Επιστήμονες εξηγούν γιατί η υπερθέρμανση του πλανήτη φέρνει και κύματα πολικού ψύχους ακόμη και στο Τέξας
Τον περασμένο Φεβρουάριο, εν μέσω της ταχείας αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, ένα εξαιρετικά ισχυρό κύμα ψύχους έπληξε μεγάλα τμήματα της Βόρειας Αμερικής από τον Καναδά έως το Βόρειο Μεξικό, αφήνοντας 10 εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ρεύμα. Ο αντίκτυπος του πιο ψυχρού Φεβρουαρίου των ΗΠΑ για περισσότερα από 30 χρόνια ήταν ιδιαίτερα σοβαρός στο Τέξας, το οποίο είδε περισσότερους από 125 θανάτους να σχετίζονται με το συμβάν. Πώς συμβιβάζεται η υπερθέρμανση για την οποία όλοι μιλάμε στην εποχή της κλιματικής κρίσης με τα ολοένα και συχνότερα φαινόμενα ακραίου ψύχους; Η απάντηση των ειδικευμένων επιστημόνων είναι ότι, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, οι καύσωνες και οι παγωνιές αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα στο περιοδικό Science, οι επιστήμονες που την υπογράφουν εκτιμούν ότι η αύξηση των ακραίων χειμερινών καιρικών φαινομένων σε περιοχές των ΗΠΑ συνδέεται με την επιτάχυνση της θέρμανσης της Αρκτικής. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης –τον καθηγητή Επιστήμης του Κλίματος στο Πανεπιστήμιο Λόουελ Μάθιου Μπάρλοου και τον κλιματολόγο στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT) Τζούντα Κοέν– η Αρκτική θερμαίνεται γρηγορότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή, με ρυθμό διπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου. Σε άρθρο τους στο Conversation οι δύο επιστήμονες αναφέρουν πως το γεγονός αυτό προκαλεί τεράστιες αλλαγές στο κλίμα της περιοχής, συμπεριλαμβάνοντας την τήξη των πάγων και την αύξηση της χιονοκάλυψης στη Σιβηρία το φθινόπωρο.
Τα δορυφορικά αρχεία των τελευταίων 40 χρόνων δείχνουν πως οι αυξανόμενες θερμοκρασίες του πλανήτη είχαν μεγάλη επίδραση στην Αρκτική, ενώ οι επιστήμονες ανησυχούν εδώ και καιρό για τις επιπτώσεις. Διαπίστωσαν ότι η θέρμανση στην Αρκτική διατάραξε το κυκλικό μοτίβο των ανέμων, γνωστό ως πολική δίνη. Ο πάγος και το χιόνι παρέχουν ένα μονωτικό στρώμα και είναι ιδιαίτερα ανακλαστικοί, επομένως οι αλλαγές τους μεταβάλλουν έντονα την ποσότητα ενέργειας και υγρασίας που κινείται μεταξύ της επιφάνειας της Γης και της ατμόσφαιρας. Η ατμόσφαιρα είναι ευαίσθητη στις μεταβολές της ενέργειας και της υγρασίας, επομένως οι ουσιώδεις αλλαγές δίνουν μια «κλωτσιά» στην ατμόσφαιρα, που έχει ως αποτέλεσμα τα κύματα τα οποία κινούνται προς τα πάνω να φεύγουν μακριά από την περιοχή. Αυτά τα κύματα κινούνται προς τη στρατόσφαιρα και διαταράσσουν τη στρατοσφαιρική πολική δίνη, μια ζώνη γρήγορων ανέμων που περιστρέφεται πιο κοντά στον πόλο, περίπου 29 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια. Σε απόκριση σε αυτήν τη διαταραχή, η πολική δίνη εξασθενεί και τεντώνεται. Η στρατοσφαιρική δίνη μπορεί να μεταβληθεί από τα κύματα αλλά και να αλλάξει η ίδια τον τρόπο με τον οποίο κινούνται τα κύματα. Αυτό που διαφοροποιεί ένα φαινόμενο «τεντώματος» της δίνης από μεγαλύτερες διαταραχές της, κατά τους συγγραφείς, είναι ότι τα κύματα που κινούνται προς τα πάνω αντανακλώνται πίσω στην επιφάνεια, όπου μπορούν να επηρεάσουν τις καιρικές συνθήκες σε χαμηλότερα υψόμετρα. Καθώς κινούνται προς τα κάτω, τα κύματα αυτά συγκεντρώνονται σε χαμηλότερα υψόμετρα πάνω από τη Βόρεια Αμερική και κάνουν μια βουτιά προς τα νότια στον αεροχείμαρρο, φέρνοντας τον κρύο αέρα νοτιότερα από το συνηθισμένο. Ετσι, η ανοδική και η καθοδική κίνηση των ατμοσφαιρικών κυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις μπορούν να συνδέσουν την Αρκτική με άλλες περιοχές.
Οι ερευνητές έδειξαν ότι η τήξη πάγων στη Θάλασσα Μπάρεντς και τη Θάλασσα του Κάρα οδηγεί σε αυξημένη χιονόπτωση πάνω από τη Σιβηρία και σε μεταφορά περίσσειας ενέργειας που επηρεάζει τους κυκλικούς ανέμους στη στρατόσφαιρα πάνω από τον Βόρειο Πόλο. Η ζέστη τελικά προκαλεί ένα τέντωμα της πολικής δίνης, που επιτρέπει στη συνέχεια να κυλήσει στις ΗΠΑ ο εξαιρετικά κρύος καιρός.
Για να αποδείξουν τον ισχυρισμό τους χρησιμοποίησαν τη μηχανική μάθηση, μια τεχνική κατά την οποία ένας υπολογιστής εκπαιδεύτηκε για να ομαδοποιήσει παρόμοια γεγονότα από τα ιστορικά δεδομένα. Στη συνέχεια ανέλυσαν τα περιστατικά τεντωμένης δίνης για να δείξουν ότι, για εκείνες τις περιπτώσεις, υπήρχε μια τυπική αλληλουχία αλλαγής της επιφανειακής θερμοκρασίας στην Αρκτική και αλλαγής της πολικής δίνης, ακολουθούμενη από κρύα κύματα στη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Οι αναγνωρισμένες μεταβολές της επιφανειακής θερμοκρασίας στην Αρκτική ήταν παρόμοιες με αυτές που σχετίζονται με την τήξη των θαλάσσιων πάγων και την αύξηση της χιονοκάλυψης της Σιβηρίας από την κλιματική αλλαγή της Αρκτικής. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο υπολογιστή για να εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο η ατμόσφαιρα ανταποκρίνεται σε αυτές τις αλλαγές της Αρκτικής. Η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι τα ευρήματά της θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να κατανοήσουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι περίπλοκη και ότι οι ψυχρότεροι χειμώνες δεν επιβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει η κλιματική αλλαγή. «Στο παρελθόν, αυτά τα έντονα κύματα ψύχους στις ΗΠΑ και τη Ρωσία χρησιμοποιήθηκαν για να δικαιολογήσουν τη μη μείωση του άνθρακα, αλλά δεν υπάρχει πλέον καμία δικαιολογία για να μην αρχίσουμε αμέσως τη μείωση των εκπομπών μας», δήλωσε στο BBC ο συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, Χάιμ Γκαρφίνκελ.
