Το φθινόπωρο της Ζακλίν Καραγιώργη

17/03/2018

Του Μάριου Δημητρίου

Αυτή η αξέχαστη βραδιά, μου ήρθε στο μυαλό, όταν ανακοινώθηκε ο θάνατος της καθηγήτριας και αρχαιολόγου Δρα Ζακλίν (Jacqueline) Καραγιώργη-Girard, το περασμένο Σάββατο, 10 Μαρτίου 2018. Ήταν η βραδιά της 22ας Σεπτεμβρίου 2015 και η συγκινητική τελετή αναγόρευσης της, σε Επίτιμη Διδάκτορα της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπου περιέγραψε τη ζωή της στην Κύπρο, ανάμεσα στη διδασκαλία των Γαλλικών και τη μελέτη αυτής που αποκαλεί Μεγάλη Θεά, δηλαδή της Αφροδίτης. Ήμουν παρών στην τελετή, αλλά και απών ταυτόχρονα, καθώς ταξίδευα νοερά, κάποια χρόνια πίσω, όταν την πρωτοείδα εκείνο τον Νοέμβρη του 2007 στο Ελληνικό Κέντρο της οδού Paddington του Λονδίνου, όπου παρουσίασε το βιβλίο της «Kypris: The Aphrodite of Cyprus». Μαζί της ήταν βέβαια και ο σύζυγός της από το 1953, γνωστός αρχαιολόγος Δρ. Βάσος Καραγιώργης, που παρουσίασε το δικό του βιβλίο, «A lifetime in Cypriote Archaeology. The memoirs of Vassos Karageorghis».

Σε σύντομο χαιρετισμό της, η τότε Εκπαιδευτική Σύμβουλος της Υπάτης Αρμοστείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Λονδίνο, Δρ. Νίκη Κατσαούνη, αναφέρθηκε στο έργο των δύο αρχαιολόγων, τονίζοντας ότι αυτοί «δεν είναι μόνο γνωστοί πέρα από τα σύνορα της Κύπρου, αλλά έχουν και οι δύο μια βαθιά και σημαντική γνώση της χώρας μας». Πρόσθεσε ότι «ο Δρ. Βάσος Καραγιώργης έχει ανασκάψει με τα ίδια του τα χέρια τα σπλάχνα της Κύπρου, ιδιαίτερα τη Σαλαμίνα, που ήρθε στο φως ζωντανή και όμορφη, μετά από βαθύ ύπνο αιώνων, και ήμουν τυχερή να ξεναγηθώ στη Σαλαμίνα, από τον Βάσο και τη Ζακλίν, τελευταία φορά μόλις λίγο πριν το 1974».

Είχε μιλήσει για τα φύλλα, εκείνη τη νύχτα ο Βάσος Καραγιώργης. Είχε διαβάσει από τον επίλογο τού βιβλίου του, ένα απόσπασμα που περιέλαβε από την Ιλιάδα του Ομήρου. Αφού τέλειωσε η εκδήλωση, είχα πλησιάσει τη Ζακλίν και τον Βάσο Καραγιώργη και τον παρακάλεσα να μου επαναλάβει στα ελληνικά, αυτό που είπε στα αγγλικά, για τα φύλλα – ένιωθα ότι στην ίδια τη γλώσσα της Ιλιάδας, η κουβέντα του θα είχε ένα άλλο βάρος. Πρόθυμα ο Καραγιώργης, μου το είπε πρώτα στα αρχαία και ύστερα σε ελεύθερη μετάφραση, στα νέα: «Οι άνθρωποι είναι όπως τα φύλλα των δέντρων. Όταν έρθει το φθινόπωρο και φυσήξει ο άνεμος, τα φύλλα πέφτουν στη γη. Αλλά όταν έρθει η άνοιξη, μπουμπουκιάζουν τα δέντρα και παράγουν άλλα φύλλα. Έτσι είναι και οι άνθρωποι, άλλοι φεύγουν και άλλοι έρχονται να πάρουν τη θέση τους». Θυμάμαι χαρακτηριστικά τη Ζακλίν, με τα άσπρα χαριτωμένα κοντοκομμένα μαλλιά που μου είπε γελαστή, «τέτοια μου έλεγε ο Βάσος και με έκανε να τον ερωτευτώ».

