ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Την όμορφη ανάμνηση από τη συμμετοχή μου στο πρώτο στην Κύπρο «Λεωφορείο του Γέλιου», πριν οκτώ χρόνια, με τη διαδρομή Δάλι – Γαλάτα – Δάλι, έφερε η σχετική αναφορά του φίλου μου Νευρολόγου-Ψυχίατρου Δρα Κυριάκου Βερεσιέ, που μιλούσε στην ιδρυτική συνάντηση της Ομάδας των Φίλων της Επικούρειας Φιλοσοφίας, με το όνομα «Κήπος της Λύσης», το βράδυ της Τρίτης 19ης Μαρτίου 2019 στο Πολιτιστικό Κέντρο Παύλος Λιασίδης, στον προσφυγικό συνοικισμό Τσιακκιλερό στη Λάρνακα. Ο «Κήπος της Λύσης» είναι μια ωραία πρωτοβουλία του καταγόμενου από τη Λύση Δρα Βερεσιέ και της κόρης του Λουϊζας Βερεσιέ, επίσης Ψυχίατρου.
«Μέσα στην επαγγελματική μου αναζήτηση μεθόδων για ενίσχυση της ψυχικής υγείας των συνανθρώπων μας», είπε, «και τηρώντας το σύνθημα πως η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από τη θεραπεία, το 2011 με την ενίσχυση του τότε Δημοτικού Συμβούλου και μετέπειτα Δημάρχου Ιδαλίου Λεόντιου Καλλένου, κάναμε το πρώτο σεμινάριο για τη σημασία του γέλιου και του χιούμορ στη ζωή μας και ακολούθησε και το πρώτο στην Κύπρο «Λεωφορείο του Γέλιου», όπου κάναμε τη διαδρομή Δάλι- Γαλάτα- Δάλι, γελώντας – γιατί σε όλη την πορεία λέγαμε ανέκδοτα. Τα επόμενα χρόνια έγιναν και άλλα λεωφορεία και βραδιές γέλιου. Σε αυτή την πρώτη συνάντηση για το γέλιο, γνωρίστηκα από κοντά με τον άνθρωπο που θαύμαζα για χρόνια, διαβάζοντας τα γραπτά του και ακούγοντας τον από το ραδιόφωνο. Τον καθηγητή Φιλοσοφίας, συγγραφέα-ερευνητή Δρα Κλείτο Ιωαννίδη. Εκεί ο Δρ. Ιωαννίδης ανέπτυξε πολύ εμπεριστατωμένα το θέμα της ειρωνείας στην αρχαία Ελλάδα και ανέβασε ψηλά το επίπεδο της ενασχόλησης μου με το θέμα του γέλιου και το μετάτρεψε σε πολύ σοβαρή υπόθεση».».
Έγραψα τότε στο ρεπορτάζ που έκανα για την πρωτότυπη και εμπνευσμένη αυτή εκδήλωση, ότι κανένας από τα πενήντα περίπου άτομα που είχαν ταξιδέψει με το «Λεωφορείο του Γέλιου», πρόσεξε οτιδήποτε από το εξωτερικό τοπίο στη διάρκεια της διαδρομής, αφού ήταν όλοι ξεκαρδισμένοι στα γέλια, λέγοντας και ακούγοντας ανέκδοτα! Τόσο ο Δρ. Βερεσιές, όσο και ο Δήμαρχος Λεόντιος Καλλένος, που ήταν οι άτυποι «ηγέτες» των εκδρομέων, «κτύπησαν ρέστα» με το ανεξάντλητο απόθεμα ανεκδότων που απέδειξαν ότι διαθέτουν, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη δημιουργία μιας ωραίας ατμόσφαιρας ιλαρότητας, φιλικότητας και ψυχικής ξεκούρασης για τους συμμετέχοντες. Η εκδρομή ήταν μέρος της πρώτης στο είδος της στην Κύπρο εκδήλωσης με θέμα «Ο ρόλος του γέλιου και του χιούμορ στη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας», που οργάνωσαν τα Κέντρα Πρόληψης «Μεσόγειος», με τη Δημοτική ομάδα πρόληψης και επικοινωνίας του Δήμου Ιδαλίου.
