Άρχισε συζήτηση στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής
ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Με επιφυλάξεις από την Επίτροπο Νομοθεσίας, τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Ομάδες Ψυχολόγων, αλλά με συναίνεση από τη Συμβουλευτική Επιτροπή Πρόληψης και Καταπολέμησης της Βίας στην Οικογένεια και άλλες μη κυβερνητικές οργανώσεις, συζητήθηκε τη Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2019 στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η πρόταση νόμου της βουλευτίνας Σκεύης Κουκουμά εκ μέρους του ΑΚΕΛ για ρύθμιση των περιπτώσεων σεξουαλικής κακοποίησης-παρενόχλησης παιδιού, ενώ υπάρχει Διάταγμα Επικοινωνίας (σ. σ. από το Δικαστήριο) με τον γονιό που καταγγέλλεται ότι ασκεί την κακοποίηση. Η πρόταση νόμου, που αφορά τον περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμο, κατατέθηκε από τον Νοέμβρη 2017 και προνοεί αφαίρεση ή προσωρινή αναστολή της γονικής μέριμνας και εξέταση της καταγγελίας στη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος. «Ελπίζω ότι αυτή η πρόταση νόμου θα προχωρήσει και θα ρυθμίσουμε το πρόβλημα αυτό, παρόλο ότι λέχθηκε ότι περιλαμβάνεται στα νομοσχέδια που εκκρεμούν στην Επιτροπή Νομικών για την αναθεώρηση της νομοθεσίας που αφορά τις Σχέσεις μεταξύ Γονέων και Τέκνων», δήλωσε η Σκεύη Κουκουμά. «Η περίπτωση που με οδήγησε να καταθέσω αυτή την πρόταση νόμου», πρόσθεσε, «αφορούσε παιδί που υποχρεωτικά θα έπρεπε σύμφωνα με το Διάταγμα να είχε επικοινωνία με τον πατέρα του ενώ εκκρεμούσε καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση. Η μητέρα του παιδιού ήταν λοιπόν υποχρεωμένη σύμφωνα με το Διάταγμα να παραδώσει το παιδί στον πατέρα για να μείνει μαζί του είτε Σαββατοκύριακα είτε άλλο χρόνο, τη στιγμή που υπήρχε αυτή η καταγγελία. Εδώ πρέπει να αναδείξουμε το γεγονός της καθυστέρησης που παρατηρείται στη διερεύνηση τέτοιων θεμάτων και από την Αστυνομία και από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, κατά πόσο ευσταθούν οι κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση. Να σημειώσουμε ότι υπάρχει ενδεχόμενο να είναι ψευδείς οι καταγγελίες και να αποτελούν – στην περίπτωση σύγκρουσης στο πλαίσιο της έκδοσης ενός διαζυγίου – ένα εργαλείο τιμωρίας του ενός από τους δύο γονείς που δεν συνεργάζεται». Σε σύντομη παρέμβαση της στη διάρκεια της συζήτησης η επίσης βουλευτίνα του ΑΚΕΛ Ελένη Μαύρου τόνισε ότι «πρέπει επειγόντως να βρεθεί λύση στο θέμα γιατί υπάρχει κενό νομοθεσίας για το χρονικό διάστημα μεταξύ της καταγγελίας για σεξουαλική παρενόχληση παιδιού από τον γονέα, μέχρι τη λήψη απόφασης, ενώ μέσα σε αυτό το διάστημα, που μπορεί να είναι μεγάλο, μπορεί να συνεχίζεται η κακοποίηση του παιδιού». Σύντομη τοποθέτηση έκανε και η τρίτη βουλευτίνα του ΑΚΕΛ στη συνεδρία Ειρήνη Χαραλαμπίδου που επέκρινε τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ότι «καθυστερούν για 3-4 χρόνια να ετοιμάσουν τις σχετικές εκθέσεις για τέτοιες υποθέσεις και αυτή η καθυστέρηση είναι αιτία Γονικής Αποξένωσης – με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε παιδιά 7 χρόνων που δεν ξέρουν τη μητέρα ή τον πατέρα τους από τότε που προέκυψε το διαζύγιο των γονιών τους όταν ήταν 2 χρόνων».
