Η Ιθάκη του Λουκά Κακουλλή…και η μνήμη του Αδάμ Αδάμαντος

09/06/2018

Του Μάριου Δημητρίου

«Αδελφικέ φίλε Λουκά, αναζητούσες την Ιθάκη σου και τελικά τη βρήκες στη συγγραφή ενός πλούσιου, αλλά προπάντων τεκμηριωμένου συγγραφικού έργου» , είπε σε χαιρετισμό του ο τέως Δήμαρχος Αγλαντζιάς, Ανδρέας Πέτρου, απευθυνόμενος στον γνωστό συγγραφέα Λουκά Κακουλλή και στα περίπου 35 βιβλία πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού, που έγραψε μέχρι τώρα – με τα περισσότερα να αναφέρονται στο σύγχρονο ιστορικό γίγνεσθαι της Κύπρου. Μιλούσε τη Δευτέρα 4 Ιουνίου 2018, στην παρουσίαση τριών βιβλίων του Κακουλλή, που οργάνωσε σε αίθουσα του CIIM στην Αγλαντζιά, με συντονιστή τον Αλέκο Τριγγίδη, το Ίδρυμα Κοινωνικοπολιτικών Μελετών. «Η θύελλα της διάσπασης της Αριστεράς το 1990» τόνισε μεταξύ άλλων ο Ανδρέας Πέτρου, «μας βρίσκει στο ίδιο χαράκωμα, μαχητές αγωνιστές της αλήθειας και της δημοκρατίας, πράγματα για τα οποία πληρώσαμε τίμημα βαρύ».

Παρουσιάζοντας τη συγγραφική πορεία του Λουκά Κακουλλή, ο συγγραφέας-ερευνητής Δρ. Κυριάκος Τζιαμπάζης, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, στις διαμάχες στους κόλπους του επαναστατικού κινήματος στο Ελ Σαλβαδόρ και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, που απασχόλησαν έντονα τον Λουκά Κακουλλή, όπως και στις δολοφονίες «που έγιναν σ’ ένα αγώνα προσωπικής επικράτησης των ηγετών του», όπως είπε. Πρόσθεσε ότι «τέτοιες απαίσιες πράξεις, όπως οι δολοφονίες συναγωνιστών για ιδιοτελείς σκοπούς, ο Λουκάς τις αποστρέφεται, τις καταδικάζει με βδελυγμία, γιατί γνώριζε τι συνέβηκε στη Ρωσία, όπου ο Στάλιν εκκαθάρισε όλους τους συντρόφους του, όλους όσους ηγήθηκαν της ανατροπής της αυτοκρατορικής εξουσίας των Ρομανόφ. Γιατί έζησε το αποτέλεσμα της παραμόρφωσης των σοσιαλιστικών ιδεών, σε μια επαρχιακή πόλη στη νότια Ρωσία, αφού σπούδασε ξένες γλώσσες στο Πιατιγκόρσκ στον Καύκασο, όπου η εξασφάλιση βασικών ειδών διατροφής, ήταν επίπονη προσπάθεια και η έκφραση οποιασδήποτε διαμαρτυρίας ή διαφωνίας, ακόμα και εισήγηση για βελτίωση, εκλαμβανόταν ως κριτική και σήμαινε εξορία στα Γκουλάγκ, με την ετικέτα «Εχθρός του Λαού», να στολίζει το πέτο του σακακιού τους». Είπε ακόμα ότι «λαϊκιστές δεν υπάρχουν μόνο στη Δεξιά, αλλά και στην Αριστερά» και ότι «και οι μεν και οι δε, είναι επικίνδυνοι για τη δημοκρατία».

