Μηνύματα ελπίδας από τη συνεστίαση προσφύγων Κάτω Δερύνειας
Του Μάριου Δημητρίου
«Δεν είμαι ο άμεσα υπεύθυνος να σας πω πότε θα ανοίξει το οδόφραγμα της Δερύνειας, αλλά είμαι σίγουρος ότι αυτό θα γίνει σύντομα», διαβεβαίωσε ο Δήμαρχος Δερύνειας Άντρος Καραγιάννης τους πρόσφυγες συνδημότες της κατεχόμενης Κάτω Δερύνειας, ενημερώνοντάς τους επίσης ότι «το αίτημά μας για λειτουργία της εκκλησίας Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας της Κάτω Δερύνειας, έχει δυστυχώς απορριφθεί για τρίτη φορά από τις κατοχικές αρχές».
Ο κ. Καραγιάννης μιλούσε την Κυριακή 7 Μαϊου 2017 στην ετήσια συνεστίαση των Κατωδερυνειωτών σε εστιατόριο στη Δερύνεια, που πραγματοποιήθηκε και φέτος, όπως κάθε χρόνο, υπό την αιγίδα και με έξοδα του Δήμου Δερύνειας. Το παρόν τους έδωσαν τρεις βουλευτές της επαρχίας Αμμοχώστου – από τη Συμμαχία Πολιτών η Άννα Θεολόγου, από το ΑΚΕΛ ο Νίκος Κέττηρος και από τον ΔΗΣΥ ο Κυριάκος Χατζηγιάννης – ενώ ο συντονιστής της εκδήλωσης Πέτρος Γεωργίου εξέφρασε την ευαρέσκειά του για την παρουσία τους και ταυτόχρονα έκανε αναφορά στον υπερκομματικό χαρακτήρα του αγώνα για επιστροφή και τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «όποιος έχει το κόμμα του πάνω από την Κάτω Δερύνεια, καλό είναι να απέχει».
Ο δρόμος Δερύνειας-Αμμοχώστου που διασχίζει την κατεχόμενη Κάτω Δερύνεια.
Βέβαιος για σύντομη διάνοιξη
Αφού καλωσόρισε τους πρόσφυγες Κάτω Δερύνειας που συνέρρευσαν στη Δερύνεια από όλα τα μέρη της Κύπρου για τη συνάντηση της Κυριακής, ο Δήμαρχος Δερύνειας, τους ανακοίνωσε ότι «δυστυχώς το αίτημά μας για λειτουργία της εκκλησίας Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας, έχει απορριφθεί για τρίτη φορά από τις κατοχικές αρχές». Πρόσθεσε ότι «παρόλο τούτο, δεν θα σταματήσουμε να ζητούμε τη λειτουργία της, γιατί είναι ένα δικό σας πάγιο αίτημα και γιατί αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα του καθενός να εκτελεί τα θρησκευτικά του καθήκοντα, όπου και αν βρίσκεται». Η διάνοιξη του οδοφράγματος της Δερύνειας, που εξυπακούει την ελεύθερη πρόσβαση και διακίνηση στον δρόμο που διασχίζει την Κάτω Δερύνεια και ενώνει τη Δερύνεια με την κατεχόμενη πόλη της Αμμοχώστου, ήταν το θέμα που κυριάρχησε στην προσφώνηση του Δημάρχου. «Επειδή πριν λίγο πέρασα από όλα τα τραπέζια», είπε χαρακτηριστικά «και το 99% από εσάς, με ρωτήσατε τι γίνεται με το οδόφραγμα, θα σας πω αυτά που γνωρίζουμε ως τοπική αρχή. Κάποια θέματα πολιτικής φύσεως αφορούν άλλους και όχι εμάς που ασχολούμαστε με τα θέματα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το αίτημα για τη διάνοιξη του οδοφράγματος της Δερύνειας έγινε πριν δύο χρόνια – όπως και για διάνοιξη άλλων οδοφραγμάτων. Τα έργα εκτελούνται κανονικά, έχει απομείνει η τοποθέτηση του πρέμιξ, της ασφάλτου δηλαδή, στο κομμάτι που αφορά την Κυπριακή Δημοκρατία και θέλω να ελπίζω ότι τη βδομάδα που έρχεται, θα τοποθετηθεί και το πρέμιξ. Όταν τοποθετηθεί και η άσφαλτος, θα απομείνουν 150 μέτρα Νεκρής Ζώνης, αλλά το θέμα της Νεκρής Ζώνης αφορά τις δύο κοινότητες και αυτό που έχει λεχθεί, είναι ότι η κατασκευή των έργων στα 150 μέτρα της Νεκρής Ζώνης θα γίνει από κοινού μέσω κοινοπραξίας, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Καταλαβαίνετε ότι όταν ξεπεράσουμε κι αυτό το σκόπελο της κατασκευής των έργων στη Νεκρή Ζώνη, το οδόφραγμα θα ανοίξει. Δεν είμαι ο άμεσα υπεύθυνος να σας πω πότε θα ανοίξει, αλλά είμαι σίγουρος ότι αυτό θα γίνει σύντομα».