Η εκδήλωση περιλάμβανε σεμινάριο στο Δάλι, με θέμα το γέλιο και το χιούμορ, με ομιλητές τον Δρα Βερεσιέ και τον Δρα Κλείτο Ιωαννίδη.
«Οι γυναίκες γελούν περισσότερο, ενώ οι άντρες παράγουν το γέλιο και δεν είναι τυχαίο που το 80% των παρισταμένων είναι γυναίκες που ήρθαν να ακούσουν για να γελάσουν», επεσήμανε ο Δρ. Βερεσιές, ανοίγοντας τη διάλεξή του. Παρατήρησε ότι «η συστηματική μελέτη του χιούμορ και του γέλιου άρχισε μόλις πρόσφατα», και ότι «η νευροφυσιολογία του γέλιου δεν είναι ακόμα απόλυτα γνωστή, αφού δεν υπάρχει συμφωνία για το τι είναι χιούμορ και ποια είναι τα βασικά του συστατικά». Πρόσθεσε ότι «ο καθένας μας γελά με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να ακούσουμε ένα ανέκδοτο κάτω από διαφορετική συναισθηματική φόρτιση και θα γελάσουμε ανάλογα, λίγο ή πολύ». Υπογράμμισε ότι «το γέλιο είναι συνάρτηση ιδιοσυγκρασιακών και εξωτερικών παραγόντων, μια αιφνίδια ανατροπή της τάξης που καθορίζεται από τη λογική μας, τη σωματική κατάσταση, τη συναισθηματική φόρτιση, τον τόπο και την κοινωνικοπολιτική δομή».
Απαντώντας στο ερώτημα «γιατί δεν γελούμε τόσο συχνά;», ο Δρ. Βερεσιές υπογράμμισε ότι «το άγχος και η αποξένωση είναι υποπροϊόντα της κύριας αιτίας, που είναι η υπέρμετρη ανταγωνιστικότητα, οι αχόρταγες επιθυμίες, αφού δεν υπάρχει χρόνος για ανάσα, γέλιο, για «ιερή τεμπελιά» και παιχνίδι». Όπως είπε χαρακτηριστικά, «ο νέος άνθρωπος είναι θωρακισμένος με μια σιδηρόφρακτη πανοπλία που φοράει και… λυγίζει κάτω από το βάρος της… Νομίζει πως θα προφυλαχτεί από τους εχθρούς, αλλά… σκάει ο ίδιος με τον ψυχικό του κόσμο στενεμένο, μέχρι ασφυξίας… Μειώνονται συνεχώς οι στιγμές που υπάρχει γέλιο στη ζωή μας. Θέλουμε χρόνο για το γέλιο. Όλο αυτό το στρες για να αποκτήσουμε υλικά αγαθά (γιατί νομίζουμε ότι έτσι θα αισθανθούμε καλύτερα), μας οδηγεί σε μια κατάσταση όπου δεν προλαβαίνουμε να χαρούμε αυτά τα υλικά αγαθά». Πρόσθεσε ότι αν βάλει κάποιος στη ζωή του το γέλιο, μπορεί να το αντιπαραβάλει στον μηχανισμό της κατάθλιψης, αφού έχει παρατηρηθεί ότι άτομα που γελούν περισσότερο, δεν φτάνουν στο επίπεδο της κατάθλιψης που φτάνουν άλλοι. Μπορεί, ναι, το γέλιο να χρησιμοποιηθεί σαν θεραπεία σε πολλά», κατέληξε.
Ο Δρ. Κλείτος Ιωαννίδης αναφέρθηκε στην ομιλία του στην ειρωνεία του Σωκράτη, που όπως είπε «ήταν μια στάση του πνεύματος» και μίλησε και για το ειρωνικό, μυστηριακό χαμόγελο της Τζοκόντα, του έργου του μεγάλου Αναγεννησιακού ζωγράφου Λεονάρντο ντα Βίντσι.
