Του ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Προχθές Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου 2017, γιόρτασε τα γενέθλιά του ο Γάλλος ερευνητής και καθηγητής Eric Debarbieux, μέχρι πρόσφατα Πρόεδρος του Διεθνούς Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο, που συνέδεσε το όνομά του με τον αγώνα για ένα σχολείο συνεργασίας και όχι βίας – στη Γαλλία, στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Κύπρο. Μου το θύμισε ο Δρ Μιχάλης Παπαδόπουλος, Ανώτερος Εκπαιδευτικός Ψυχολόγος, φίλος και συνεργάτης του Debarbieux, όταν δούλεψαν μαζί από το 2010 και τα επόμενα χρόνια, για τη δημιουργία του Κυπριακού Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο, με Πρόεδρο τον Δρα Παπαδόπουλο. Με τη σκέψη σε αυτή τη σημαντική μέρα για τον Γάλλο καθηγητή, έτσι σαν ένα μικρό δώρο γι’ αυτόν (αλλά και για όλους), λέω να υπενθυμίσω στους αναγνώστες της στήλης, ένα ελάχιστο μέρος από το τεράστιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο του, με επίκεντρο τις Δέκα Εντολές κατά της βίας στο σχολείο, όπως τις κωδικοποίησε στο ομώνυμο βιβλίο του, του 2008 – και όπως αναμενόταν να τις υιοθετήσει το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου, στην προσπάθειά του για επιστημονική και αντικειμενική καταγραφή του φαινομένου της σχολικής βίας, με βάση τη σύγχρονη ερευνητική μεθοδολογία. Να σημειωθεί ότι η δημιουργία του Παρατηρητηρίου, παρατηρήθηκε σε μια περίοδο αυξημένων κρουσμάτων βίας σε σχολεία Μέσης Παιδείας, με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των καθηγητών να καταγγέλλουν σοβαρά περιστατικά τραυματισμών καθηγητών από μαθητές, αλλά και συγκρούσεις μαθητών μεταξύ τους.
«Οι Δέκα Εντολές κατά της βίας στο σχολείο», όπως αποδίδονται στο βιβλίο του καθηγητή Debarbieux, είναι οι ακόλουθες:
Πρώτη Εντολή να είσαι επιφυλακτικός με τους ιδιοτελείς χειρισμούς που διογκώνουν το πρόβλημα της σχολικής βίας.
Δεύτερη Εντολή να αποφεύγεις την άρνηση του φαινομένου.
Τρίτη Εντολή να κάνεις επιστημονική διάγνωση.
Τέταρτη Εντολή να απορρίπτεις τη μια και μοναδική αιτιολογία (φταίνε οι γονιοί, φταινε οι καθηγητές).
Πέμπτη Εντολή να τοποθετείσαι σε ένα πλαίσιο, που είναι το σχολείο.
Έκτη Εντολή να αποφεύγεις τη μοναξιά (αναφέρεται στους εκπαιδευτικούς που απομονώνονται και δεν έχουν πνεύμα κοινότητας και ομάδας μέσα στα σχολεία και είναι εύκολα θύματα βίας. Σε ένα συνεργατικό σχολείο, μειώνεται η βία γιατί επιτρέπει μια ισχυρή δέσμευση των μαθητών. Εδώ, η Εγκληματολογία συναντά μερικές αρχές της Παιδαγωγικής, με την ομαδική συμμετοχή μαθητών να διαμορφώνει κανόνες και να τους υιοθετεί μέσα από τη συνεργατική μάθηση).
Έβδομη Εντολή να σκέφτεσαι την πρόληψη διότι η τιμωρία δεν αρκεί (από τις επίσημες έρευνες της αμερικανικής κυβέρνησης φάνηκε ότι η μείωση της σωματικής τιμωρίας των μαθητών, οδηγεί στη μείωση της σωματικής βίας κατά των εκπαιδευτικών. Επίσης έχει αποδειχτεί ότι στις Πολιτείες των ΗΠΑ όπου επιτρέπεται η σωματική τιμωρία στο σχολείο, ο κίνδυνος θανάτου από πυροβόλο όπλο, φόνο ή αυτοκτονία, διπλασιάζεται)
Όγδοη Εντολή να αξιολογείς τις δράσεις σου.
Ένατη Εντολή να εκπαιδεύεις το προσωπικό σου και να δρας μέσα από το σχολείο.
Δέκατη Εντολή να βοηθάς την κοινότητα γιατί είναι σημαντικός ο ρόλος της κοινότητας στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας στο σχολείο.
Στιγμιότυπο από σεμινάριο στο Λύκειο Αγίου Αντωνίου Λεμεσού, τον Ιανουάριο 2013, όπου έγινε ενημέρωση από την ερευνητική ομάδα του Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο, για τα βασικά αποτελέσματα της πρώτης επιστημονικής έρευνας του Παρατηρητηρίου, με θέμα τη θυματοποίηση και το σχολικό κλίμα στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Κύπρου. Από αριστερά ο Eric Debarbieux, Επιστημονικός Σύμβουλος της έρευνας, τότε Πρόεδρος του Διεθνούς Παρατηρητηρίου για τη Βία στο Σχολείο, η εκπαιδευτικός Μαρία Καραγιάννη, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος, Επιστημονικός Συντονιστής της έρευνας και η Διευθύντρια του σχολίου Μαρία Θεοφάνους.