Τεκμήριο αθωότητας και το συμφέρον του παιδιού
Γραπτό υπόμνημα με επιφυλάξεις για την πρόταση νόμου της Σκεύης Κουκουμά η νέα Επίτροπος Νομοθεσίας Λουϊζα Ζαννέτου αναφέροντας ότι «έχει γνώση του θέματος από την προηγούμενη θέση της στο Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα όπου χειριζόταν η ίδια θέματα Γονικής Μέριμνας, μεταξύ των οποίων και καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης». Αναφέρονται μεταξύ άλλων τα εξής στο υπόμνημα της Επιτρόπου: «Το Άρθρο 12 του Συντάγματος καθιερώνει το τεκμήριο αθωότητας σε σχέση με κάθε άτομο που κατηγορείται για ποινικό αδίκημα μέχρι απόδειξης της ενοχής του. Παράλληλα, το άρθρο 15 του Συντάγματος καθιερώνει το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή. Η συγκεκριμένη πρόνοια παραβιάζει το τεκμήριο της αθωότητας αφού θεωρεί ότι το γεγονός και μόνο ότι εξετάζεται εναντίον ενός γονέα υπόθεση για κακοποίηση ή βία κατά του παιδιού του, είναι λόγος που επιτρέπει την προσωρινή αφαίρεση ή αναστολή των γονικών του δικαιωμάτων και κατ’ επέκταση την παρέμβαση στο δικαίωμα του στην Οικογενειακή Ζωή. Παράλληλα η διάταξη αυτή ενδεχόμενα να παραβιάζει το άρθρο 15 του Συντάγματος. Ο όρος βία περιλαμβάνει και την κοινή επίθεση. Έτσι μια υπόθεση βίας ή κακοποίησης μπορεί να περιλαμβάνει υπόνοια για σοβαρή ή συστηματική βία ή κακοποίηση όπου πράγματι μπορεί να εγείρεται ανάγκη για άμεση προστασία του παιδιού (κάτι που στην πράξη γίνεται σήμερα), αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και εντελώς επιπόλαιες καταγγελίες που αφορούν μη σοβαρά περιστατικά έστω ψευδείς καταγγελίες που παρατηρούνται στο χώρο των χωρισμένων γονέων. Πρόνοια που προβλέπει αφαίρεση της γονικής μέριμνας σε κάθε περίπτωση που υπάρχει καταγγελία ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της καταγγελίας και τις πιθανότητες το παιδί να αντιμετωπίζει πράγματι άμεσο κίνδυνο, δεν προάγει το συμφέρον του παιδιού, δεν εξυπηρετεί τον σκοπό της διάταξης, και άρα παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας». Αναφέρονται και τα εξής στο υπόμνημα Λουϊζας Ζαννέτου: «Υπάρχουν περιπτώσεις όπου δικαιολογείται η άμεση παρέμβαση του Δικαστηρίου σε περίπτωση που υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες κακοποίησης ενός παιδιού. Η παρέμβαση όμως δικαιολογείται γιατί πράγματι μπορεί να στοιχειοθετηθεί στη βάση της υπάρχουσας μαρτυρίας σοβαρός κίνδυνος για την ασφάλεια ή υγεία του παιδιού. Ο νόμος όμως ήδη παρέχει σε τέτοιες περιπτώσεις τη δυνατότητα προσωρινής αφαίρεσης της άσκησης της επιμέλειας ενός παιδιού από το γονέα που έχει τη φροντίδα του, είτε με βάση τα άρθρα 14, 15 ή 18 του Ν.216/90, είτε με βάση τις διατάξεις του περί Βίας στην Οικογένεια Νόμου. Οι διατάξεις αυτές είναι αποτελεσματικές παρέχουν στο Δικαστήριο όλες τις εξουσίες που χρειάζεται για να παρέμβει άμεσα και δραστικά για την προστασία του παιδιού με τη διαδικασία του προσωρινού διατάγματος».
Παρόμοιες απόψεις εξέφρασε στη διάρκεια της συνεδρίας η Λουκία Τυλληρίδου για τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ότι «μια τέτοια πρόνοια ίσως να βοηθούσε σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά έχουμε ιδιαίτερες επιφυλάξεις ως προς τον κίνδυνο κατάχρησης σε περιπτώσεις που αποδειχτούν ψευδείς καταγγελίες». Από το Υπουργείο Δικαιοσύνης η Νίκη Ανδρέου ανέφερε ότι «διατηρούμε κι εμείς κάποιες επιφυλάξεις και προβληματισμούς για την πρόταση νόμου όπως εκφράστηκαν από την Επίτροπο Νομοθεσίας».
«Στην Ολομέλεια το συντομότερο»
«Η Συμβουλευτική Επιτροπή Πρόληψης και Καταπολέμησης της Βίας στην Οικογένεια θεωρεί άκρως σημαντική την εν λόγω τροποποίηση και ότι πρέπει να σταλεί για ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής το συντομότερο», αναφέρει σε υπόμνημα της για το θέμα η Πρόεδρος της Επιτροπής Σουσάνα Παύλου. Προσθέτει τα εξής: «Λέχθηκε κατά την κοινοβουλευτική συνεδρία ότι η προτεινόμενη τροποποίηση είναι αντισυνταγματική, αλλά ο ισχυρισμός αυτός δεν ευσταθεί γιατί με την ίδια λογική σημαίνει ότι και η έκδοση Διατάγματος Απομάκρυνσης του παιδιού σε περιπτώσεις βίας είναι αντισυνταγματική γιατί ο κατηγορούμενος γονέας δεν έχει καταδικαστεί. Οι ψευδείς ισχυρισμοί πάντα θα υπάρχουν, ειδικά σε περιπτώσεις αντιδικίας σε ένα διαζύγιο, αλλά αυτό δεν αποτελεί επιχείρημα για να μην νομοθετήσουμε για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού».
Ψυχολόγοι και διερεύνηση της καταγγελίας
Υπόμνημα στη συνεδρία υπέβαλε και ο Παγκύπριος Σύλλογος Ψυχολόγων δια του εκπροσώπου του Γιώργου Μεταξά όπου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «η τροποποίηση, αν και αναγκαία για σκοπούς προστασίας του συμφέροντος του παιδιού, θεωρούμε πως ενέχει διάφορους κινδύνους και συγκεκριμένα: Συχνά γίνονται ψευδείς καταγγελίες για κακοποίηση τέκνου. Εφόσον η τροποποίηση αναφέρεται σε «διερεύνηση» της καταγγελίας και δικαίωμα του Δικαστηρίου αφαίρεσης της γονικής μέριμνας για την περίοδο της διερεύνησης, θεωρούμε πως πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένο όριο χρόνου για την ολοκλήρωση της διερεύνησης της καταγγελίας».
Στη δική της τοποθέτηση η Χριστιάνα Παφίτη εκ μέρους του Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου έθεσε στη συζήτηση θέμα πιθανής χειραγώγησης του ενός από τους γονείς από τον δικηγόρο του. «Είναι σημαντικό να συζητήσουμε τι είναι ψευδής καταγγελία, καθώς το παιδί από μόνο του δεν θα πει ότι κακοποιείται σεξουαλικά», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί ο δικηγόρος να κατευθύνει τον πελάτη του σε μια διαδικασία». Επίσης για τον Σύνδεσμο Ψυχολόγων Κύπρου η Στέλλα Κατσαρή τόνισε ότι «πρέπει να αντιμετωπίζονται συστημικά τα ψυχολογικά ζητήματα στο θέμα αυτό, δηλαδή οι Υπηρεσίες να είναι μαζί στον ίδιο χώρο – πρέπει να υπάρχει εγχειρίδιο για τη λειτουργία των Υπηρεσιών γιατί θα θρηνήσουμε και άλλα θύματα αν δεν στηριχθούμε στην επιστημονικότητα».
Στη συζήτηση συμμετείχαν επίσης ο Πρόεδρος του Οικογενειακού Δικαστηρίου Σωτήρης Λιασίδης, η Πρόεδρος του Συμβουλίου «Φωνή» για Εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής για την Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης και Εκμετάλλευσης Παιδιών και της Παιδικής Πορνογραφίας Αναστασία Παπαδοπούλου, ο Υπεύθυνος του Γραφείου για Θέματα 0ικογενειακής Βίας και Κακοποίησης Ανηλίκων στο Αρχηγείο Αστυνομίας Αστυνόμος Κώστας Βέης, η Εύη Παναγή από το Γραφείο της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, η Χριστίνα Καϊλή από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS) και η Άντρια Νεοκλέους από το Hope for Children.
Οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου – αριστερά η Στέλλα Κατσαρή και η Χριστιάνα Παφίτη.
Η Σκεύη Κουκουμά στη συνεδρία της 4ης Νοεμβρίου 2019.
Φώτο: Σε πρώτο πλάνο αριστερά η Επίτροπος Νομοθεσίας Λουϊζα Ζαννέτου υπό το βλέμμα του Προέδρου του Οικογενειακού Δικαστηρίου Σωτήρη Λιασίδη στη συζήτηση της περασμένης Δευτέρας στη Βουλή. Στο βάθος διακρίνονται η λειτουργός των ΥΚΕ Λουκία Τυλληρίδου και ο Αστυνόμος Κώστας Βέης.
