Της Αλεξίας Καφετζή
{loadposition ba_textlink}
Θυμάστε τις συμβουλές των γονιών μας, όταν είμαστε παιδιά, για το πώς κινδυνεύαμε να μας προσεγγίσουν γνωστοί ή άγνωστοι με σκοπό να μας πείσουν να πάρουμε ναρκωτικές ουσίες; Τρεις ήταν οι βασικοί τρόποι: να είμαστε σε μία παρέα όπου παίρνουν όλοι και για να μη δείξουμε ότι φοβόμαστε ή ότι δεν είμαστε «in», να πάρουμε και μείς. Να μας προσφέρει κάποιος εντελώς δωρεάν για να δοκιμάσουμε και μείς να ενδώσουμε εξαιτίας της περιέργειας μας. Είτε, τέλος, να μας βάλει κάποιος την ουσία στο ποτό μας, χωρίς καν να το αντιληφθούμε. Και στις τρεις περιπτώσεις, ο βασικός σκοπός είναι ο ίδιος: να προκληθεί, μακροπρόθεσμα, εθισμός. Τότε, ο έμπορος θα έχει εξασφαλίσει έναν πιστό πελάτη ο οποίος ενώ κάποτε δεν τον είχε καμία ανάγκη, τώρα θα τον θεωρεί απολύτως απαραίτητο για την ίδια την επιβίωσή του.
Λίγα χρόνια πριν την τρέχουσα πιστωτική κρίση ο Κυπριακός λαός δεν ήταν υπέρμετρα εθισμένος στην κατανάλωση (και παραμένει λιγότερο σε σχέση με λαούς άλλων χωρών). Ο Κύπριος μπορεί να ξοδέψει ευχάριστα μερικές ώρες της ημέρες πίνοντας τον καφέ του και παίζοντας τάβλι, ή απολαμβάνοντας την παρέα των φίλων του ή κάποιο πανέμορφο κυπριακό τοπίο. Τίποτε από αυτά δεν κοστίζει ιδιαίτερα. Ο μέσος Κύπριος θα συνδεθεί ψυχολογικά με κάποια αθλητική ομάδα, θα παρακολουθεί τους αγώνες της και όταν θα θέλει να κάνει κάποια έξοδο, πέρα από το γήπεδο και την καφετέρια, θα προτιμήσει το φαγητό, συνήθως σε κάποια ταβέρνα.
Μέχρι πριν μία πενταετία, το βασικότερο έξοδο των αντρών ήταν, συνήθως, ένα αυτοκίνητο. Οι Κύπριες ξόδευαν περισσότερα χρήματα σε ρούχα και καλλυντικά αλλά πολύ λιγότερα σε αυτοκίνητα (τάση που ανατράπηκε σε σημαντικό βαθμό στη συνέχεια).
Τα δύο είδη δανείων
Απ’ όλα τα παραπάνω, το μόνο που χρειάζεται δανειοδότηση είναι το αυτοκίνητο και μέχρι το 2012 τα ποσοστά κατασχέσεων αυτοκινήτων λόγω αδυναμίας αποπληρωμής των δόσεων σχετικών δανείων, ήταν πολύ μικρά και αφορούσαν, κυρίως, σε υπερπολυτελή και πολύ ακριβά αυτοκίνητα.
Το όνειρο πολλών Κύπριων, επίσης, είναι να έχουν δική τους κατοικία και ακόμη και μέχρι σήμερα η χώρα έχει από τα μεγαλύτερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης στον κόσμο. Έτσι, για πάρα πολλά χρόνια, υπήρχαν δύο βασικά δάνεια στη ζωή του Κύπριου, αυτό για την αγορά της κατοικίας στην οποία σκόπευε να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του και αυτό για την αγορά ενός αυτοκινήτου, το οποίο μπορούσε να πουλήσει αργότερα σε έναν έμπορο και πληρώνοντας τη διαφορά να αγοράσει ένα νεότερο μοντέλο.
Το χρηματιστήριο
Από το τέλος της δεκαετίας του 2000 , όμως, τα πράγματα άρχισαν να παίρνουν άλλη τροπή. Η εισαγόμενη χρηματιστηριακή ανάπτυξη και ο φαύλος κύκλος της δημιουργίας υπεραξιών από το τίποτε, μετέτρεψαν την αγοραπωλησία μετοχών σε μόδα και στη συνέχεια σε μανία. Πολύ γρήγορα ο μέσος Κύπριος εθίστηκε στο χρηματιστηριακό παιχνίδι έχοντας πλήρη άγνοια των κανόνων του. Το κυπριακό κράτος αντί να τον προστατέψει προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τη χρηματιστηριακή άνοδο για μικροπολιτικούς σκοπούς, με τον ίδιο τον Πρόεδρο της χώρας να περηφανεύεται ,ότι ήταν η πολιτική του που απέδιδε καρπούς, υπό τη μορφή υπεραξιών.
