Ένα αντίσκηνο, το σπίτι τους

14/07/2018

Του Μάριου Δημητρίου

Άλλη μια νύχτα στο δημοτικό πάρκο πίσω από τη Βουλή, πέρασαν οι δύο νεαροί αιτητές ασύλου από τη Ζιμπάμπουε (23 και 30 χρόνων), όπου και τους συνάντησα χθες Πέμπτη 12 Ιουλίου 2018…Έφτασαν στην Κύπρο πριν μια βδομάδα, αφού δραπέτευσαν κυριολεκτικά από την πατρίδα τους, όπου, ως πολιτικά αντιφρονούντες και διαφωνούντες με το δικτατορικό καθεστώς, τους περίμενε η σύλληψη, τα βασανιστήρια, η δολοφονία και η κατάληξη σε κάποιο σκουπιδότοπο…Είναι πολύ καλά γνωστή, η άθλια πολιτική κατάσταση στη Ζιμπάμπουε, όπου το καθεστώς του κυρίαρχου κόμματος ZANU-PF, ακόμα και μετά την πρόσφατη αποπομπή του ισόβιου δικτάτορα Robert Mugabe, εξακολουθεί να καταπατεί με απίστευτη αγριότητα, ακόμα και τα πιο στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα των πολιτών, με το ένα τέταρτο των 16 εκατομμυρίων κατοίκων της χώρας, να την έχουν εγκαταλείψει, αυτοεξόριστοι για μια καλύτερη ζωή. Αλλά, ποια «καλύτερη ζωή», έχουν αυτοί οι δύο νεαροί, ντροπαλοί και φοβισμένοι άντρες, μέσα στο αντίσκηνο, που εξαρτούν την ύπαρξή τους από τις εθελοντικές υπηρεσίες μη κυβερνητικών οργανισμών, όπως η Caritas Κύπρου και το Κυπριακό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, περιμένοντας μάταια, να εγγραφούν ως αιτητές ασύλου,στην Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης; Πάντως χθες, η Caritas Κύπρου, έστειλε σχετική επιστολή στην Επίτροπο Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Λοττίδη, όπου διεκτραγωδεί την κατάσταση, μιλώντας για αύξηση του αριθμού αιτητών ασύλου και προσφύγων, πολλών με οικογένειες και παιδιά, που παραμένουν άστεγοι, ζουν στο δρόμο, χωρίς στοιχειώδη βοήθεια από το κράτος και την καλούν να παρέμβει για βελτίωση των διαδικασιών υποδοχής και διαμονής των ανθρώπων αυτών.

Με σχετική ανακοίνωσή τους, οι δύο οργανώσεις «εκφράζουν τη λύπη τους για τον αυξανόμενο αριθμό αιτούντων άσυλο και προσφύγων, που δεν έχουν κατάλληλο χώρο διαμονής, ή τη δυνατότητα να καλύψουν βασικές ανάγκες, πολλοί εκ των οποίων αναγκάζονται να κοιμούνται σε ανοικτούς χώρους. Τις πρώτες μέρες αυτής της εβδομάδας, οικογένειες με μικρά παιδιά, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να κοιμηθούν σε δημοτικό πάρκο και δεν έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν επαρκή ποσότητα φαγητού. Δυστυχώς, τα προβλήματα αυτά δεν είναι καινούργια και οι οργανώσεις μας, μαζί με άλλες οργανώσεις, προειδοποιούν εδώ και αρκετό καιρό, ότι η κατάσταση θα συνεχίσει να επιδεινώνεται. Οι παροχές κρατικής στήριξης είναι ανεπαρκείς, τα επιδόματα ενοικίου είναι πολύ χαμηλά, και η καθυστέρηση στην καταβολή τους, καθιστούν αδύνατο για πολλούς αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες, να εξασφαλίσουν ή να διατηρήσουν διαμονή. Η πρόσβαση στην εργασία για τους αιτητές ασύλου, απαγορεύεται για τους πρώτους έξι μήνες, ενώ στη συνέχεια περιορίζεται σε τομείς με χαμηλό μισθό και ελάχιστες διαθέσιμες θέσεις εργασίας. Οι τομείς αυτοί, δεν επιτρέπουν διαμονή για οικογένειες με παιδιά, που απαιτούν πρόσβαση σε υπηρεσίες και σχολεία. Καλούμε τις αρχές να λάβουν άμεσα μέτρα και να παρέχουν βασικές και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για όλους, σύμφωνα με τα ελάχιστα διεθνή πρότυπα».