Η ερειπωμένη και λεηλατημένη εκκλησία Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας Κάτω Δερύνειας.
Με τους Αδούλωτους Κάτω Δερύνειας
Της προσφώνησης του Δημάρχου, προηγήθηκε παρέμβαση του Ανδρέα Γρηγορίου, Δημοτικού Συμβούλου στον Δήμο Δερύνειας, ο οποίος εξελέγη στις Δημοτικές Εκλογές του Δεκέμβρη 2016 με τον ανεξάρτητο συνδυασμό «Αδούλωτοι Κάτω Δερύνειας», καταλαμβάνοντας μια έδρα στο Δημοτικό Συμβούλιο. Μετά από μονόλεπτη σιγή στη μνήμη των ηρώων της Κάτω Δερύνειας, ο Ανδρέας Γρηγορίου τόνισε ότι «οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο για τη βοήθεια που προσφέρουν στους πρόσφυγες συνδημότες της Κάτω Δερύνειας». Πρόσθεσε ότι «κατά τη χρονιά που πέρασε, η Επιτροπή μας, σε συνεργασία με τον Δήμαρχο Δερύνειας συνέχισε τα διαβήματα για την εξασφάλιση άδειας από τις κατοχικές αρχές για λειτουργία της εκκλησίας των Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας, τη μνήμη των οποίων τιμούμε στις 3 του Μάη. Δυστυχώς οι προσπάθειές μας δεν έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα, γιατί προσέκρουσαν στην άρνηση των κατοχικών αρχών. Για το σκοπό αυτό είχαμε συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο, προς τον οποίο θέσαμε το θέμα, με παράκληση να το θέσει στη συνάντησή του με τον Μουφτή. Θα συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας κι ελπίζω ότι με το άνοιγμα του οδοφράγματος Δερύνειας, θα καταστεί δυνατή η λειτουργία της εκκλησίας μας».
Ο Ανδρέας Γρηγορίου επέδωσε τιμητική πλακέτα στον Δερυνειώτη λαϊκό ποιητή Αντώνη Κατσαντώνη που απήγγειλε ποίημά του, ενώ στη συνέχεια έπαιξε πιθκιάβλι ο οργανοπαίκτης Σιαηλής. Το χορευτικό συγκρότημα του εργαστηρίου πολιτισμού «Απόπλους» από το γειτονικό Φρέναρος, συμπλήρωσε το λιτό καλλιτεχνικό πρόγραμμα της εκδήλωσης, με κυπριακούς χορούς.
Ο Δήμαρχος Δερύνειας Άντρος Καραγιάννης προσφωνεί την εκδήλωση των Κατωδερυνειωτών. Δίπλα του ο Δημοτικός Σύμβουλος Ανδρέας Γρηγορίου.
Εσπερινός και κατάθεση στεφάνων
Το πρωί της Κυριακής, πριν τη συνεστίαση, τελέσθηκε λειτουργία εσπερινού στην εκκλησία των Αγίων Πάντων στη Δερύνεια και έγινε περιφορά της εικόνας των Αγίων της Κάτω Δερύνειας Τιμοθέου και Μαύρας και στη συνέχεια κατατέθηκαν στεφάνια στο επιβλητικό Μνημείο Πεσόντων, Δολοφονηθέντων και Αγνοουμένων ηρώων Δερύνειας και Κάτω Δερύνειας 1974, δίπλα από το Θεματικό Πάρκο και το Αμφιθέατρο του Δήμου Δερύνειας. Στεφάνια κατέθεσαν εκ μέρους του Δήμου Δερύνειας ο Δημοτικός Σύμβουλος Ανδρέας Γρηγορίου, εκ μέρους της Επιτροπής «Αδούλωτοι Κάτω Δερύνειας», ο Βαρνάβας Ανδρέου και η βουλευτίνα της Συμμαχίας Πολιτών Άννα Θεολόγου. Επίσης στεφάνια κατέθεσαν, για την οικογένεια του ήρωα Κυριάκου Γεωργίου, η θεία του Ελένη Νεοφύτου και ο αδελφός του Φώτος Γεωργίου, για την οικογένεια Χριστάκη Κυριάκου και Χρυστάλλας Ποταμού, η Χρυστάλλα Ποταμού και για τον ήρωα Θέμη Δημητριάδη, ο αδελφότεκνος του Θέμης Δημητριάδης.