Η αξία του χρήματος χάθηκε για ένα διάστημα και ο μέσος μισθωτός κέρδιζε από τις μετοχές σε μία ημέρα, όσα έβγαζε με κόπο από την εργασία του σε μήνες. Και τότε έφτασε η στιγμή της αλήθειας και οι τιμές των μετοχών κατέρρευσαν παίρνοντας μαζί τους τις υπεραξίες και τα εικονικά κέρδη του Κύπριου. Δυστυχώς, το χειρότερο ήταν ότι μαζί με αυτά πήραν και τις καταθέσεις και το κεφάλαιό του.
Η κρίση, όπως, πάντα, ξεκίνησε από τα διεθνή κέντρα και ήταν σε αυτά που αναζητήθηκε το φάρμακο για την ίαση της: αύξηση της ρευστότητας και στροφή του καταναλωτή στο δανεισμό. Με πρωταγωνιστές τις ΗΠΑ και τη Βρετανία ο κόσμος έζησε την «δανειακή επανάσταση», η οποία, όπως κάποτε η βιομηχανική και αργότερα η τεχνολογική, δημιούργησε οικονομική ανάπτυξη και θέσεις εργασίας. Ο κόσμος πήρε και πάλι μπροστά αλλά αυτή τη φορά με τίμημα τον εθισμό του πλανήτη στα φτηνά δάνεια και την ανεξάντλητη ρευστότητα.
Τα τρικ
Οι τράπεζες χρησιμοποίησαν όλα τα τρικ για τα οποία οι γονείς μας, μας είχαν συμβουλεύσει να προσέχουμε και ακόμη περισσότερα. Κάρτες με υψηλά υπόλοιπα προσφέρονταν σε όλους, διαφημίσεις για πάσης φύσεως δάνεια κατέκλυσαν κάθε μορφής ΜΜΕ ενώ ακόμη και σε λεωφορεία, διαφημιστικές πινακίδες και στάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς έβλεπε κανείς τη σημαντικότερη προτροπή της δεκαετίας : πάρε δάνεια τώρα. Σκέφτου το. Γίνεται!
Και ο Κύπριος, σιγά, σιγά, πείστηκε και άρχισε να παίρνει κάθε λογής δάνεια: για ρούχα, για διακοπές, για αγορά περισσότερων του ενός αυτοκινήτων, για να παντρευτεί, για να βαφτίσει το παιδί του, για να .. ζήσει. Το δάνειο για την αγορά κατοικίας, μετονομάστηκε σε δάνειο «πρώτης κατοικίας», ώστε να εννοηθεί ότι θα έπρεπε να πάρει κανείς δάνειο και για δεύτερη και τρίτη.
Στην αγορά κατοικίας στηρίχτηκε μία ολόκληρη βιομηχανία δανείων με τις τράπεζες στο ρόλο του εμπόρου χρήματος που έβλεπαν τους εθισμένους καταναλωτές τους να αυξάνονται συνεχώς. Και τότε, ήρθε η κρίση. Και οι τράπεζες έλαβαν πακέτα βοήθειας για να συνεχίσουν να παρέχουν χρήμα στον κόσμο αλλά αυτές το κράτησαν για τον εαυτό τους. «Απλά προσπαθούμε να διαχειριστούμε το ρίσκο μέσα στο τρέχον πιστωτικό περιβάλλον. Οι αποφάσεις μας για την παροχή δανείων γίνονται με βάση το συμφέρον της εταιρίας, των πελατών και των επενδυτών μας» είπε σε δήλωσή της η WellsFargo (συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των Fortune 500 εταιριών).
«Είμαι οδοντίατρος, δεν έχω καθόλου δάνεια και ζήτησα δάνειο 30 χιλιάδων ευρώ για να επεκτείνω το οδοντιατρείο μου» μας έγραψε αναγνώστης της στήλης. «Και ενώ μέχρι πριν τέσσερα χρόνια με έπαιρναν 10 τηλέφωνα την ημέρα για να μου δώσουν καταναλωτικά δάνεια από όλες τις τράπεζες, σήμερα η τράπεζα στην οποία είμαι πελάτης 20 χρόνια, απέρριψε το αίτημα μου».
Στην τελική θα μας ζητούν να υποθηκεύσουμε τη ζωή μας, για να «πληρούμε τα κριτήρια» δανεισμού.
Καλώς ήλθατε στον εφιάλτη των τραπεζών.
* Κατεβάστε δωρεάν την ηλεκτρονική έκδοση της “24” στο http://24newspaper.com.cy!
