Μία ανάρτηση της Α.Κ. στο Facebook έχει μοιραστεί από πάνω από 300 άτομα και η αντίδραση είναι παντού η ίδια: «Δεν το πιστεύω», «αυτό κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία;», «το βρήκες στην Κύπρο»; Η υποτιθέμενη παιδική ιστορία που είναι στο βιβλίο έχει να κάνει με τα ζωάκια στη ζούγκλα, μόνο που αυτά δεν είναι χαριτωμένα, δεν εξιστορούν ένα παραμύθι με ηθικό δίδαγμα, όπως για παράδειγμα οι μύθοι του Αισώπου. Σε αυτό το ανύπογραφο βιβλίο, με τίτλο «Ιστορίες Περιπέτειας για το Βράδυ», τα ζωάκια κομματιάζουν και τρώνε άλλα ζώα γιατί θύμωσαν, πνίγουν και πνίγονται, τρώνε τους φίλους τους και άλλα πολλά, που δεν είναι κατάλληλα για μικρά παιδιά.
Η «24» επικοινώνησε με την Εύη Ανδριανού, παιδαγωγό από την Ελλάδα και αφού της δείξαμε τις εικόνες που ανέβασε η Α.Κ. στο Facebook, της ζήτησαμε το σχόλιό της:
«Το παραμύθι «Η μαϊμού και η χελώνα» από τις εκδόσεις «Τζιαμπίρης Πυραμίδα» είναι ανυπόγραφο. Δεν υπάρχει πουθενά το όνομα του συγγραφέα ή έστω κάποια αναφορά στην πηγή έμπνευσής του. Από αυτό και μόνο μπορεί κανείς να συμπεράνει πολλά. Και πρώτα απ’ όλα ότι κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για την συγγραφή του.
Καταρχάς είναι προφανής, ακόμη και στον μέσο αναγνώστη, η προχειρότητα της γραφής αλλά και η μετριότατη εικονογράφηση – κακέκτυπο κινουμένων σχεδίων από αυτά που υποτίθεται πως «αρέσουν στα παιδιά» ενώ η οποιαδήποτε προσπάθεια να εκληφθεί ως ένας από τους πολλούς μύθους του Αισώπου, πέρα από ατυχής είναι τουλάχιστον θλιβερή και εν τέλει βαρετή.
Εντύπωση μου προκαλεί το γεγονός πως οποιοσδήποτε θα επένδυε έστω και το ελάχιστο του χρόνου του για να σχολιάσει ή ακόμη και να ασχοληθεί με μια τέτοια έκδοση. Να όμως που βρέθηκαν αρκετοί άνθρωποι να επιτεθούν στο «μήνυμα» της ιστορίας λες και επρόκειτο για κάποιο σοβαρό ανάγνωσμα.
Οι θυμωμένοι σχολιαστές του Facebook αναρτούν φράσεις περίπου όπως αυτή: «Τι μηνύματα είναι αυτά που περνάει; Αυτό το παραμύθι μιλάει για εκδίκηση, βία, μνησικακία. Απαράδεκτο!»
Όμως, το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Χιλιάδες άλλα παραδοσιακά, κλασικά ή σύγχρονα παραμύθια βρίθουν τέτοιων αναφορών και μηνυμάτων. Από τα μακάβρια παραμύθια των αδερφών Γκριμ μέχρι τα παραμύθια του Άντερσεν και τις ιστορίες του Πετροτσουλούφη του Χόφμαν (Struwwelpeter) ή ακόμη και στα ελληνικά παραδοσιακά παραμύθια δεν είναι λίγες οι φορές που απροκάλυπτα εκτίθενται η εκδικητική μανία, η βία, ο σεξισμός, ο ρατσισμός κλπ.