Να σημειώσουμε ότι το Μνημείο είναι αφιερωμένο στους τέσσερις ηρωϊκώς πεσόντες νέους της Δερύνειας και Κάτω Δερύνειας Λοϊζο (Πέπη) Χριστούδια, Παναγιώτη Παναγιώτου, Γεώργιο Κολάνη και Κωστάκη Λαμπρία, στους δύο δολοφονηθέντες Ελένη Θωμά και Μιχάλη Καλλή και στους εννιά αγνοούμενους Πιερή Λάμπρου, Πιερή Βερέη, Σταύρο Χριστοφόρου, Στέλιο Πέτρου και τους Κατωδερυνειώτες Θέμη Δημητριάδη, Κυριάκο Γεωργίου, Μαρία Κυριάκου, Κίκα Κυριάκου και Ανδρέα Κυριάκου. Το 2007 εντοπίστηκαν σε ομαδικό τάφο στο χωριό Γαλάτεια Καρπασίας και αναγνωρίστηκαν με τη μέθοδο DNA, τα οστά του αγνοούμενου της Δερύνειας Πιερή Λάμπρου. Αναγνωρίστηκαν επίσης τα οστά των αγνοούμενων της Κάτω Δερύνειας Κυριάκου Χρίστου και Θέμη Δημητριάδη.
Η περίπτωση του Κυριάκου Χρίστου
Τα λείψανα του μέχρι τότε αγνοούμενου της Κάτω Δερύνειας Κυριάκου (Κάκου) Χρίστου, 18χρονου νεοσύλλεκτου στρατιώτη του 399 Τάγματος Πεζικού που είχε έδρα το Μπογάζι Αμμοχώστου, παραδόθηκαν στις 11 Ιανουαρίου 2012 στους γονείς του Γιώργο και Γιαννούλα και στους έξι αδελφούς του Χριστάκη, Φώτο, Πανίκο, Άντρο, Σώτο και Πέτρο, στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ). Η κηδεία του έγινε στις 21 Ιανουαρίου 2012 από την εκκλησία Αποστόλου Λουκά στον προσφυγικό συνοικισμό Αγίου Αθανασίου Λεμεσού. Μαζί με τον Κυριάκο είχαν δολοφονηθεί εν ψυχρώ από Τουρκοκύπριους εξτρεμιστές στο τουρκοκυπριακό χωριό Μπέκιογιου κοντά στην κατεχόμενη Βώνη στις 15 Αυγούστου 1974 και θαφτεί σε ομαδικό τάφο, άλλα 44 πρόσωπα (34 στρατιώτες και 10 πολίτες), σε ένα από τα χειρότερα εγκλήματα των Τούρκων σε βάρος άοπλων Ελληνοκυπρίων αιχμαλώτων στη διάρκεια της εισβολής του 1974. Η εκταφή των λειψάνων του από τον ομαδικό τάφο στο Μπέκιογιου, πραγματοποιήθηκε από ομάδα Τουρκοκυπρίων αρχαιολόγων τον Απρίλιο του 2005, ενώ η παράδοσή τους στη ΔΕΑ έγινε από την τουρκοκυπριακή πλευρά το 2006, όταν άρχισε το πρόγραμμα εκταφών και αναγνώρισης λειψάνων. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν ανθρωπολογικές εξετάσεις και εξετάσεις DNA και διακριβώθηκε η ταυτότητα των λειψάνων του.
Μόνος στην ερημιά του θανάτου
Επικήδειο για τον πεσόντα ήρωα είχε εκφωνήσει ο Γ. Γ. του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού που είπε μεταξύ άλλων: «Όπως το έγραψε και ο μεγάλος Ελύτης “πρώτα θα δεις την ερημιά και θα της δώσεις το δικό σου νόημα. Ό,τι σώσεις μεσ’ την αστραπή, καθαρό στον αιώνα θα διαρκέσει”. Ο Κυριάκος όπως και τόσοι άλλοι ήρωες του 1974, βάδισαν μόνοι τους κατευθείαν στην ερημιά μιας προδομένης μάχης. Περπάτησαν μόνοι τους στην ερημιά του θανάτου, χωρίς να έχουν δίπλα τους για το στερνό αντίο, κανένα αγαπημένο τους πρόσωπο. Σε αυτή την ερημιά έδωσαν το δικό τους νόημα. Το νόημα της θυσίας για την ελευθερία, την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια της πατρίδας. Έδωσαν σε αυτές τις λέξεις, νόημα που διαρκεί όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αυτή τη θυσία οφείλουμε να δικαιώσουμε, συνεχίζοντας τον αγώνα μέχρι να ανατείλει ο ήλιος της ειρήνης πάνω από την Κύπρο μας».
