ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Με εγκαρδίωση παραχωρώ σήμερα τη στήλη στην πολιτική επιστήμονα, πολιτική αναλύτρια και πολιτική ακτιβίστρια Ανδρομάχη Σοφοκλέους και στην περιγραφή αυτής που αποκάλεσε «μάχη της γενιάς της για το μέλλον της Κύπρου» μιλώντας την Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2020 στην εκδήλωση του ΟΠΕΚ για την παρουσίαση του νέου δίτομου βιβλίου του Ευρωβουλευτή Νιαζί Κιζίλγιουρεκ με τίτλο «Μια Ιστορία Βίας και Μνησικακίας – Η γένεση και η εξέλιξη της εθνοτικής διένεξης στην Κύπρο». Η παρέμβασή της ήταν μια σημαντική και αξιομνημόνευτη στιγμή που αποτυπώνει το ευγενικό όραμα για την επανένωση και την ειρήνη μιας μερίδας της σκεπτόμενης μεταπολεμικής γενιάς του νησιού. Πολύ περισσότερο γιατί εκφράστηκε στα «ελληνοκυπριακά», που όπως της είπα λειτουργούν με μιαν απρόβλεπτη και θα έλεγα απολαυστική αμεσότητα στην επικοινωνία με τον αναγνώστη/τρια και ακροατή/τρια της. «Πιστεύω ότι για πολλά χρόνια απαρνηθήκαμε τούτο που είμαστε τζιαι θα ήταν τουλάχιστον φαιδρό να μιλώ για την ανάγκη να δούμε την αλήθκεια κατάματα τζιαι εγώ να κάμνω ομιλία μιλώντας διαφορετικά που το πώς πραγματικά μιλώ, απλώς επειδή στέκουμαι πίσω που ένα μικρόφωνο», μου είπε.
Να ένα απόσπασμα από την ομιλία της: Κατ’ αρχάς εν μεγάλη τιμή να μιλώ στην παρουσίαση ενός τόσο σημαντικού βιβλίου για την ιστορία της Κύπρου τζιαι για έναν συγγραφέα που θεωρώ μιαν που τες πιο σημαντικές φιγούρες της μοντέρνας ιστορίας της χώρας. Ήβρα πάρα πολλά εύστοχο τον τίτλο που επιλέγηκε για το ιβεντ αφού όντως τούτο το βιβλίο ωθεί τον αναγνώστη να σκεφτεί ποιαν Κύπρο θέλουμε. Ίσως επειδή φέρνει σε αντιμέτωπο με κάποιες που τες χειρότερες στιγμές της ιστορίας μας ως Κύπριων τζιαι αναγκάζει σε συνάμα τζιαι να σκεφτείς την κατάσταση του σημέρα τζιαι πώς θα μπορούσαμε να χαράξουμε ένα διαφορετικό μέλλον. Τζιαι φυσικά κοιτάζοντας την κατάσταση του σήμερα που δείχνει το τι πραγματικά είμαστε τζιαι όχι τι θέλουμε να είμαστε, νομίζω εν μπορεί κανένας να εν ικανοποιημένος. Το μόνο που επιτρέπει περιθώρια αισιοδοξίας σε τούτο το σκηνικό εν η σκέψη ακριβώς του ποιαν Κύπρο θέλουμε, αλλά τζιαι για ποιαν Κύπρο δουλεύκουμε, επειδή το «θέλω» χωρίς το «δουλεύκω», εν έσιει αξία. Τζιαι εν στο τελευταίο νομίζω που υστερούμε, άρα στη δική μου ανάλυση θα χρησιμοποιήσω το βιβλίο ως εφαλτήριο για να συζητήσω το για ποιαν Κύπρο πρέπει να δουλεύκουμε μέσα που ένα αξιακό πλαίσιο.