Ο Τάκης Χατζηδημητρίου, Πρόεδρος του Ιδρύματος Κοινωνικοπολιτικών Μελετών, παρουσιάζοντας το βιβλίο του Λουκά Κακουλλή «Της μικρής πατρίδας», (που το χαρακτήρισε «ένα βιβλίο-ποταμό»), επεσήμανε ότι σε αυτό, «παρατίθενται ντοκουμέντα και μαρτυρίες που αποκαλύπτουν το απρόσωπο και το μοχθηρό που λειτουργεί εξοντωτικά μέσα στα κόμματα, στο κάθε κόμμα με το δικό του τρόπο. Μιλούμε – συνέχισε – για την εποχή της ιδεολογίας και της αυτοθυσίας. Υπάρχουν άνθρωποι που κατέθεσαν μια ολόκληρη ζωή και συνάντησαν στο τέλος τον διωγμό και την κατασυκοφάντηση. Εκεί διαφαίνεται το μεγαλείο του αληθινού ανθρώπου που παραμένει πιστός στον σκοπό του δεν μετανιώνει και πορεύεται αξιοπρεπής και περήφανος γιατί ο ίδιος πρόσφερε, χωρίς να περιμένει αναγνώριση από κανένα. Το βιβλίο παραθέτει ένα θησαυρό στοιχείων και ντοκουμέντων για τη σύγχρονη ιστορία, που η γνώση της αποτελεί βασικό συστατικό, για την πολιτική ωρίμανση του λαού μας. Ο Λουκάς με τα βιβλία του, με όσα μελέτησε και κατέγραψε, με όσους μύθους αναμετρήθηκε και τόλμησε και αμφισβήτησε, υπηρέτησε όσο λίγοι, το πνεύμα του Διαφωτισμού, σε ένα τόπο που η προπαγάνδα και η απόκρυψη της αλήθειας, ήταν το κύριο χαρακτηριστικό και ταυτόχρονα ο κυριότερος λόγος της καταστροφής του».

Το δεύτερο βιβλίο της βραδιάς, «Αφήνοντας τη μνήμη να μιλήσει», παρουσίασε ο Μιχάλης Παπαπέτρου, πρώην κυβερνητικός εκπρόσωπος, που χαρακτήρισε τον Λουκά Κακουλλή, «ένα πολυγραφότατο συγγραφέα, η γραφίδα του οποίου σημάδεψε την πολιτική και την κοινωνική ζωή του τόπου». Πρόσθεσε ότι είναι «αυτοδημιούργητος, ζυμωμένος μέσα στο καμίνι των ιδεών του, αλλά και του τιμήματος που πλήρωσε γι’ αυτές τις ιδέες. Τα πυρά, οι δυσκολίες, οι καταδιώξεις, δεν ήταν πάντα από τις λεγόμενες αντίπαλες ή εχθρικές δυνάμεις, αλλά περιλάμβαναν και φίλια πυρά»…

