Του Μιχάλη Παρασκευά – Δικηγόρου
O θάνατος ενός ανθρώπου είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής γενικότερα και μας επηρεάζει τόσο ως άτομα σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο αλλά και ως άτομα και ως μέλη της κοινωνίας .
Το κληρονομικό δίκαιο και η διαχείριση κληρονομιάς ενός ανθρώπου, έχει ως βασικό του σκοπό να εξασφαλίσει την συνέχιση της οικονομικής ζωής παρά τον θάνατο και η ρύθμιση των συνεπειών που επιφέρει ο θάνατος του στο σύνολο των υποχρεώσεων αλλά και των δικαιωμάτων που είχε όσο αυτός ο άνθρωπος ήταν εν ζωή.
Το κληρονομικό δίκαιο ρυθμίζει την συνέχιση της οικονομικής ζωής από τους κληρονόμους του αποθανόντος και για αυτό είναι καθοριστικής σημασίας η τήρηση μιας ορθής διαδικασίας διαχείρισης κληρονομίας, ούτως ώστε να αποφευχθούν πρωτίστως εμπλοκές στις σχέσεις των επίδοξων κληρονόμων καθώς επίσης να αποδοθούν ορθά τα δικαιώματα αλλά και οι ενδεχόμενες υποχρεώσεις.
Είναι δυστυχώς σύνηθες φαινόμενο γύρω από τον θάνατο ενός ανθρώπου να επέρχονται σχίσματα στις σχέσεις των συγγενών και κληρονόμων που αφορούν στον ορθό διαμοιρασμό της κληρονομιάς και το πώς το κάθε μέρος σε αυτή την διαδικασία τον αντιλαμβάνεται ως «ορθό», καθότι είναι δεδομένο ότι το κάθε μέρος θα βλέπει τα πράγματα μέσα από το δικό του πρίσμα «δικαίου».
Είναι για αυτό τον λόγο που η νομοθετική ρύθμιση του κληρονομικού δικαίου είναι τόσο καθοριστική για την εύρυθμη λειτουργία μιας διαχείρισης κληρονομιάς ούτως ώστε να μην διαταράσσεται η οικογενειακή ειρήνη και ως επακόλουθο και η κοινωνική ειρήνη ευρύτερα.
Το ποιος αποκτά δικαίωμα επί της κληρονομιάς και ποιος είναι κληρονόμος, αποτελεί ως εκ τούτου την πλέον βασική λειτουργία μιας διαχείρισης κληρονομιάς και ρυθμίζεται από το νόμο με μια κορυφαία επιταγή που δεν είναι άλλη από την πρόθεση του νομοθέτη να προστατεύσει αλλά και να ενισχύσει την οικογένεια και τους δεσμούς αυτής, αφού είναι ξεκάθαρο ότι η οικογένεια εν τη ευρεία έννοια στην σύγχρονη κοινωνική «ζούγκλα» όπως διαμορφώθηκε, απέκτησε κεντρική σημασία αφού μέσα από αυτή ο άνθρωπος διασώζει τόσο οικονομικά αλλά και ηθικά την αξιοπρέπεια του και την προσωπικότητα του.
Είναι για αυτό τον λόγο άλλωστε, που ο νόμος επιτάσσει ως άμεσους κληρονόμους τον/την επιζώντα/επιζούσα σύζυγο ,τους κατιόντες (τέκνα/εγγόνια) ή ανιόντες (γονείς/παππούδεςς) αλλά και σε δεύτερο επίπεδο τα αδέλφια.
Είναι σημαντικό επίσης, να γίνει κατανοητό ότι σε μια διαχείριση κληρονομιάς, αυτό που μεταβιβάζεται δεν είναι μόνο δικαιώματα αλλά ενδεχομένως και υποχρεώσεις , αφού στην σύγχρονη εποχή η οποία διακρίνεται για την διάρκεια των συμβατικών σχέσεων στις συναλλαγές, αυτές όχι μόνο δεν πρέπει να αποσβένονται με τον θάνατο ενός ανθρώπου, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να εξελίσσονται, αφού με αυτό τον τρόπο σκοπείται η προστασία της οικονομικής πίστης και η προστασία των συναλλασσόμενων με τον αποθανόντα.
Αποτελεί για παράδειγμα ύψιστη προτεραιότητα του νομοθέτη η προστασία μιας οικονομικής και παραγωγικής μονάδας όταν αντικείμενο της κληρονομιάς είναι μια επιχείρηση με προσωπικό χαρακτήρα και όπως αυτή να μην χαθεί με το θάνατο του φορέα της, ούτε να διασπαστεί αλλά να περιέλθει στο πιο κατάλληλο για την συνέχιση αυτής πρόσωπο ή πρόσωπα και είναι για αυτό τον λόγο που θα πρέπει ο κάθε ένας από εμάς να φροντίσει εγκαίρως για αυτό και να προνοήσει, είτε με την νομότυπη σύνταξη διαθήκης η οποία θα δίνει ένα ενδεικτικό στίγμα για τις προθέσεις του αποθανόντος , είτε οι ίδιοι οι κληρονόμοι να φροντίσουν να επιλέξουν ορθά τον διαχειριστή για την διαχείριση της κληρονομιάς.
Ένα άλλο σημείο που συχνά γίνεται αντικείμενο παρανόησης από πολλούς συμπολίτες μας είναι το εν ζωή δικαίωμα ενός ανθρώπου να διαθέσει μετά τον θάνατο του κατά το δοκούν την περιουσία/κληρονομιά του με διαθήκη.
Η παρανόηση που υπάρχει είναι ότι θεωρείται ότι το δικαίωμα αυτό είναι απόλυτο και ο κάθε ένας από εμάς μπορεί ελεύθερα να επιλέγει σε ποιον θα περιέλθει όλη ή μέρος της περιουσίας του ως κληρονομιά.
Όπως έχει ήδη επισημανθεί στην εισαγωγή του άρθρου, το κληρονομικό δίκαιο έχει ως σκοπό πρωτίστως την προστασία της οικογένειας και ως εκ τούτου εκτός και αν συντρέχουν κάποιες αυστηρές και πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις κανένας από εμάς δεν μπορεί έτσι απλά με μια διαθήκη να προβεί σε αποκλήρωση, για παράδειγμα κάποιου παιδιού του ή ακόμα και του/της συζύγου του/της.
Αρκεί να λεχθεί σε αυτό το σημείο ότι ο νόμος ρυθμίζει με μαθηματική ακρίβεια το δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα των εξ αδιαθέτων κληρονόμων το οποίο σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να το στερηθούν εκτός και αν συντρέχουν οι αυστηρές προϋποθέσεις αποκλήρωσης όπως λέχθηκε πιο πάνω.
Υπάρχουν εξειδικευμένες ρυθμίσεις που αφορούν το δικαίωμα στην κληροδοσία συγκεκριμένων αντικειμένων ή ακόμα και στο δικαίωμα κάποιου κληρονόμου να αποποιηθεί μέρος της κληρονομιάς και άλλα πολλά ζητήματα που δεν μπορούν να αναλυθούν επισταμένως σε ένα άρθρο.
Είναι επίσης σημαντικό πριν την σύνταξη οποιασδήποτε διαθήκης ή εγγράφου που προνοεί για την συνεπεία θανάτου κληροδοσία αλλά και μέρους της κληρονομιάς να λαμβάνεται νομική συμβουλή ούτως ώστε να είναι βέβαιο ότι αυτή η διάθεση της κληρονομιάς θα λάβει χώρα και δεν θα ακυρωθεί λόγω παρατυπιών.
Εν κατακλείδι, αυτό που θα πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει πρόνοια για το αύριο, ούτως ώστε πρωτίστως και ανάμεσα σε άλλα να αποφευχθούν συμπλοκές αλλά και ατέρμονες δικαστικές και άλλες διαδικασίες επί της μελλοντικής περιουσίας/κληρονομιάς και ενδεχόμενη διάσπαση των μελών μιας οικογένειας λόγω αυτών των συγκρούσεων.