Μια επική και άνιση μάχη
Ο 18χρονος, μέχρι τότε αγνοούμενος δεκανέας από την Κάτω Δερύνεια Θέμης Δημητριάδης, κηδεύτηκε στις 17 Απριλίου 2016, από τα αδέλφια του Ροβέρτο, Αμβρόσιο και Σαλώμη, μαζί με άλλους συγγενείς. Μέρος των λειψάνων του βρέθηκαν μετά από δεκαετίες σε ομαδικό τάφο στην περιοχή της μάχης του Συγχαρί, στο πλαίσιο του προγράμματος εκταφών της Διερευνητικής Επιτροπής για τους αγνοουμένους. Τον Ιούλη 1974, είχε βρεθεί με τους συμπολεμιστές του της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, σε μια κοιλάδα μεταξύ του Συγχαρί και του Μπέλα Πάις, να δίνουν την «επική και άνιση» μάχη τους εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων που τους είχαν περικυκλώσει, όπως ανέφερε στην ομιλία του στην κηδεία του, ο Επίτροπος Προεδρίας Φώτης Φωτίου. «Οι άνδρες της Μοίρας», είπε, «προέβαλαν σθεναρή αντίσταση σε μια άνιση μάχη, που διήρκεσε γύρω στις τρεις ώρες. Οι επιτιθέμενοι βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση, αφού είχαν περικυκλώσει τη Μοίρα σε σχήμα πετάλου. Αργά το απόγευμα, και αφού τα πολεμοφόδια της Μοίρας είχαν αρχίσει να εξαντλούνται, οι εθνοφρουροί που είχαν απομείνει να μάχονται, αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Οδηγήθηκαν σε χώρο συγκέντρωσης αιχμαλώτων και στη συνέχεια σε φυλακές στην Τουρκία, για να αφεθούν αργότερα ελεύθεροι. Αριθμός ανδρών της 181 ΜΠΠ δεν έδωσε σημεία ζωής. Μεταξύ τους και ο Θέμης Δημητριάδης, του οποίου το όνομα καταχωρήθηκε στον κατάλογο των αγνοουμένων».
Η Χρυστάλλα Κυριάκου Ποταμού, μητέρα τριών αγνοούμενων μικρών παιδιών, καταθέτει στεφάνι στο Μνημείο της Δερύνειας.
Η πιο τραγική απώλεια
Σαράντα τρία χρόνια μετά, εξακολουθεί να είναι άγνωστη η τύχη των αγνοούμενων παιδιών του Χριστάκη και της Χρυστάλλας Κυριάκου από την Κάτω Δερύνεια, του 5χρονου Ανδρέα και των 3χρονων διδύμων Μαρίας και Κίκας – σε μια από τις πιο τραγικές περιπτώσεις αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής. Τα παιδιά είχαν απαχθεί μαζί με τη μητέρα τους και άλλα μέλη της οικογένειας στην Κάτω Δερύνεια στις 18 Αυγούστου 1974. Στις 19 Αυγούστου μέρα των γενεθλίων των κοριτσιών, οι Τούρκοι πήραν μέλη της οικογένειας και τα οδήγησαν σε ένα περιβόλι, στην περιοχή Αγίου Μέμνονα. Ο 13χρονος τότε θείος των παιδιών, Άλκης Ποταμός, αδελφός της Χρυστάλλας, επέζησε και κατάφερε να ξεφύγει τραυματισμένος από τα πυρά που άνοιξαν εναντίον της οικογένειας οι Τούρκοι. Οι υπόλοιποι, πιθανόν σκοτώθηκαν όλοι. Τα τρία παιδιά είχαν παραμείνει με τη μητέρα τους στο σπίτι και εξαφανίστηκαν, μετά που εκείνη έφυγε για να φέρει βοήθεια.
Δύο παρέες Κατωδερειωτών στη συνεστίαση της περασμένης Κυριακής στη Δερύνεια.
Φωτό: Στιγμιότυπο από την περιφορά της εικόνας των Αγίων Τιμοθέου και Μαύρας Κάτω Δερύνειας, στην εκκλησία των Αγίων Πάντων Δερύνειας την Κυριακή 7 Μαϊου 2017.
