Της Αλεξάνδρας Σκαράκη
Ο Νίκος Βατόπουλος είναι δημοσιογράφος στο πολιτιστικό τμήμα της Καθημερινής στην Ελλάδα, όπου ειδικεύεται σε ρεπορτάζ που αφορούν την Αθήνα. Ως αθηναιογράφος, συγγραφέας του λευκώματος «Το πρόσωπο της Αθήνας», δημιουργός εκθέσεων φωτογραφίας και ιδρυτής της διαδικτυακής ομάδας «Κάθε Σάββατο στην Αθήνα», ο κ.Βατόπουλος αφηγείται ιστορίες και παρουσιάζει άγνωστες πτυχές της αγαπημένης του πόλης.
Στην παρακάτω συνομιλία μας, ο κ.Βατόπουλος μοιράζεται τις αναμνήσεις του από την ελληνική πρωτεύουσα, τις αρχιτεκτονικές της ιδιαιτερότητες, καθώς και τις αγαπημένες του Αθηναϊκές διαδρομές.
Ποιες είναι οι πρώτες αναμνήσεις, εικόνες, συναισθήματα μέσα από τη βιωματική σας σχέση με την πόλη της Αθήνας;
Νίκος Βατόπουλος: Θεωρώ τον εαυτό μου Αθηναίο καθώς γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα και οι γονείς μου το ίδιο, οπότε όλη μου η ενηλικίωση κατά κάποιο τρόπο, έχει τροφοδοτηθεί από όλες τις αφηγήσεις για την Αθήνα, των τελευταίων δεκαετιών. Εκπαιδεύτηκα να αγαπάω αυτή την πόλη, αλλά μετά την αγάπη μου αυτή την έκανα και επάγγελμα γιατί η δημοσιογραφική μου πορεία στην εξέλιξή της, έχει ως θέμα και αντικείμενο την Αθήνα, όχι μόνο στην ιστορική της διάσταση, αλλά και την Αθήνα της καθημερινότητας.
Οι πρώτες μου εικόνες είναι φυσικά από μια Αθήνα πολύ διαφορετική των δεκαετιών εξήντα και εβδομήντα, όταν η πόλη εκσυγχρονιζόταν με πολύ γρήγορους ρυθμούς με έναν τρόπο που δύσκολα μπορεί να φανταστεί ένας νέος άνθρωπος της εποχής μας, καθώς τότε η Ελλάδα είχε μια μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, σε αντίθεση με τώρα.
Μεγάλωσα σε μια κεντρική συνοικία της Αθήνας και ζούσα ως παιδί και ως έφηβος στον παλμό της Αθήνας που μεγάλωνε κι εκείνη μαζί μου, μάλλον μεγάλωνα εγώ μαζί της χρόνο με τον χρόνο.
Πώς είδατε την αρχιτεκτονική και πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας, τα τελευταία πενήντα χρόνια;
Ν.Β: Τα τελευταία πενήντα χρόνια η Αθήνα μεταμορφώθηκε και μπορούμε να πούμε ότι αν έμπαινε κάποιος σε μια μηχανή του χρόνου και πήγαινε πενήντα χρόνια πίσω, θα έβλεπε σίγουρα μια διαφορετική πόλη. Αλλά πολύ μεγαλύτερη θα ήταν η έκπληξη εκείνου που θα εκσφενδονιζόταν πριν πενήντα χρόνια από τώρα και θα έβλεπε την εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας.