Απ’ όλα τα όμορφα λόγια που ακούστηκαν στην τελετή αναγόρευσής της σε Επίτιμη Διδάκτορα της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, ξεχώρισα την αναφορά του καθηγητή Γιάννη Η. Ιωάννου, Προέδρου του Τμήματος Γαλλικών Σπουδών και Σύγχρονων Γλωσσών: «Διακριτική, σεμνή, σχεδόν αθέατη, απαλλαγμένη από την ανάγκη για προβολή και ψυχοφθόρους εντυπωσιασμούς, αλλά και με την υποδειγματική πνευματική και επιστημονική εντιμότητα που τη χαρακτηρίζει, η Jacqueline Καραγιώργη σημάδεψε με το έργο και την παρουσία της, πρωτίστως την ίδια την επιστήμη της, την κυπριακή πολιτισμική πραγματικότητα και τον κοινό εκείνο πολιτισμικό χώρο, της διάδρασης μεταξύ δύο μεγάλων πολιτισμών της Μεσογείου και της Ευρώπης γενικότερα. Η κυρία Καραγιώργη, στα εξήντα και πλέον χρόνια που συνδέεται με την Κύπρο, ανέπτυξε μια πολύπλευρη δράση και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της Κυπριακής Αρχαιολογίας, που αποτελεί και το κύριο επιστημονικό της αντικείμενο. Αλλά δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτό. Η κλασική της κατάρτιση και παιδεία, τής επέτρεψε να τρέφει πάντοτε μια αστείρευτη αγάπη για τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό. Συνέβαλε αποφασιστικά στην προώθηση και στη διδασκαλία και της Γαλλικής, ως ξένης γλώσσας στην κυπριακή εκπαίδευση. Η δράση της ως εκπαιδευτικού, υπήρξε επίσης υποδειγματική και εκτείνεται σε μια περίοδο πέραν των τριών δεκαετιών. Η παρουσία της και η διδασκαλία της, έχουν πραγματικά σημαδέψει δύο γενεές Κυπρίων, εκ των οποίων πολλοί και πολλές, διέπρεψαν και διαπρέπουν μέχρι σήμερα. Πλαισιωμένη με έναν ανθρωπισμό που έλκει από τα υψηλότερα έργα του γαλλικού πολιτισμού, αλλά και από την ισχυρή κλασική της παιδεία και με μια ευγένεια που συγκεκριμενοποιείται μέσα από ένα χαμόγελο, που δεν μπορεί να αφήσει αδιάφορο, ακόμη και τον πιο ατίθασο μαθητή, η Jacqueline Καραγιώργη πέτυχε ως διδάσκουσα, επειδή μαζί με άλλες αρετές, αντιλαμβανόταν τη διδασκαλία της γλώσσας, ως ταυτόχρονη μύηση στον Γαλλικό πολιτισμό και όχι ως απλή εκμάθηση λέξεων, ρημάτων και γραμματικών και συντακτικών κανόνων, κάτι που για την εποχή που μιλάμε, δεν ήταν δεδομένο. Αμερικανική Ακαδημία, Παρθεναγωγείο Φανερωμένης, Γαλλικό Μορφωτικό Κέντρο και μια σειρά από δημόσια σχολεία της Κυπριακής Μέσης Εκπαίδευσης, είχαν την τύχη να περιλάβουν την κυρία Καραγιώργη, στο διδακτικό τους προσωπικό».