Γνώρισα προσωπικά τον Eric Debarbieux, του πήρα συνεντεύξεις, στις κατά καιρούς επισκέψεις του στην Κύπρο και αυτό που κρατώ ιδιαίτερα, είναι τη σημασία που έδινε στη «μοναξιά» και την απομόνωση των μαθητών ή των εκπαιδευτικών, ως ένα από τους παράγοντες της σχολικής βίας. Με προέκταση του ζητήματος, να είναι, βέβαια, η απουσία επικοινωνίας και διαλόγου.
Σε μια από τις συνομιλίες μας, ο Debarbieux απέδωσε με μια γαλλική παροιμία, το αδιέξοδο στη σχέση μαθητών και καθηγητών – με τους μαθητές να καταλογίζουν στους καθηγητές, ότι δεν τους δίνουν όσο πρέπει, τον λόγο και δεν τους επιτρέπουν να εξωτερικεύσουν τις σκέψεις τους. Μου είπε λοιπόν ο Γάλλος εμπειρογνώμονας, ότι αυτό το αποκαλούν στα γαλλικά, «το φίδι που δαγκώνει την ουρά του».
Παρατήρησε ότι «είναι εντυπωσιακό, να διαπιστώνει κανείς ότι όταν δίνεις τον λόγο, σου λένε «δεν μας δίνετε τον λόγο». Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει χρόνος στο σχολείο για πραγματική επικοινωνία, πάνω σε συγκεκριμένα αντικείμενα και θέματα».
Ο Debarbieux, το ονόμασε συνεργατικότητα, ή συνεργασία, που είναι το αντίδοτο στην απομόνωση και τη μοναξιά των μαθητών και των καθηγητών τους. Είπε ότι το βασικό πρόβλημα της βίας στο σχολείο, είναι η μοναξιά των θυμάτων. Αυτών που νομίζουν ότι είναι μόνοι στον κόσμο. Αυτό, πρόσθεσε, συνάγεται και από τις έρευνες της εγκληματολογίας και είναι απλό: Όταν τη νύχτα βγαίνεις από το σινεμά και είσαι μόνος, σε μια υποβαθμισμένη συνοικία, έχεις περισσότερες πιθανότητες να σου επιτεθούν, από αυτές που θα είχες αν συνοδευόσουν από άλλα τρία-τέσσερα άτομα. Το ίδιο γίνεται σε ένα σχολείο. Ένας ενήλικας μόνος στην τάξη, χωρίς βοήθεια, διατρέχει περισσότερο κίνδυνο να είναι θύμα επίθεσης, από ένα ενήλικα μέσα σε μια ομάδα.
Αντιλαμβάνομαι ότι αυτό ισχύει και για τους μαθητές και μας επαναφέρει στο ζήτημα της χαμένης επικοινωνίας στο σχολείο.
«Δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι οι εκπαιδευτικοί της Μέσης εκπαίδευσης είναι κακοί», μου είπε ο Eric Debarbieux. Εκείνο που προέχει στις περισσότερες χώρες και όχι μόνο στην Κύπρο, είναι η μετάδοση γνώσεων. Δεν υπάρχει καμιά πραγματική εκπαίδευση, πάνω στην Παιδαγωγική».
Έφερε παράδειγμα πολλές αεροπορικές εταιρίες και τις αεροσυνοδούς που είναι εκπαιδευμένες στη διαχείριση του άγχους, που ξέρουν να διακρίνουν από τις εκφράσεις του προσώπου και τις αντιδράσεις των επιβατών, αν ένας επιβάτης είναι πανικοβλημένος. Τα στελέχη των επιχειρήσεων και των τραπεζών, γνωρίζουν να διαχειρίζονται ομάδες, αλλά, όπως επεσήμανε, οι εκπαιδευτικοί, που επί σαράντα χρόνια εκπαιδεύουν ομάδες, δεν γνωρίζουν.
«Υπάρχει ένα ζήτημα αντίληψης του επαγγέλματος», κατέληξε ο Debarbieux. Και διερωτήθηκε: «Μήπως κάποιος για να είναι καλός εκπαιδευτικός, αρκεί να είναι καλός γνώστης ενός επιστημονικού αντικειμένου; Αν η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση είναι «ναι», δεν θα υπήρχε ανάγκη από εκπαιδευτικούς – το κομπιούτερ θα έκανε τη δουλειά, μόνο του. Αλλά, ένας εκπαιδευτικός, είναι πολύ περισσότερο από αυτό, είναι ένα πρόσωπο που έχει ανάγκη εξειδικευμένης εκπαίδευσης που να είναι επίσης παιδαγωγική, για να μάθει πώς να δίνει τον λόγο στους άλλους».
Ο έμπειρος Γάλλος δάσκαλος, σπούδασε Φιλοσοφία, με Διδακτορικό πάνω στον πιο διαλογικό Έλληνα, τον Πλάτωνα – έχει κάθε λόγο να υποστηρίζει με τόσο σθένος, τον διάλογο…
Χρόνια πολλά, Eric!
Φωτό: Αριστερά ο Μιχάλης Παπαδόπουλος και ο Eric Debarbieux.