Η Αθήνα σίγουρα ακριβώς και λόγω της μεγάλης ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα, στις περασμένες δεκαετίες, άλλαξε όλη την αρχιτεκτονική της φυσιογνωμία σε κάθε σημείο της. Ένα χαρακτηριστικό της Αθήνας, είναι η ευρύτατη ανοικοδόμηση που αλλάζει την παλιά μορφή της πόλης, της νεοκλασικής Αθήνας, της πόλης του 19ου αιώνα. Όλη αυτή η ιστορική κληρονομιά, περιορίστηκε σημαντικά εις όφελος μιας μοντερνιστικής πόλης, μιας πόλης που δόξασαν την μοντέρνα αρχιτεκτονική, στην καλή και την κακή εκδοχή της, αλλά σφράγισε τη νέα όψη της Αθήνας με ένα τρόπο, σχεδόν επαναστατικό.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτών των τελευταίων δεκαετιών, είναι η ταχύτατη εξάπλωση της Αθήνας στα βουνά και τις ακτές που περιβάλλουν την ελληνική πρωτεύουσα, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της να διπλασιαστεί τις τελευταίες δεκαετίες. Βέβαια τώρα έχει σταθεροποιηθεί, αλλά εάν το 1961- οι απογραφές γίνονται κάθε δέκα χρόνια- ήταν δυόμισι εκατομμύρια, το 2011 είναι γύρω στα πέντε εκατομμύρια, περίπου το διπλάσιο. Η Αθήνα έχει σταματήσει να αυξάνει τον πληθυσμό της, είναι πια μια μεγαλούπολη σταθεροποιημένη γύρω στα τεσσεράμισι-πέντε εκατομμύρια και σήμερα μπορεί να πει κανείς ότι είναι μια από τις μεγάλες μητροπόλεις του Ευρωπαϊκού κομματιού της Μεσογείου, της βόρειας Μεσογείου και της νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Θεωρώ ότι η Αθήνα, παρά την οικονομική κρίση και την εντύπωση που δίνει ίσως η πρώτη επαφή μαζί της, είναι μια πόλη η οποία ετοιμάζεται να υποδεχτεί σημαντικές βελτιώσεις στον αρχιτεκτονικό και αστικό της ιστό, με τη δημιουργία νέων πολιτιστικών πόλων έλξης όπως είναι η νέα όπερα και η νέα βιβλιοθήκη δίπλα στη θάλασσα, έργα του Renzo Piano, όπως θα είναι η Εθνική Πινακοθήκη, το νέο Εθνικό Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και πολλά ακόμη, μικρότερα και μεγαλύτερα που είναι τώρα σε στάδιο προετοιμασίας.
Πώς θα χαρακτηρίζατε το κέντρο της Αθήνας του 2016, σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις;
Ν.Β.: Η Αθήνα έχει μια ιδιαιτερότητα. Όταν είσαι στην Αθήνα, ξέρεις απολύτως ότι είσαι στην Αθήνα και όχι μόνο γιατί σχεδόν από τα περισσότερα σημεία βλέπεις την Ακρόπολη και τους άλλους λόφους της Αθήνας, αλλά γιατί η Αθήνα έχει αυτή τη μίξη των εποχών και των αρχιτεκτονικών ρυθμών με έναν τρόπο εντυπωσιακό. Θα έλεγα ίσως μόνο το Βερολίνο στην Ευρώπη μπορεί να συγκριθεί, σε ότι αφορά τη συνύπαρξη του παλαιού και του καινούργιου. Βέβαια το Βερολίνο είχε βομβαρδιστεί, η Αθήνα δεν είχε βομβαρδιστεί. Η Αθήνα από μόνη της επέλεξε σε παλαιότερες εποχές να προσκαλέσει αυτή την εισροή του καινούργιου στο ιστορικό της κέντρο, με αποτέλεσμα σήμερα αυτό που βλέπει ένας άνθρωπος που έρχεται για πρώτη φορά στην ελληνική πρωτεύουσα, είναι ένα εντυπωσιακό χάσμα μερικών αιώνων-αυτή είναι η πρώτη εντύπωση τουλάχιστον- ανάμεσα στις αρχαιότητες, τις Ελληνικές και τις Ρωμαίικές αρχαιότητες που είναι παντού στο κέντρο της Αθήνας και τον 19ο και 20ο αιώνα που σφραγίζει με την αρχιτεκτονική κληρονομιά, τη φυσιογνωμία της σύγχρονης πόλης. Από τους αρχαίους χρόνους, από τους πρώτους αιώνες μ.Χ που είναι η Ρωμαίική εποχή, ταξιδεύει κανείς αμέσως στον 19ο και τον 20ο αιώνα. Νομίζω ότι αυτό είναι κάτι που διαφοροποιεί την Αθήνα από πολλές άλλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εκείνο που συνδέει όλους τους αιώνες, είναι τα κατάλοιπα της μεσαιωνικής πόλης που είναι κυρίως μερικά Βυζαντινά εκκλησάκια, ναοί της βυζαντινής περιόδου και είναι πολύ ενδιαφέροντες και μοναδικοί στον Ευρωπαϊκό χώρο, υπάρχουν μόνο στην Αθήνα και πραγματικά αυτά λειτουργούν ως συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στην αρχαιότητα και τους νεότερους χρόνους.