Η ίδια χαρακτήρισε τα εγκώμια προς το πρόσωπό της, «υπερβολικούς επαίνους» και επιβεβαιώνοντας την περιγραφή του καθηγητή Ιωάννου, είπε εμφαντικά στην ομιλία της: «Διερωτήθηκα τι έπραξα, για να είμαι άξια αυτής της τιμής. Έζησα χωρίς ποτέ να διεκδικήσω μια ακαδημαϊκή καριέρα, διδάσκοντας τη Γαλλική γλώσσα σε διάφορα ελληνικά εκπαιδευτήρια της Λευκωσίας. Ασχολήθηκα και με την αρχαιολογική έρευνα, με μοναδικό στόχο την ικανοποίηση της πνευματικής μου περιέργειας». Πρόσθεσε μεταξύ άλλων, τα εξής: «Αναζητώντας θέμα για διδακτορική διατριβή, διάλεξα να μελετήσω την Αφροδίτη της Κύπρου. Ήταν για μένα μεγάλη πρόκληση, να ασχοληθώ με τη θεά της Κύπρου, την Αφροδίτη, που όλοι πίστευαν πως ήταν μια Ελληνίδα θεά, που αναδύθηκε από τους αφρούς της θάλασσας. Θα πρέπει να έχω απογοητεύσει, όσους τη θεωρούσαν απ’ αρχής, μια όμορφη, ολωσδιόλου Ελληνίδα θεά, αλλά θα ΄θελα να είμαστε περήφανοι, που η Κύπρος γέννησε μια θεά, από τα βάθη των χιλιετηρίδων, μια θεά που προσφέρει τη δύναμη της ορμής για τη ζωή και την ευημερία, και που την προίκισε με ελληνικές ιδιότητες. Τη δώρισε στην Ελλάδα που, με σειρά της, την επέστρεψε στην Κύπρο, σ’ όλη της την ομορφιά. Είναι όμως πάντα στην Κύπρο που ευδοκίμησε και ακτινοβόλησε σ’ όλον τον Δυτικό Κόσμο, μέχρις ότου έδωσε τη θέση της στον Χριστιανισμό. Ελπίζω να έχω μια ελάχιστη συμβολή, με τον τρόπο που εξέθεσα πιο πάνω, στον πνευματικό εμπλουτισμό της χώρας που είναι η δεύτερη πατρίδα μου και που με δέχθηκε με τόση καλοσύνη».

Μια άλλη, άγνωστη δραστηριότητα της Ζακλίν Καραγιώργη, αποκαλύπτει με ανοικτή επιστολή της, η Ανδρούλα Χριστοφίδου Henriques, Επίτιμη Πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης στήριξης θυμάτων σωματεμπορίου, Cyprus Stop Trafficking, στο άκουσμα του θανάτου της. Τη χαρακτηρίζει, «φίλη και ιδρυτικό μέλος της οργάνωσης μας» και προσθέτει τα ακόλουθα: «Η Jacqueline Καραγιώργη, τον Μάρτιο του 2007, μου έφερε το γαλλικό περιοδικό «Nouvelle Observateur» και μου έδειξε το άρθρο με τον τίτλο «Chypre, île mandite». Αυτό το άρθρο ήταν η αρχή. Γνωρίσαμε τον πατέρα Σάββα Μιχαηλίδη. Γνωρίσαμε τις κοπέλες που φιλοξενούσε στο καταφύγιο του στην Αγία Φύλα και αποφασίσαμε να ιδρύσουμε την οργάνωση «STOP International», που μετά ενεγράφη με το όνομα «Cyprus Stop Trafficking». Η Jacqueline Καραγιώργη, στήριξε παντοιοτρόπως την οργάνωση και τιμούσε ανελλιπώς με την παρουσία της, όλες μας τις εκδηλώσεις. Τα πρώτα χρόνια, προτού ανοίξει το κυβερνητικό καταφύγιο, όταν γυρεύαμε απελπισμένα χρήματα για να στεγάσουμε αναγνωρισμένα από την Αστυνομία, θύματα σωματεμπορίας, η Jacqueline οργάνωσε δύο επισκέψεις στο Κυπριακό (αρχαιολογικό) Μουσείο Λευκωσίας, μία για γαλλόφωνους φίλους και μια για ελληνόφωνους, και μια διάλεξη στην αίθουσα του Λεβέντειου Μουσείου, με θέμα «Οι γυναίκες της Κύπρου». Έτσι, γνωρίσαμε τα πιο σημαντικά γυναικεία αγαλματίδια που έφτιαχναν Κύπριοι τεχνίτες, για να τιμήσουν θνητές και θεές. Jacqueline, θα μας λείψεις. Σ’ ευχαριστούμε που υπήρξες. Σ’ ευχαριστούμε που υπάρχεις. Σ’ ευχαριστούμε που τίμησες την Κύπρο, που την θεωρούσες δεύτερη σου πατρίδα. Καλό ταξίδι. À bientôt».

Με τον σύζυγό της Δρα Βάσο Καραγιώργη.

Η στιγμή που ο Πρύτανης Κωνσταντίνος Χριστοφίδης, περιένδυσε την τιμώμενη Ζακλίν Καραγιώργη, με την τήβεννο του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αριστερά διακρίνεται ο Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών, Καθηγητής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ.