Το γουρούνι, ο Ομπάμα, τα Social Media και η Κύπρος

Tης Μαρίας Χριστοδούλου 

Το 2011 στο 1ο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς Black Mirror ο πρωθυπουργός της Βρετανίας καλείται να συνουσιασθεί με ένα γουρούνι σε ζωντανή αναμετάδοση για να σώσει την αγαπημένη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πριγκίπισσα Σουζάνα.

Το βίντεο με τις παράλογες απαιτήσεις του απαγωγέα φτάνει στα χέρια του επιτελείου του πρωθυπουργού μέσω YouTube, το όποιο αναπαράγεται και βλέπεται από χιλιάδες χρηστές μέσα σε δευτερόλεπτα. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου βλέπουμε πως η ταχύτητα αναμετάδοσης της είδησης στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να υπερνικήσει μέχρι και μια πρωθυπουργική απόφαση, πως τα έξυπνα κινητά γίνονται σύμμαχος των δημοσιογράφων στην προσπάθεια τους να εκμαιεύσουν την είδηση και πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαμορφώνουν την κοινή γνώμη.

Φυσικά δεν θα αποκαλύψουμε ποια η έκβαση του παράλογου αιτήματος του απαγωγέα, δηλαδή εάν ο πρωθυπουργός τελικά ήρθε σε σεξουαλική επαφή με το γουρούνι ή το απέφυγε επιμελώς, λόγω του ενδιαφέροντος που υπάρχει στο να παρακολουθήσει κάνεις το επεισόδιο για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τη δύναμη της τεχνολογίας και των μέσων μαζικής δικτύωσης.

Η σημαντικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης

Παρόλο που το Black Mirror είναι μια μαξιμαλιστική αλληγορία για τη τεχνολογία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ΜΜΕ αντικατοπτρίζει στο μέγιστο βαθμό την πραγματικότητα. Ο ρόλος που διαδραματίζουν τα κοινωνικά μέσα στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης γίνεται ολοένα και πιο σημαντικός. Όπως πολλοί μελετητές υποστηρίζουν, η σημαντικότητα στο ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οφείλεται στη ραγδαία αύξηση του αριθμού των χρηστών του διαδικτύου και κατ ’επέκταση των ατόμων που δικτυώνονται στα κοινωνικά μέσα, στη δομική αναξιοπιστία των παραδοσιακών ΜΜΕ που λόγω πολιτικών συμφερόντων έπαψαν προ πολλού να είναι αντικειμενικά σε συνδυασμό μάλιστα και με την οικονομική τους καχεξία που οξύνεται λόγω κρίσης, αλλά και στο δυναμισμό, στην αμεσότητα και στον εύστοχο συνδυασμό χρηστικότητας, κοινωνικότητας και διασκέδασης που επιτυγχάνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το παράδειγμα της Αραβικής Άνοιξης

Ένα χρόνο πριν την προβολή του 1ου επεισοδίου του Black Mirror και συγκεκριμένα το Δεκέμβριο του 2010 δημιουργείται το κίνημα της Αραβικής Άνοιξης. Η Αραβική Άνοιξη, όπως αναφέρει η ακαδημαϊκός Ζιζή Παπαχαρίση, είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιήθηκε ως σημείο αναφοράς σε έναν αριθμό εξεγέρσεων που αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές κοινωνικές και εθνικές συνθήκες και με διαφορετικές καταλήξεις. Στη περίπτωση της Αραβικής Άνοιξης τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτούργησαν ως καταλύτης για να συντονιστούν μεγάλες και ανομοιογενείς ομάδες ανθρώπων γύρω από ένα σκοπό και έδωσαν τη δυνατότητα στα κινήματα να καθορίσουν το δικό τους μήνυμα, δηλαδή να αφηγηθούν την ιστορία τους με δικούς τους όρους. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα για να δημοσιοποιήσουν τις σκέψεις τους, να αφηγηθούν τη δική τους ιστορία, αναζητώντας τη σύνδεση τους με άλλους ανθρώπους, που ενδεχομένως να συμμερίζονται την αγανάκτησή τους. Οι τεχνολογίες μας ναι μεν μας δικτυώνουν, αλλά είναι οι προσωπικές μας ιστορίες που μας ενώνουν ή μας διαχωρίζουν.

