Του Μάριου Δημητρίου
Τον μεγεθυντικό φακό της στη συγκροτημένη και ώριμη σκέψη δύο έφηβων μαθητών της Β΄ Λυκείου, στρέφει σήμερα η στήλη, με επίκεντρο τη βράβευσή τους, στην τελετή ολοκλήρωσης του Προγράμματος Σχολείο – Πρεσβευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 18 Ιουνίου 2018, στο Συνεδριακό Κέντρο ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ, στη Λευκωσία. Η Μαρία Μικέλλη, από το Ιδιωτικό Γυμνάσιο και Λύκειο Ολύμπιον και ο Αναστάσης Τζιόμπανος από το Λύκειο Κοκκινοχωρίων Φώτη Πίττα, έλαβαν από κοινού, το Α΄ Βραβείο στον φετινό Διαγωνισμό Παραγωγής Γραπτού Λόγου για Ευρωπαϊκά Θέματα, «2018, ευρωπαϊκό έτος πολιτιστικής κληρονομιάς, το παρελθόν συναντά το μέλλον».
Έγραψε μεταξύ άλλων στο δοκίμιό της, η Μαρία Μικέλλη: «Αν αναφέρει κανείς σε πολίτες εξω-ευρωπαϊκών χωρών το όνομα Ελλάδα, Ρώμη, Βυζάντιο υπάρχει περίπτωση να μην έχουν σαφή αντίληψη για το συμβολισμό των ονομάτων αυτών. Σίγουρα όμως, οι λέξεις φιλοσοφία, δημοκρατία, θέατρο, χριστιανισμός, δε θα είναι ανοίκειες στους πλείστους λαούς του πλανήτη. Οι όροι αυτοί γεννήθηκαν στην Ελλάδα, μεταλαμπαδεύτηκαν και αγκαλιάστηκαν από το Ρωμαϊκό κόσμο και αποτέλεσαν τις βάσεις για το νεότερο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό. Η Κύπρος, ένα μικρό νησί κατακτημένο ανά τους αιώνες από λαούς ποικίλων πολιτισμών, είναι το παράδειγμα μιας δυνατής αλήθειας. Τα οικονομικά κίνητρα, ήταν τα αίτια των πολέμων. Δεν άφησαν ορατά οφέλη στο νησί. Επιβίωσαν όμως στο διάβα του χρόνου, τα πολιτιστικά κατάλοιπα, με κυρίαρχο το ελληνικό πνεύμα, τόσο στη γλώσσα, όσο και στην όλη πνευματική δημιουργία του λαού. Ακόμη και ως Ρωμαϊκή κατάκτηση και έπειτα ως Βυζαντινή και Μεσαιωνική παρουσία, η Ευρώπη ζει στην Κύπρο μέσω του πολιτισμού. Κτίσματα, τέχνες, πνευματική δημιουργία, δηλώνουν ότι ο συνδετικός φορέας των ευρωπαϊκών λαών, είναι πρωταρχικά ο πολιτισμικός και μέσω αυτού μόνο, μπορούν να ικανοποιηθούν οι υπόλοιποι πολιτικοί και οικονομικοί σχεδιασμοί μιας Ενωμένης Ευρώπης. Από την αρχαιότητα επινοήθηκαν συμμαχίες λαών ή κρατών, άλλοτε με την ονομασία ηγεμονίες και άλλοτε με τον όρο αυτοκρατορίες. Ήταν εμφανής ο στόχος και η επιδίωξη τέτοιων διακρατικών ενώσεων. Η κατάκτηση, η επιβολή του ισχυρού έναντι των αδύνατων λαών και η εκμετάλλευση, ήταν οι στόχοι των ηγεμόνων και των αυτοκρατόρων. Τα κατάλοιπα όμως της αποικιοκρατίας και των δύο ολέθριων πολέμων του 20ου αιώνα, ώθησαν κάποιους σε συναδέλφωση των ευρωπαϊκών λαών, μέσω μιας ευρωπαϊκής ενοποίησης με χαρακτήρα ανθρωπιστικό, κοινωνικά δίκαιο και προοδευτικό. Δυστυχώς προτάχθηκε η οικονομία έναντι της πολιτικής ένωσης και της κοινωνικής ευημερίας. Δεν επιτεύχθηκε πραγματική σύγκλιση των βιοτικών επιπέδων των ευρωπαϊκών λαών. Στα πλαίσια της δήθεν διεθνούς ανταγωνιστικότητας που επιβάλλει η νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική που κυριάρχησε