Να υπενθυμίσω τη συγκλονιστική καταγγελία της Γκόσιας Χρυσάνθου, εθελόντριας της Caritas Κύπρου, ότι «οι συνέπειες της λειτουργίας ενός απαράδεκτου συστήματος ασύλου στην Κύπρο, είναι ότι δεκάδες αιτητές ασύλου, είναι άστεγοι, ζουν στο δρόμο, αρρωσταίνουν, εκτίθενται στη βία, ενώ παρατηρούνται, χωρίς προηγούμενο φαινόμενα γυναικών, που πωλούν το σώμα τους για να πληρώσουν το ενοίκιο του καναπέ, που τους παραχωρείται για ύπνο, όπως και φαινόμενα μεγάλου αριθμού αντρών και γυναικών, ιδιαίτερα μητέρων μικρών παιδιών, που καταρρέουν ψυχολογικά και ζητούν ψυχιατρική βοήθεια στο νοσοκομείο Αθαλάσσας». Μιλούσε στις 24 Μαϊου 2018, σε εκδήλωση στο Cine Studio του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, όπου παρουσιάστηκε έρευνα που ανατέθηκε στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, από την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο, (UNHCR), για την κατανόηση και την κριτική αξιολόγηση των συνθηκών διαβίωσης των αιτούντων άσυλο στην Κύπρο.

Η Γκόσια Χρυσάνθου, αξιολόγησε το πρόβλημα της στέγασης, ως το πιο καθοριστικό για τους αιτητές ασύλου και τους πρόσφυγες, από την πρώτη στιγμή που φτάνουν στην Κύπρο. Είπε ότι υπάρχουν τρία στάδια, όπου ο πρόσφυγας αντιμετωπίζει στην Κύπρο, τον εφιάλτη να είναι άστεγος – το πρώτο στάδιο, με την άφιξη του στο νησί, το δεύτερο με την εγγραφή του στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και το τρίτο, με την έξωσή του, για διάφορους λόγους, από τον χώρο όπου διέμενε». Μιλώντας για το πρώτο στάδιο, εξήγησε ότι «οι πρόσφυγες που φτάνουν στην Κύπρο, έχουν πρώτη υποχρέωσή τους, να απευθυνθούν στην Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (Immigration Office), για να εγγραφούν ως αιτητές ασύλου. Λόγω του μεγάλου αριθμού προσφύγων, η εγγραφή καθυστερεί συνήθως, μέχρι και τρεις βδομάδες, οπότε πρακτικά, αυτό το άτομο ζει σε ένα συνεχές στρες, γιατί μέχρι να εγγραφεί, είναι παράνομος στη χώρα και επίσης δεν έχει πρόσβαση σε οποιοδήποτε δικαίωμα, για ιατρική περίθαλψη ή διαμονή, ή άλλη βοήθεια. Κάποιοι πρόσφυγες, καταλήγουν στο δρόμο, πριν βρουν συμπατριώτες τους να τους φιλοξενήσουν προσωρινά, ή καταλήγουν να διαμένουν σε εκκλησίες, ή σε σοφίτες… Η Caritas έχει καταφύγιο για άντρες και γυναίκες, όπου προσφέρεται τροφή στους αιτητές ασύλου, με το Κέντρο Φιλοξενίας στην Κοφίνου, να είναι συνεχώς γεμάτο. Το δεύτερο στάδιο, αφορά άτομα που εγγράφονται στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας ως αιτητές ασύλου, που θα τους δώσουν 100 ευρώ, για να ενοικιάσουν σπίτι. Αυτό το μικρό ποσό έκτακτης ανάγκης, αποσκοπεί να καλύψει τις άμεσες ανάγκες, μέχρι να εξεταστεί και να τεθεί σε ισχύ, η αίτηση κοινωνικής πρόνοιας. Ωστόσο, αυτό το ποσό, μπορεί να καλύψει τις βασικές ανάγκες για λίγες μόνο ημέρες, ενώ η εξέταση αιτήσεων κοινωνικής πρόνοιας, συνήθως διαρκεί αρκετές εβδομάδες ή και μήνες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, άτομα και οικογένειες να παραμένουν άστεγοι και να εξαρτώνται απόλυτα από την καλή θέληση πολιτών και την στήριξη ενός μικρού αριθμού φιλανθρωπικών οργανώσεων, που έχουν οι ίδιες περιορισμένους πόρους. Δεν είναι δυνατό να βρεις σπίτι με 100 ευρώ, αφού το φθηνότερο ενοίκιο, είναι 300 ευρώ, για ένα δωμάτιο σε διαμέρισμα που μοιράζονται πολλοί. Επίσης υπάρχουν διακρίσεις, λόγω του χρώματος του δέρματος και της προφοράς. Κανένας ιδιοκτήτης, δεν θέλει να ενοικιάσει χώρο, σε αιτητή ασύλου, λόγω του ανασφαλούς καθεστώτος του αιτητή. Ο ιδιοκτήτης, ενοικιάζοντας την περιουσία του, κάνει μια επιχείρηση, για να εξασφαλίζει εισόδημα και δεν είναι φιλανθρωπικός οργανισμός…Μια οικογένεια προσφύγων, παίρνει 200 ευρώ από τις ΥΚΕ, για να ενοικιάσει ένα διαμέρισμα, αλλά πώς να τη φτάσει αυτό το μικρό ποσόν, όταν τώρα ενοικιάζονται δωμάτια για 300 ευρώ; Πώς μια οικογένεια τεσσάρων ή έξι, ή ακόμα και οκτώ ατόμων, μπορεί να ζήσει με 200 ευρώ, σε ένα δωμάτιο; Εμείς ως Caritas, φιλοξενούμε οικογένεια με τέσσερα παιδιά, που για τρεις μέρες έμειναν στο δρόμο, άλλες τρεις μέρες στο τέμενος και που τελικά φιλοξενήθηκαν από συμπατριώτη τους, που τους εκμεταλλευόταν οικονομικά. Άλλες φοβερές δυσκολίες, αντιμετωπίζουν άνθρωποι με ειδικές ανάγκες ασθενείς ή ανάπηροι. Το τρίτο στάδιο, αφορά ανθρώπους που είχαν στεγαστεί και που 2-3 μήνες αργότερα, τους έκανε έξωση ο ιδιοκτήτης γιατί δεν μπορούσε να βασιστεί για το ενοίκιο, στο σύστημα των ΥΚΕ. Μπορεί να αντιστέκονται και να μη φεύγουν, γιατί δεν μπορεί να τους βγάλει έξω με τη βία, αλλά τους αναγκάζει να φύγουν, αποκόπτοντας το νερό, ή βροντώντας την πόρτα τους τα μεσάνυχτα, για να τους σπάσει τα νεύρα…».