Εκτίμησα πάρα πολλά στο βιβλίο την πολιτικο-θεωρητική ανάλυση κάποιων εννοιών με τες οποίες το βιβλίο καταπιάνεται βάζοντας τα γεγονότα τζιαι μέσα σε ένα θεωρητικό πλαίσιο. Γενικά πιστεύκω ότι λείπει που τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα θέματα είτε σε πολιτικό ή κοινωνικό επίπεδο, τούτη η ανάλυση με βάση την πολιτική θεωρία. Τούτη η έλλειψη επαφής μας με έτσι είδους προσεγγίσεις εν μας επιτρέπει πολλές φορές να προσθέσουμε λλία επίπεδα πολυπλοκότητας στον τρόπο που προσεγγίζουμε τζιαι το παρελθόν αλλά τζιαι το παρόν μας τζιαι ουσιαστικά τους άλλους μας γύρω μας τζιαι δυσχεραίνει τη θέση μας στο χτίσιμο του μέλλοντος. Ο κ. Κιζίλγιουρεκ εξηγά και τον εθνικισμό, τη μνησικακία και τη βία σε ένα ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο τζιαι εν πραγματικά αναζωογονητική τούτη η προσέγγιση στο βιβλίο τζιαι ελπίζω να τη δούμε να παρεισφρύει τζιαι στον δημόσιο διάλογο στη χώρα. Ξεκάθαρα εν δύσκολο να διαβάσεις το βιβλίο τζιαι να μεν αναλογιστείς την κατάσταση του εκπαιδευτικού μας συστήματος ειδικά όταν κοιτάζεις τζιαι στο μέλλον. Είμαι σίγουρη όμως ότι θα αναφερθεί το θέμα της εκπαίδευσης που πιο αρμόδιους άρα εν θα επεκταθώ. Το μόνο που θα πω για το θέμα τζιαι σε σχέση με το βιβλίο εν ότι μια που τες δυσκολίες του βιβλίου εν ότι προκαλεί συνεχώς στον αναγνώστη την πικρία της συνειδητοποίησης ότι εν υπήρχε εθνοτικό μίσος στ’ αλήθκεια μεταξύ των κοινοτήτων, τα γεγονότα τζιαι οι χειρότερες στιγμές στην ιστορία μας, εκαθοριστήκαν που τους φανατικούς της κάθε πλευράς. Δυστυχώς, κοιτάζοντας την Κύπρο του σήμερα, το πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, πώς εν το εκπαιδευτικό μας σύστημα, ποια εν τα ερεθίσματα των νέων μας, εν έκδηλο ότι έχουμε καταφέρει να καλλιεργήσουμε τζείνον τον σπόρο του μίσους στες νέες γενιές. Μεγαλώνουμε παιδιά με μίσος τζιαι άγνοια της ιστορίας σε μιαν ντε-φακτο διχοτομημένη χώρα τζιαι τούτο εν μπορεί να αφήνει κανέναν αισιόδοξο. Τζιαι ούλλοι μας πρέπει να συλλογιστούμε πώς μπορούμε να επηρεάσουμε προς τες απαραίτητες αλλαγές σε τούτον τον τομέα. Αλλά πρέπει να αντιληφθούμε τζιαι την ευθύνη του να αλλάξουμε, μια ευθύνη η οποία «φωνάζει» μέσα στο βιβλίο αφού φτάνοντας στο τέλος πνίει σε η ανάγκη να δουλέψεις για να αλλάξει το μέλλον μιας χώρας με τόσο άσσιημο παρελθόν. Οι Κύπριοι εχώσαμε τόσα πράματα κάτω που το χαλί, πράματα που εν τα συζητούμε, πράματα που αν τα αναφέρεις μπορεί να σε περιπαίξουν με το «εκάμαμεν τζιεμείς πολλά» που χρησιμοποιούν πολλοί κοροιδευτικά. Σαμπώς τζιαι αν αναγνωρίσεις τον πόνο του άλλου μπορεί να μειωθεί ο δικός σου πόνος. Για να επουλώσουμε τις πληγές μας στο πλαίσιο πάντα που μπορούμε εν καιρώ κατοχής, πρέπει να συγκρουστούμε με την ιστορία μας. Δεν το έχουμε κάνει ακόμα τζιαι κανένας δεν έσιει αποδείξει ότι έσιει τη θέληση πραγματικά για να μας δώσει τζείνα τα ερεθίσματα που θα μας επιτρέψουν να συγκρουστούμε με την ιστορία τζιαι να προχωρήσουμε. Πρέπει να τελειώνουμε με το παρελθόν σε μιαν χώρα που ακόμα εν φυλακισμένη μόνο σε ό,τι άσιημο έχουμε ζήσει. Ενδυναμωμένοι που την αντιμετώπιση του σκοτεινού μας παρελθόντος, που μας επιτρέπει το βιβλίο να κάνουμε, πρέπει να δουλέψουμε τζιαι να αναδείξουμε τζιαι τες όμορφες στιγμές της ιστορίας μας αφού εν είναι μόνο βαμμένη με αίμα. Υπάρχουν τόσες όμορφες ιστορίες στην ιστορία της συνύπαρξης του λαού της Κύπρου, ακόμα μέσα στη βία του πολέμου τζιαι των δικοινοτικών εχθροπραξιών, που ανθρώπους που εβοήθησαν ο ένας τον άλλο, που τες αφήνουμε να χαθούν τζιαι μιλούμε μόνο για όσα διαιωνίζουν το μίσος. Εν έχουμε πρόσβαση σε τούτες τες ιστορίες γιατί κανένας εν μας τες διδάσκει, γιατί τούτες καταρρίπτουν το κυρίαρχο αφήγημα τζιαι κάμνουν πιο περίπλοκο το επίπεδο κατανόησης του, αφού προστίθενται πτυχές στην απλοική θεώρηση του «κακού άλλου» τζιαι «εμάς». Η σημαντικότητα του βιβλίου όμως εν ότι «συλλογικοποιεί» τα βιώματα μας, εν η «κοινή» μας ιστορία, βάζει τον πόνο, τα εγκλήματα, τα τραύματα, τα λάθη των Ελληνοκυπρίων τζιαι των Τουρκοκυπρίων στην ίδια αφήγηση τζιαι με την ίδια αντιμετώπιση, εν βάζει τον πόνο σε ζυγαριά τζιαι εν τρέχει καταδικάσει. Κάμνει μας να κοιτάξουμε τα βιώματα «όλων» των ανθρώπων του νησιού ως το συλλογικό μας παρελθόν επιτρέποντας μας έτσι να έχουμε ένα ερέθισμα που θα μας κάμει να σκεφτούμε τζιαι το κοινό μας μέλλον. Πώς εθέλαμε στ’αλήθκεια να χτίσουμε κοινή πορεία αν δεν ασχολήθηκαμε ποττέ να σταματήσουμε να διαχωρίζουμε τον «δικό μας» που τον «άλλο»; Πώς εθέλαμε στ’αλήθκεια να χτίσουμε κοινή πορεία αν δεν ασχοληθήκαμε να χτίσουμε κοινό όραμα τζιαι πλάνο; Ο George Orwell στο βιβλίο του 1984 ήσιεν γράψει ότι αυτοί που ελέγχουν το παρόν, ελέγχουν το παρελθόν. Αυτοί που ελέγχουν το παρελθόν, ελέγχουν το μέλλον. Ο συγγραφέας λοιπόν με τούτο το βιβλίο δημιουργεί ρωγμές σε τζείνους τους τοίχους που αυτοί που ελέγχουν το παρόν έχουν χτίσει ανάμεσα στους ανθρώπους του νησιού. Υπάρχει όμως τζιαι κάτι άλλο που εμφανίζεται ως αναγκαίο μέσα που το βιβλίο. Τζιαι τούτο εν η σημασία της δικαιοσύνης τζιαι του κράτους δικαίου. Είμαι της άποψης ότι για να επικρατήσει η ειρήνη, με ή χωρίς λύση στο νησί, χρειάζονται συνειδησιακά τοποθετημένους πολίτες οι οποίοι θα την υπερασπιστούν, ακόμα τζιαι αν οι φανατικοί έχουν άλλη άποψη. Χρειάζεσαι όμως τζιαι ένα κράτος δικαίου που εν θα λειτουργεί με βάση «ο δικός μας» τζιαι «ο άλλος». Σε διαφορετική περίπτωση, μια σφαίρα εν αρκετή για να ξαναμπεί το νησί σε άσιημες ατραπούς τζιαι συνθήκες γιατί εν εδουλέψαμε καθόλου πάνω στο παρελθόν μας. Στο βιβλίο βλέπουμε πολλές φορές πως «όργανα της τάξης» τζιαι στις δύο πλευρές, ήταν οι ίδιοι οι δολοφόνοι ή οι υποκινητές της βίας ενώ τζιαι σήμερα βλέπουμε μιαν αδράνεια της Αστυνομίας της ΚΔ να επιληφθεί θεμάτων που αφορούν περιστατικά βίας ενάντια στους Τουρκοκύπριους. Αν δεν έχουμε κράτος δικαίου τζιαι γρήγορη απόδοση δικαιοσύνης σε περιστατικά του όποιου βεληνεκούς, εν μπορούμε να ξαναχτίσουμε την εμπιστοσύνη ανάμεσα σε δυο κοινότητες που ζουν τόσα χρόνια χωριστά. Δεν ξέρω σε τι βαθμό αντιλαμβανόμαστε τη σημαντικότητα τούτου του θέματος- αν κρίνουμε που τες πράξεις μας, μάλλον εν το βλέπουμε, αλλά τούτο είναι πρώτα τζιαι πάνω από όλα θέμα πολιτικής απόφασης. Τζιαι πάλε, εν στο χέρι μας να αποφασίσουμε αν θέλουμε ως πολίτες να μπούμε σε τούτην την κοπιώδη προσπάθεια δημιουργίας της ειρήνης που εν τζιαι το μόνο που εν εδοκιμάσαμε στα τόσα χρόνια τούτου που αποκαλούμε «κυπριακό». Τούτη εν η μάχη της γενιάς μου για το μέλλον της Κύπρου τζιαι θα πρέπει να συνεχίσουμε «όποιες» τζιαι να είναι οι πολιτικές συνθήκες επί του εδάφους. Για να γίνει τούτο όμως πρέπει να μεν σιωπήσουμε απέναντι σε ούλους τζείνους που προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι Κύπριοι εν μπορούν να συνυπάρξουν τζιαι που δυστυχώς αυξάνουνται μέρα με τη μέρα. Τούτο το βιβλίο σίουρα δίνει μας τα εχέγγυα για να εκλογικεύσουμε το παρελθόν μας, να αφήσουμε πίσω τις δαιμονοποιήσεις τζιαι να κάμουμε την βία τζιαι την μνησικακία να αποτελούν όντως παρελθόν, ενώ θα δημιουργούμε καινούργιες ιστορίες, αντάξιες ενός λαού που εβίωσε τόσο πόνο τζιαι έμαθεν που την ιστορία του. Τούτη εν η Κύπρος για την οποία εννάθελα να δουλεύκουμε τζιαι η σκέψη ότι τούτο το βιβλίο θα διαβαστεί που πολλούς εν κάτι που μπορεί να μας δια ελπίδα αφού εγράφτηκε στη βάση του ότι τούτη, εν η κοινή μας ιστορία».
Οι ομιλητές του πάνελ της παρουσίασης του βιβλίου του Ν. Κιζίλγιουρεκ στις 24 Ιανουαρίου 2020. Από αριστερά Ανδρομάχη Σοφοκλέους, Ιωάννης Κασουλίδης, Ξένια Κωνσταντίνου, Παύλος Παύλου και Ανδρέας Δημητρίου.
Φώτο: Αριστερά η Ανδρομάχη Σοφοκλέους μαζί με άλλα μέλη του Δικοινοτικού Κινήματος Unite Cyprus Now σε ακτιβιστική δράση στο Κρανς Μοντανά της Ελβετίας για στήριξη στους δύο ηγέτες Αναστασιάδη και Ακιντζί στη διάρκεια των συνομιλιών τους για το κυπριακό τον Ιούνιο 2017.