Η μεγάλη έκταση της Αθήνας επίσης, την οποία αντιλαμβάνεται κανείς όταν ανέβει στην Ακρόπολη. Εκεί θα αντιληφθεί την αρχαία τοπογραφία της Αθήνας που είναι ευδιάκριτη, με τους αρχαίους λόφους και τη θάλασσα προς το Φάληρο και όλα τα ιστορικά τοπωνύμια προς τη ναυμαχία της Σαλαμίνας και εσωτερικά στην Αθήνα, στην Αρχαία Αγορά, στο ναό του Ηφαίστου στο Θησείο, στους αρχαίους λόφους, οι οποίοι είναι ενταγμένοι πλήρως στη σύγχρονη ζωή της μεγαλούπολης.
Τι θα θέλατε να προσθέσετε στην πόλη, το οποίο λείπει αυτή τη στιγμή;
Ν.Β: Σίγουρα θεωρώ ότι πολλά καινούργια πράγματα μπορούν να εισαχθούν στην Αθήνα και θα εισαχθούν, είμαι βέβαιος, τα επόμενα χρόνια. Ήδη νομίζω οι νέες αντιλήψεις κυρίως των νέων ανθρώπων έχουν αλλάξει σε πολλά σημεία την πόλη. Παλιά δεν έβλεπε κανείς ποδήλατα στην Αθήνα. Σήμερα βλέπει πολλά ποδήλατα και όχι μόνο μηχανάκια, αλλά ποδήλατα, το οποίο είναι κάτι εξαιρετικά θετικό, παρότι φυσικά η Αθήνα δεν είχε ποτέ την υποδομή που θα έπρεπε να έχει για τους ποδηλάτες. Αλλά θεωρώ ότι επειδή υπάρχει ήδη μια κίνηση από την κοινωνία των πολιτών και την επέκταση της χρήσης του ποδηλάτου, θεωρώ ότι είναι θέμα χρόνου να έχουμε σύγχρονους ποδηλατοδρόμους και στο κέντρο της Αθήνας. Άλλωστε ευνοεί και το κλίμα που είναι ήπιο γενικά, ο χειμώνας είναι βραχείας διάρκειας στην Αθήνα όπως είναι στη Μεσόγειο και μπορεί κανείς να απολαύσει το τοπίο, π.χ σε ένα ποδήλατο, τους περισσότερους μήνες του χρόνου.
Σίγουρα θα πρόσθετα περισσότερο πράσινο, η Αθήνα έχει πολλές δεντροστοιχίες, παρότι δεν το φαντάζεται κανείς, έχει πολλά δέντρα η Αθήνα. Θα πρόσθετα περισσότερα πάρκα και θα ενθάρρυνα περισσότερο τη φύτευση των ορεινών όγκων γύρω από την Αθήνα, θα έκανε μεγάλη διαφορά στο κλίμα αλλά και γενικότερα στην αντίληψη που έχει κανείς με την ποιότητα του αέρα. Επίσης θα ενθάρρυνα πάρα πολύ την ανάπτυξη νέας αρχιτεκτονικής, παράλληλα με τη συντήρηση όσων ιστορικών κτιρίων του 19ου αιώνα έχουν μείνει στην πόλη. Νομίζω πως στην Αθήνα είναι συναρπαστική η μίξη του παλιού και του καινούργιου με μια επικοινωνία μεταξύ τους συναρπαστική, καθώς υπάρχει αυτή η μοναδικότητα της Αθήνας σε ότι αφορά τη συνύπαρξη των ιστορικών μνημείων της.
Θα προσκαλούσα λοιπόν ποδηλάτες, θα έβαζα πολλά περισσότερα δέντρα και πάρκα και θα ήθελα να δω καινούργια και δυναμική και τολμηρή αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα.
Ποια είναι η αγαπημένη σας διαδρομή στην πόλη και γιατί; Τι είναι αυτό που την κάνει ξεχωριστή από άλλες Αθηναϊκές γειτονιές;
Ν. Β.: Αυτονόητα θα πω ότι είναι η βόλτα γύρω από την Ακρόπολη, καθώς για τους Αθηναίους είναι κάτι σχετικά καινούργιο, γιατί είναι ένας δακτύλιος πεζοδρομημένος που εγκαινιάστηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Οπότε ακόμα και για εμάς τους Αθηναίους είναι κάτι το οποίο δεν το έχουμε συνηθίσει ως ένα καινούργιο κομμάτι της Αθήνας αλλά παρόλα αυτά δεν παύουμε να το χαιρόμαστε καθημερινά. Κι αυτό είναι μια τεράστια βόλτα, ένας περίπατος κυκλικά της Ακρόπολης και του Ρωμαϊκού Ωδείου, όπου γίνεται το καλοκαιρινό φεστιβάλ Τέχνης και αυτό που μου αρέσει σε αυτόν τον περίπατο είναι ότι μπορεί κανείς να έχει την αίσθηση του τοπίου, μέσα στο πυκνό ιστό της Αθήνας. Πραγματικά νομίζω σε αυτόν τον περίπατο που είναι αρκετά μεγάλος, βλέπει κανείς και τη χλωρίδα της Αττικής, τα δέντρα και τη χλωρίδα που περιγράφονται από τους αρχαίους συγγραφείς, αλλά βλέπει κανείς το γλυπτικό ανάγλυφο της Αθήνας, δηλαδή τους αρχαίους λόφους που έδιναν ανέκαθεν την ιδιαιτερότητα στην οργάνωση και στην οπτική αφήγηση αυτής της πόλης.
Οπότε μια αγαπημένη διαδρομή είναι ο δακτύλιος ο πεζοδρομημένος γύρω από την Ακρόπολη και μια άλλη αγαπημένη διαδρομή είναι η λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, είτε την κατεβαίνει κανείς από την Αμερικανική Πρεσβεία και το Μέγαρο Μουσικής προς την Πλατεία Συντάγματος και τη Βουλή των Ελλήνων, είτε αντιστρόφως ξεκινά ανηφορίζοντας από τη Βουλή, ανεβαίνοντας πάνω προς το ξενοδοχείο Hilton και το Μέγαρο Μουσικής. Μου αρέσει αυτή η διαδρομή διότι πρώτα από όλα είναι μια λεωφόρος ανοιχτή στο φως, έχει εξαίρετες δεντροστοιχίες και κήπους, γιατί όλα τα υπόλοιπα κτίρια έχουν παρτέρια και είναι κατάφυτα κυρίως την άνοιξη που είναι γεμάτα λουλούδια. Αλλά βλέπει κανείς και εξαιρετικά κτίρια-μέγαρα του 19ου αιώνα, αλλά και νεότερα κτίρια κατοικιών του 20ου αιώνα. Μια πολύ χαρακτηριστική Αθηναϊκή εκδοχή και θεωρώ ότι είναι πολύ τυπική διαδρομή για την Αθήνα.
*Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο του Νίκου Βατόπουλου