Δίνω περισσότερο χώρο, στην παρουσίαση του βιβλίου του Κακουλλή, «Μεγάλα οράματα και συντροφικά μαχαιρώματα (εξόντωση των ιδεολόγων, θρίαμβος των λαϊκιστών)», από την οικονομολόγο Αιμίλια Μαστρή Χριστοφορίδου, εγγονή του αξέχαστου Δημάρχου Αμμοχώστου, τη δεκαετία 1943 – 1953, Αδάμ Αδάμαντος, γιατί ήταν μια συγκλονιστική μαρτυρία και μια προσωπική κατάθεση ψυχής. Να ένα μεγάλο απόσπασμα από την ομιλία της: «’Οταν ο Λουκάς, μου τηλεφώνησε για να μου προτείνει να παρουσιάσω ένα του βιβλίο, αρχικά πρέπει να ομολογήσω, ότι παρόλο που αυτή η πρόταση ήταν ιδιαίτερα τιμητική για μένα, βρέθηκα λίγο σε δίλημμα, γιατί από φύση μου, είμαι λίγο διστακτική να μιλώ δημόσια. Δυστυχώς, δεν έχω κληρονομήσει το απίστευτο χάρισμα της ευγλωττίας, που είχε ο παππούς μου. Όμως, κάθε δισταγμός μου χάθηκε, όταν ο Λουκάς, μου είπε τον τίτλο του βιβλίου, «Μεγάλα οράματα και συντροφικά μαχαιρώματα – εξόντωση των ιδεολόγων και θρίαμβος των λαικιστών». Σαν εγγονή του Αδάμ Αδάμαντος, ένιωσα ότι το όφειλα στη μνήμη του παππού μου, να μιλήσω για κάτι που άμεσα (και εδώ θα μιλήσω καθαρά εγωιστικά), έχει επηρεάσει την οικογένεια μου, αλλά τολμώ να πω και την Κύπρο ολόκληρη. Θέλω να αναφερθώ σ’ αυτά τα συντροφικά μαχαιρώματα, που μου στέρησαν τη χαρά να τον γνωρίσω και να τον ζήσω, που στέρησαν στην Κύπρο ένα από τα πιο φωτισμένα πνεύματα που γέννησε αυτός ο τόπος. Συγχωρήστε με αν επικεντρωθώ περισσότερο σ’ αυτόν, αλλά δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να μιλήσω δημόσια για αυτόν και νιώθω ότι είναι κάτι που του το οφείλω. Ευαίσθητες ψυχές, έντιμα πνεύματα, δεν είναι φαίνεται φτιαγμένα για ν’ αντέξουν τόνους λάσπης και βρωμιάς. Θέλουν να πετάξουν ελεύθερα, μακριά. Έτσι πέταξε και αυτός και έφυγε στα 55 του. «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», έγραψε ο μεγάλος Κάλβος, στο ποίημα του «Εις Σάμον». Θέλει ενάρετους και θαρραλέους, να μπορούν να διατηρούν τα οράματα τους ζωντανά, χωρίς να συνθηκολογήσουν και να ξεπουληθούν, στα κομματικά και προσωπικά τους συμφέροντα. Γι’ αυτούς, πρώτη ιδεολογία είναι η πατρίδα και το καλό του λαού. Κομματικές και προσωπικές ατζέντες έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Άνθρωποι σαν τον Αδάμαντος, πλήρωσαν τεράστιο προσωπικό κόστος σ’ αυτό τον αγώνα για αρετή και εντιμότητα. Ο ίδιος, πνεύμα φωτεινό, καλλιεργημένος, οραματιστής, διορατικός, δεν μπόρεσε ποτέ, να μπει στα στενά κομματικά καλούπια, να ακολουθήσει τις λαϊκίστικες γραμμές που επέβαλε το κόμμα του, που αποδείχτηκαν, με την πάροδο του χρόνου, καταστροφικές. Κάτω από την ηγεσία του Εζεκία Παπαιωάννου, που χωρίς να δείχνει ότι αντιλαμβάνεται τον επικίνδυνο δρόμο που οδηγoύσε την Κύπρο, εγκαταλείπει τη Διασκεπτική και υιοθετεί το σύνθημα «Ένωση και μόνο Ένωση», αφήνοντας πίσω τις διακηρύξεις των πρώτων Κύπριων κομμουνιστών, για ένα ενιαίο παλλαϊκό μέτωπο Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου, για Αυτονομία -Ανεξαρτησία. Η γραμμή υπέρ της Ένωσης, υιοθετήθηκε από τη μια, για να συμβαδίζει με το λαϊκό αίσθημα της εποχής, ώστε το κόμμα να μη χάσει από τη δύναμή του σε εκλογικές αναμετρήσεις και από την άλλη, ακολουθώντας τις οδηγίες που έστειλε ο σταλινιστής Ζαχαριάδης από το βουνό, για