Ο Ομπάμα, ο Αλέξης και ο Ερντογάν

Όπως χρησιμοποιούν οι πολίτες τα κοινωνικά μέσα για να αφηγηθούν τις ιστορίες τους έτσι και τα πολιτικά πρόσωπα χρησιμοποιούν την οικονομικότερη και αμεσότερη λύση για να έρθουν σε επαφή με τους πολίτες- οι πολίτες οι οποίοι συμμετέχουν πιο ενεργά όταν οι πολιτικοί χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αμφίδρομα και νιώθουν ότι η άποψή τους μετράει- με απώτερο σκοπό βέβαια να προσελκύσουν ψηφοφόρους και να προωθήσουν την πολιτική τους ατζέντα. Το δρόμο άνοιξε ο Πρόεδρος των Ηνωμένων πολιτειών, Μπαράκ Ομπάμα που ήρθε σε επαφή με τo κοινό με ευφάνταστες μεθόδους επικοινωνίας που εμπεριείχαν άμεση διάδραση, μέσα από το Reddit, εκμεταλλευόμενος το σχεδιασμό των «Ask Me Anything», έκανε διάλογο αλλά παράλληλα προωθούσε το πολιτικό του πρόγραμμα. Το παράδειγμα του ακολούθησε και στην πρόσφατη προεκλογική εκστρατεία του Σύριζα και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Αλέξης Τσίπρας που με τη χρήση του Hash Tag #asktsipras στο Twitter απαντούσε ερωτήσεις των χρηστών σε μια διαδικτυακή συνέντευξη. Στον αντίποδα των παραδειγμάτων που αναφέραμε βρίσκεται ο πρωθυπουργός της Τουρκιάς Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος τον Μάρτιο του 2014, απέκλεισε την πρόσβαση στο Twitter σε μια προσπάθεια να περιορίσει την αναπαραγωγή των τηλεφωνικών υποκλοπών, βάσει των οποίων κατηγορείτο στο πλαίσιο ενός σκανδάλου διαφθοράς και να δώσει ξεκάθαρο μήνυμα ισχύος.

Τα δειλά βήματα των Κυπρίων πολιτικών

Ερχόμενοι στον μικρόκοσμο της Κύπρου, βλέπουμε ότι αρκετοί πολιτικοί ακολουθούν το παράδειγμα των ξένων πολιτικών και χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μεταφέρουν τα μηνύματα τους στους πολίτες, ακόλουθους, φίλους. Αρκετοί πολιτικοί μάλιστα της νεότερης γενιάς χρησιμοποιούν της προσωπικές τους ιστοσελίδες για να αναπτύξουν εκτενώς τις απόψεις τους για πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα. Στο πρόσφατο παρελθόν έχουμε παρακολουθήσει μέχρι και την παραίτηση μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου της Κεντρικής τράπεζας μέσω Twitter. Εάν λάβουμε υπόψη τις εξωτερικές και εσωτερικές συγκυρίες, στις επερχόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές οι πρωταγωνιστές κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων θα είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μετά οι υποψήφιοι.

Η διάφορα του «ακούω» από το «μιλάω»

Οι πολιτικοί μας όμως ας χρησιμοποιήσουν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό να αφουγκρασθούν τις απόψεις των απλών ανθρώπων, των ψηφοφόρων τους, αντί να μιλάνε. Αυτές οι πλατφόρμες παρέχουν πρόσβαση στο τι σκέφτονται οι άνθρωποι, τι τους απασχολεί και δεν θυμίζουν σε τίποτε τις τυποποιημένες απαντήσεις των δημοσιοποιήσεων. Όταν οι πολίτες αισθάνονται εξαπατημένοι και απογοητευμένοι από τους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους, είναι σημαντικό οι πολιτικοί να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο για να ακούνε τις απόψεις της κοινής γνώμης παρά για να προωθούν τις πολιτικές τους ιδέες.