής ασφάλειας και την προστασία των εθνικών συμφερόντων. Η Τουρκία, ως αναθεωρητική και δεσποτική δύναμη, αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στον διεθνή χώρο. Η επίλυση του διλήμματος ασφάλειας με αυτήν τη χώρα απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση βασισμένη στη θεωρία του ρεαλισμού. Η Τουρκία, λόγω των επιθέσεών της και της αναθεωρητικής της στάσης, έχει καθιερώσει ένα προδιαγεγραμμένο μονοπάτι που δεν αφήνει περιθώρια για άλλες επιλογές. Η Τουρκία, εκ φύσεως επιθετική και ταραχοποιητική στην περιοχή, έχει προκαλέσει «εντάσεις και ανασφάλεια» με τις επιθέσεις και τις παράνομες ενέργειές της. Σε αυτό το πλαίσιο, φαίνεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει περιορισμένες επιλογές και αντιμετωπίζει έναν μονόδρομο, αντί για ένα πραγματικό «δίλημμα».
Στην πραγματικότητα, το «δίλημμα ασφάλειας» που αντιμετωπίζει η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι αληθινό δίλημμα, καθώς η επιθετική και αναθεωρητική στάση της Τουρκίας καταδεικνύει ότι η ασφάλεια της Κύπρου εξαρτάται από την αντιμετώπιση της αναθεωρητικής και επεκτατικής προσέγγισης της Τουρκίας και την αντίδραση σε ενέργειες που απειλούν την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή. Η Τουρκία έχει μια συνεχή τάση προς την επιθετικότητα και την αναθεώρηση των συνόρων και των εδαφών στην περιοχή και με τις ενέργειές της καθιστά δύσκολη την επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας. Η παράνομη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι παράνομες γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, η αμφισβήτηση της συνθήκης της Λωζάνης, η επέμβαση στην Συρία, οι μεταναστευτικές ροές και η επιθετική ρητορική είναι μόνο μερικά παραδείγματα των πράξεων που προκαλούν ανησυχία στη διεθνή κοινότητα. Οι συνέπειες αυτής της «αναθεωρητικής» της στάσης είναι ορατές και επηρεάζουν την Κυπριακή Δημοκρατία και την περιοχή γενικότερα. Η Τουρκία αναζητά την αλλαγή του υφιστάμενου στάτους και των συνόρων στην περιοχή. Αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα «ανασφάλειας και αβεβαιότητας» στην περιοχή και εμποδίζει τις προσπάθειες για ειρηνική επίλυση των διαφορών. Η Τουρκία επιδιώκει να επιβάλλει την ιδέα της και να ανατρέψει την υφιστάμενη κατάσταση μέσω επιθετικών ενεργειών, δημιουργώντας μη ανατρέψιμα γεγονότα. Αυτό καθιστά τον μονόδρομο ακόμη πιο έντονο, καθώς περιορίζονται οι επιλογές και οι προοπτικές για την Κυπριακή Δημοκρατία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση ασφάλειας για τον λαό της και τα εδάφη της και όταν ακόμη προσπαθεί μέσω αμυντικού ρεαλισμού να ενισχύσει και να αυξήσει την στρατιωτική της ισχύ και αμυντική της ικανότητας. Ωστόσο, παρά τις προκλήσεις και την περιορισμένη ευελιξία, η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να εξετάσει διάφορες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης μέσω εσωτερικής ή και εξωτερικής εξισορρόπησης. Αυτό περιλαμβάνει την αναβάθμιση των εξοπλισμών, την βελτίωση των επικοινωνιών και την εκπαίδευση των στρατιωτικών δυνάμεων. Μια ισχυρή ένοπλη δύναμη μπορεί να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας έναντι τυχόν επιθέσεων ή προκλήσεων από την Τουρκία.
Παράλληλα με την ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος, μια χώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει την διπλωματία για να προωθήσει τα εθνικά της συμφέροντα. Η ενίσχυση των σχέσεων με τους συμμάχους, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα στην περιοχή και διαθέτει μηχανισμούς και μέσα για να αντιμετωπίσει τις απειλές και τις παρεμβάσεις. Ένας οικονομικός αποκλεισμός ή κυρώσεις μπορούν να επιβληθούν από μια χώρα για να ασκήσει πίεση στην Τουρκία. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αναστολή του εμπορίου, την περικοπή οικονομικής βοήθειας ή την αποστολή αρνητικών μηνυμάτων μέσω οικονομικών μέσων. Η Κύπρος μπορεί να εκμεταλλευτεί την ισχύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να ενισχύσει την θέση της, όπως την ευρωπαϊκή, αλλά και κατ’ επέκταση δική της ασφάλεια και να ασκήσει πίεση στην Τουρκία για την τήρηση των διεθνών κανόνων και δίκαιου.
Σε συνολικό επίπεδο, το «διλήμμα ασφάλειας» για την Κύπρο απαιτεί την ενεργό και αποφασιστική αντίδραση από τη Κυπριακή Δημοκρατία για αντιμετώπιση της επιθετικής και αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας. Η αντιμετώπιση του διλήμματος ασφάλειας απαιτεί μια προσέγγιση βασισμένη στη θεωρία του ρεαλισμού. Η ενίσχυση της ένοπλης δύναμης, οι διαπραγματεύσεις και διπλωματία, η συνεργασία με άλλους εταίρους και οικονομικά μέτρα είναι μερικές από τις πιθανές προσεγγίσεις. Ο συνδυασμός αυτών των παραμέτρων μπορεί να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ασφάλειας που να προστατεύει τα εθνικά συμφέροντα, να αντιμετωπίζει τις απειλές και αποτελεί μονόδρομο για την εξασφάλιση της ασφάλειας και την ευημερίας των πολιτών της.
* Διεθνολόγος
BSc | MPA | MBA | MSc