αδιάλλακτο αγώνα για Ένωση με μια Ελλάδα, που μέσα από τις ψευδαισθήσεις του, πίστευε ότι θα γινόταν Λαϊκή Δημοκρατία. Βάζοντας την πατρίδα πρώτη και όχι το κομματικό συμφέρον, με ατράνταχτα επιχειρήματα, ο Αδάμαντος τόλμησε να αμφισβητήσει την ορθότητα της γραμμής, «Ένωση και μόνο Ένωση». Μετά απ’ αυτό, το διαμάντι του κόμματος, το αηδόνι της Αμμοχώστου, ξαφνικά έγινε φραξιονιστής, οπουρτουνιστής, αντισοβιετικός, προδότης, αποστάτης, συνταγματόφιλος, δειλός και άλλα πολλά. Η ανεκτίμητη προσφορά του στο κόμμα, διαγράφηκε, σαν να μην υπήρξε ποτέ. Τα έργα του στο Δήμο Αμμοχώστου, τα καρπώθηκε άλλος. Ο Αδάμαντος, για το κόμμα που είχε αφιερώσει τη ζωή του, απλώς εξαφανίστηκε από προσώπου γης. Ίσως να είναι κρυφή ευλογία, το ότι πέθανε τόσο νέος και δεν είχε το θλιβερό προνόμιο να δει τους φόβους του να επαληθεύονται. Για να μεγαλώσει και να ανθίσει, ένα λουλούδι χρειάζεται οξυγόνο και φως. Όταν το μονοξείδιο του άνθρακος, είναι περισσότερο και το φως δεν είναι αρκετό, τότε δε μαραίνεται μόνο το λουλούδι, αλλά μαραίνεται ολόκληρο το φυτό. Έτσι και σ’ ένα πολιτικό χώρο, όταν εμποδιστεί ο φρέσκος αέρας, το οξυγόνο της ανανέωσης, το φως νέων ιδεών, τότε τα πράγματα δεν είναι πολύ αισιόδοξα. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Αριστερά, αλλά και για όλους τους πολιτικούς χώρους. Όμως για την Αριστερά, της οποίας σκοπός ύπαρξης, είναι να φέρει κοινωνική δικαιοσύνη, πρόοδο και διαφάνεια, τέτοιες καταστάσεις είναι ιδιαίτερα λυπηρές. Σ’ ένα πολιτικό χώρο, οι αγνοί ιδεολόγοι συνυπάρχουν με τους καιροσκόπους, με μικρούς ανθρώπους με υπερμεγέθη εγώ, ανθρώπους με δογματικές εμμονές. Δεν θέλω να αναφερθώ ονομαστικά, ή αλλιώς, σε ορισμένα άτομα, που με τα έργα και την πορεία τους, με τα πισώπλατα μαχαιρώματα που έφεραν κατά των φωτισμένων τους συντρόφων, μόνο ζημιά κατάφεραν να κάνουν και στη πατρίδα τους και στο χώρο που ανήκουν. Αυτό το περιγράφει αριστοτεχνικά ο Λουκάς, στο βιβλίο του. Άλλωστε, τους γνωρίζουμε καλά όλοι. Θέλω να επικεντρωθώ στους ανθρώπους που με το φωτεινό τους πνεύμα και το μαχητικό τους φρόνημα, με τα έργα τους ή και τα γραπτά τους, τίμησαν το κόμμα τους, έστω και αν το κόμμα τους, όχι μόνο δεν τους τίμησε με τη σειρά του, αλλά τους τιμώρησε, τους περιθωριοποίησε, ή τους απέπεμψε. Εκτός από τον Αδάμ Αδάμαντος και τον Πλουτή Σέρβα, μεγάλη η λίστα. Φιφής Ιωάννου, Χαμπής και Αντώνης Μιχαηλίδης, Σταύρος Αγγελίδης , Δίγκλης, Ζιαρτίδης, Παπαπέτρου και άλλοι. Πολλοί απ’ αυτούς, δεν περπατούν πια, ανάμεσα μας. Βρίσκονται στη γειτονιά των αγγέλων. Έφυγαν, χωρίς να δικαιωθούν. Μέσα στο πνεύμα της ανανέωσης, που παρατηρούμε εδώ και λίγο καιρό στο χώρο της Αριστεράς, πιστεύω ότι ένδειξη πραγματικής αλλαγής, θα είναι η αποκατάσταση αυτών των ανθρώπων, ώστε επιτέλους να έρθει η δικαίωσή τους, για την προσφορά και τον αγώνα τους. Σ’ αυτή την πάλη, μεταξύ λαϊκιστών και οραματιστών ιδεολόγων, φαίνεται διαχρονικά να επικρατούν οι πρώτοι. Όμως ποιος, στ’ αλήθεια, είναι ο πραγματικός μεγάλος χαμένος; Στο μυαλό μου δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Μεγάλος χαμένος ήταν και είναι η Κύπρος και η Αριστερά».

Από αριστερά, Μιχάλης Παπαπέτρου, Λουκάς και Λέλλα Κακουλλή και Πανίκος Νεοκλέους.