Όμως σε αυτά τα παραμύθια υπάρχει μια σαφέστατη ποιοτική διαφορά. Σημασία δεν έχει μόνο το «τι» λέγεται αλλά και το «πώς» λέγεται. Στα παιδιά μπορεί κανείς να πει τα πάντα και πρέπει να μπορεί να πει τα πάντα. Το θέμα είναι με ποιο τρόπο θα τα πει έτσι ώστε η γλώσσα σε συνδυασμό με την εικόνα, να μπορούν να αναδείξουν την ατμόσφαιρα, το πλαίσιο διήγησης και τις καταστάσεις εκείνες που οδηγούν τους ήρωες σε μη συμβατικές ή ακόμη και σε «εγκληματικές» πράξεις. Στα καλά παραμύθια, τα ανεξιχνίαστα σημεία των παράλογων υποθέσεων μπορούν να επεξηγηθούν με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, μια γλαφυρή περιγραφή του ανέμου μπορεί να εξηγήσει μια ξαφνική αλλαγή διάθεσης κι ένα στραβοπάτημα του κεντρικού ήρωα μπορεί να οδηγήσει σε μια καλά κρυμμένη παγίδα.
Στο συγκεκριμένο παραμύθι όμως, τα πράγματα θυμίζουν λίγο πολύ σενάριο καλτ ελληνικής ταινίας. Ασύνδετες προτάσεις, ανόητοι συλλογισμοί, χονδροειδείς εκδικητικές φάρσες, κενά στη διήγηση και τελικά παντελής έλλειψη φαντασίας.
Μια μαϊμού στενοχωριέται που δεν έχει να φάει. Μια χελώνα την οδηγεί μόλις λίγα μέτρα πιο κάτω (;) για να της αποκαλύψει το θαύμα: ότι υπάρχουν μπανάνες. Η εμβρόντητη μαϊμού πέφτει βουλιμικά στις μπανάνες αγνοώντας επιδεικτικά τις ικεσίες της ταλαίπωρης χελώνας, που παρόλο που γνώριζε την ύπαρξη των μπανανών εν τούτοις δεν είναι σε θέση να σκαρφαλώσει να τις πιάσει για να φάει κι αυτή. Η μαϊμού όμως δεν υπολόγιζε την εκδίκηση της χελώνας! Η χελώνα όχι μόνο τη σκοτώνει παγιδεύοντάς την αλλά προσφέρει το κρέας της σε άλλες μαϊμούδες οι οποίες το καταβροχθίζουν ανυποψίαστες. Το δράμα όμως δεν σταματά εκεί. Η χελώνα αποκαλύπτει στις μαϊμούδες τα περί κανιβαλισμού και τότε εκείνες την εκδικούνται πετώντας την στο ποτάμι. Η χελώνα κατορθώνει όχι μόνο να βγει έξω ζωντανή αλλά και με λάφυρο έναν αστακό! Οι μαϊμούδες ενθουσιασμένες ξεχνούν την αντιδικία τους με τη χελώνα και τη ρωτάνε πως κατόρθωσε να πιάσει τον αστακό (προφανώς πρόκειται για κάποιο είδος μαϊμούδων με εξαιρετικά εκλεπτυσμένη γεύση). Η χελώνα ολοκληρώνει την εκδίκησή της πείθοντας τις μαϊμούδες να πέσουν οικειοθελώς στο ποτάμι για να πιάσουν αστακούς. Οι μαϊμούδες πνίγονται, η χελώνα δικαιώνεται.
Προτείνω λοιπόν να μην ασχοληθούμε περαιτέρω με την εκδικητική μανία μιας προφανώς διαταραγμένης χελώνας και ενός «ασυνήθιστου» –για να το πούμε ευγενικά– είδος μαϊμούδων, κακοσχεδιασμένων σε κάθε περίπτωση. Καιρός να αρχίσουμε να αναζητούμε την ποιότητα και όχι απαραιτήτως τα στερεοτυπικά «καλά μηνύματα». Τι θα πει «καλό μήνυμα» και ποιος τελικά το ορίζει; Αντιθέτως, η ποιότητα υπάρχει ακόμη και σε πράγματα με τα οποία κανείς διαφωνεί και αυτά κάλλιστα μπορούν να αποτελέσουν ιδανική αφορμή για προβληματισμό και συζήτηση, που είναι και το ζητούμενο. Ένα κείμενο, όμως, σαν αυτό με τη μαϊμού και τη χελώνα, το μόνο που μπορεί να προκαλέσει είναι θλίψη ή στην καλύτερη περίπτωση, ειρωνικά γέλια».