τελικά, οι αποκλίσεις στα βιοτικά, οικονομικά και κοινωνικά επίπεδα βάθυναν, διαχωρίζοντας τη διευρυμένη Ευρώπη σε Ευρώπη του Νότου και Ευρώπη του Βορρά. Το χάσμα έχει ένα βαθύ αντίκτυπο σε πολλά επίπεδα. Με βάση τα πιο πάνω, δεν είναι τυχαία η άποψη της ακαδημαϊκού Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, που σε ομιλία της ανάφερε μεταξύ άλλων ότι: «Αν ήταν να ξαναρχίσω τη διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, θ’ άρχιζα από τον πολιτισμό». Αντιφάρμακο σε αυτή τη νοσηρή πορεία, είναι ένα μόνο: η επιστροφή στον άνθρωπο και στον πολιτισμό του. Και επιστροφή στον πολιτισμό, σημαίνει πολιτικές που θα διαπλάσουν άνθρωπο, άρχοντα του πνεύματος και όχι δούλο της ύλης. Η οικοδόμηση της Ευρώπης, δεν πρέπει να τελειώνει στην πολιτική μόνο συναρμολόγηση. Για να δούμε την Ευρώπη ολοκληρωμένη, είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε σε ένα άλλο αναβαθμό, στην πολιτιστική ενότητα των ευρωπαϊκών λαών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο πυρήνας του παγκόσμιου πολιτισμού. Κλασική Ελλάδα και Ρώμη, Αναγέννηση και νεότερος Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, έθεσαν τις βάσεις της σύγχρονης επιστημονικής και πολιτιστικής πραγματικότητας. Αυτός ο πολιτισμός, εύλογα μπορεί να συμβάλει στη συνειδητοποίηση των κινδύνων που απειλούν τις ιδιαιτερότητες του κάθε λαού, έθνους και θρησκείας. Γι’ αυτό ο κάθε Ευρωπαίος, επιθυμεί την οργάνωση κοινής άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης για να διαφυλαχτούν οι θεμελιώδεις στόχοι και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η προαγωγή της ειρήνης και της ευημερίας των λαών, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και των διακρίσεων, μόνο με το σεβασμό του πλούτου της Ευρωπαϊκής πολιτισμικής και γλωσσικής πολυμορφίας, είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Ωστόσο, για να επιτευχθεί η σύλληψη του νοήματος του πολιτισμού της Ευρώπης, επιβάλλεται να ανατρέξουμε στις πρώτες πηγές του. Η φιλοσοφία, η Δημοκρατία, η τέχνη και η ανθρωπιστική καλλιέργεια, έχουν τις ρίζες τους στον 5ο αιώνα π. Χ. γεννημένες στον ανατολικότερο γεωγραφικό χώρο της Ευρώπης. Λίγους αιώνες μετά, μετατοπίζεται δυτικότερα, προσφέροντας τις βάσεις για εμπλουτισμό του πολιτισμικού γίγνεσθαι. «Η κατακτήτρια Ρώμη κατακτήθηκε πνευματικά από την κατακτημένη Ελλάδα», όπως ομολογείται από Ρωμαίο διανοητή. Η Γαλλική Επανάσταση λειτούργησε ως πολιτικός μεταλαμπαδευτής της Ελληνικής Δημοκρατίας στην Ευρώπη. Η αξία του ανθρώπου ως λογικού όντος, η ελευθερία έκφρασης της άποψης του, είναι στοιχεία που τα βρίσκουμε ως κυρίαρχες αξίες στην ιδέα ίδρυσης της Ενωμένης Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασισμένη στον ενιαίο πολιτισμό, είναι προϋπόθεση για να συνυπάρχουμε, να συμβιώνουμε και να συναγωνιζόμαστε για το κοινό Ευρωπαϊκό μέλλον. Παρόλο που η πρώτη ιδέα ένωσης των Ευρωπαϊκών κρατών στηρίχτηκε στην οικονομική σύνδεση, φάνηκε ότι η πορεία έπρεπε να είναι αντίστροφη. Το θεμέλιο, το πρώτο στρώμα, πρέπει να αποτελούν οι πολιτιστικές ρίζες της Ευρώπης. Αν δεν υπήρχε η πολιτιστική ενότητα της Ευρώπης ως ύψιστη αξία, θα ήταν αδύνατη η πολιτική και κατά συνέπεια και η οικονομική ένωσή της. Αν έλειπαν οι κοινές αξίες, οι κοινές θρησκευτικές, ηθικές και γενικά οι κοινές πνευματικές καταβολές, ό,τι κι αν οικοδομούσαμε στον οικονομικό και τον πολιτικό χώρο, θα ήταν πρόσκαιροι συνδυασμοί συμφερόντων, που θα αλληλοσυγκρούονταν. Δε θα οικοδομούσαμε επί της πέτρας, αλλά επί της άμμου. Αν ο άνθρωπος, ο Ευρωπαίος, δεν ήταν αυτός τον οποίο έπλασε ο Όμηρος, ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, οι μεγάλοι Στωικοί, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ο Καντ και ο Γκαίτε, ο Ευρωπαίος άνθρωπος που συγκέρασε μέσα του Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ, όλο το οικοδόμημα της Ενωμένης Ευρώπης θα ήταν ένας πύργος της Βαβέλ, που κάποια ώρα – όχι μακρινή – θα κατέρρεε μέσα στην ασυνεννοησία και την αμοιβαία άρνηση των πρωταρχικών αξιών της ζωής».
Να και ένα απόσπασμα, από το βραβευμένο κείμενο του Αναστάση Τζιόμπανου: «Είναι γεγονός ότι ο πολιτισμός, ως αγωγή ψυχής, δεν έχει σύνορα και ενώνει τους λαούς, καθώς κτίζει γέφυρες και προωθεί τη φιλία, τη συνεργασία και την ειρηνική συμβίωση. Παράλληλα, η πολιτιστική ανάπτυξη, βοηθά και την ανάπτυξη της οικονομίας και την εξέλιξη σε όλους τους τομείς. Γι’ αυτό η επένδυση στον πολιτισμό της Ευρώπης και στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα του κάθε λαού, επιβάλλεται στις μέρες μας. Μόνο έτσι θα εδραιωθεί στην Ευρώπη του σήμερα και του αύριο, η πρόοδος, η ευημερία, η δημοκρατία, η ελευθερία και όχι η κρίση, ο ανταγωνισμός, ο ρατσισμός και οι συγκρούσεις. Χρέος μας λοιπόν ως ενωμένη πατρίδα, είναι να προβάλουμε τα στοιχεία του πολιτισμού μας, έτσι ώστε να δημιουργήσουμε μια συνεργασία που θα βασίζεται στα ιδανικά του ανθρώπινου γένους. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ως Έλληνες μπορούμε να αναλάβουμε τη μεγαλύτερη ευθύνη να μεταλαμπαδεύσουμε στην Ευρώπη τις αξίες και αρχές του πολιτισμού μας, όπως κάναμε άλλωστε και παλαιότερα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, από το όνομά της μέχρι την κουλτούρα, αλλά και τον τρόπο σκέψης, στηρίχτηκε στον ελληνικό πολιτισμό, στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, στην τέχνη και τις επιστήμες και κυρίως στους δημοκρατικούς θεσμούς. Εάν λοιπόν κάθε Ευρωπαίος πολίτης γινόταν κοινωνός των επιτευγμάτων του αρχαίου πνεύματος και αξιοποιούσε όλα τα στοιχεία που ενώνουν τους λαούς, τότε η ανθρωπότητα θα γνώριζε την αλληλεγγύη, τον σεβασμό, το φιλότιμο…πλούσιο, πολύχρωμο ψηφιδωτό παραδόσεων και πολιτιστικών στοιχείων».
Ο Αναστάσης Τζιόμπανος.
Φωτό: Η Μαρία Μικέλλη.