Επιβεβαιώνοντας τις σχετικές ανησυχίες και τις καταγγελίες που η UNHCR, διατύπωσε συχνά τους τελευταίους μήνες, η έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, απέδειξε με συγκεκριμένα στοιχεία, ότι στην Κύπρο παραβιάζονται βασικές αρχές του νόμου για τις αποδεκτές συνθήκες διαβίωσης, ενώ οι αιτητές ασύλου, παραμένουν παγιδευμένοι σε ένα κύκλο πραγματικής εξαθλίωσης και εκμετάλλευσης – με την κατάσταση να προβλέπεται ότι θα επιδεινωθεί, ενόψει των 2 χιλιάδων νέων αιτήσεων ασύλου, μέσα στο 2018…

Όπως επεσήμανε ο Αντιπρόσωπος της UNHCR στην Κύπρο, Damtew Dessalegne, σε μήνυμά του στην εκδήλωση, που διάβασε η Αιμιλία Στροβολίδου, «δεδομένου του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το εθνικό σύστημα ασύλου και οι πολιτικές υποδοχής, η έλλειψη στέγης και η φτώχεια, είναι δυστυχώς αναπόφευκτες συνέπειες, για πολλούς αιτητές ασύλου, τόσο νεο-αφιχθέντες, όσο και άλλους». Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης, είναι ότι το εθνικό σύστημα υποδοχής αιτητών ασύλου, δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες των ολοένα και περισσότερων αιτητών ασύλου και η αναθεώρησή του, καθίσταται επείγουσα ανάγκη. Η μελέτη αποδεικνύει ότι το σύστημα των κουπονιών, είναι προβληματικό, χρονοβόρο και ανεπαρκές και επιδεινώνει τις ήδη δύσκολες συνθήκες ζωής, των αιτητών ασύλου. Μέρος του προβλήματος, φαίνεται να είναι η έλλειψη κοινωνικής ενσωμάτωσης και επαρκών μέτρων για σπάσιμο των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, που μηδενίζει τη δυνατότητα των αιτητών ασύλου και των προσφύγων, να βρουν εργασία ή στέγη και να εξοικειωθούν με τους ντόπιους. Η μελέτη επισημαίνει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα, για να καλυφθεί το υπάρχον κενό και για να αυξηθεί η συμμετοχή αιτητών ασύλου και προσφύγων, στην τοπική κοινωνία».