«Το κεφάλαιο του γέλιου στη φιλοσοφία», είπε μεταξύ άλλων, «απασχόλησε μεγάλους φιλοσόφους και στον 20ό αιώνα, όπως τον Γάλλο Ανρί Μπεργκσόν (Henri Bergson) που ήταν ο δάσκαλος του Νίκου Καζαντζάκη, με το κλασικό βιβλίο του «Το γέλιο», που ο Καζαντζάκης μετέφρασε στα ελληνικά. Το γέλιο δεν είναι κατ’ εμένα το επιπόλαιο χαχάνισμα για οτιδήποτε, αλλά είναι μια κατάσταση χαράς που παραπέμπει στη ψυχή του ανθρώπου. Στον γνωστό πίνακα, η Τζοκόντα χαμογελά μυστηριωδώς και από όποια πλευρά και αν τη δεις, πάλι θα σου χαμογελά με εκείνο το αινιγματικό χαμόγελο. Το μειδίαμα αυτό – είναι προσωπική μου ερμηνεία – υπάρχει γιατί υπάρχουν και οι δύο κόσμοι, ο κόσμος της φθαρτότητας και του θανάτου, ο εδώ γήινος κόσμος και ο κόσμος πέρα από τον θάνατο, που είναι η ζωή και η ελπίδα του κάθε όντος. Επίσης, αυτό το αμφίσημο χαμόγελο υπάρχει και στους κούρους και κόρες της αρχαϊκής περιόδου, που βρίσκουμε στο Μουσείο της Ακρόπολης. Πάντοτε με απασχολούσε το χρησμικό στοιχείο, γιατί μέσα από το διφορούμενο και ως τρόπος σκέψης και ως τρόπος συμπεριφοράς ζωής, συναντάς την αλήθεια του ανθρώπου, που είναι ένα δισυπόστατο ον, ζώο και θεός. Στην πρώτη μου ποιητική συλλογή «Γενεά έκτη» του 1967, ανέφερα ότι «ερωτευόμασταν αναιτιολόγητα χαμογελώντας» και το χαμόγελο αυτό είναι η φυσιολογία της ανθρώπινης ψυχής. Η ευτυχία είναι κάτι παροδικό, αναφέρεται στο «εγώ» μας, σε πράγματα επιφανειακά και εξωτερικά και παροδικά, στα «έχειν». Ενώ η ψυχή έχει χαρά μέσα της κι αυτή τη χαρά δεν μπορεί να σου την πάρει κανένας. «Στη χαρά χαίρεται» λέει ο ίδιος ο Χριστός μετά την έλευσή του στους μαθητές και μαθήτριές του. Επίσης οι αρχαίοι πίστευαν στην ευδαιμονία, που είναι κατηγορία του πνεύματος. Δηλαδή, όταν όλα έρχονται και παρέρχονται, και όταν ο άνθρωπος είναι ανίκανος να προσανατολισθεί προς το πνεύμα, χάνει την ευδαιμονία του. Και ο Σωκράτης, που ήταν ένας ευδαίμων άνθρωπος γιατί είχε ανακαλύψει τον μέσα του εαυτό, είχε το γνώθι σ’ αυτόν. Η υπεροχή του, όπως λέει ο ίδιος στην απολογία του Πλάτωνα, ήταν στο ότι είχε συνείδηση της άγνοιάς του. Η ειρωνική στάση του Σωκράτη ήταν καλοπροαίρετη, δεν είχε κυνισμό. Η ειρωνεία δεν σημαίνει χλεύη, ούτε κακία, ούτε κοροϊδία ή εξευτελισμό του άλλου. Αντιθέτως, είχε αγάπη μέσα του ο Σωκράτης, το εσωτερικό ταξίδι του οποίου ήταν μια στάση της πνευματικής αυτής ειρωνείας, που του επιτρέπει να είναι ελεύθερος. Για να μη δογματίζει, να μην εγκλωβιστεί, δεσμευτεί, φυλακισθεί η σκέψη του μέσα σε περιοριστικά σχήματα. Θεωρώ ότι η ειρωνεία του Σωκράτη ήταν μια νίκη του πνεύματος, η ίδια η ελευθερία που καθοδηγεί μέσα από τη διαλεκτική, τον διάλογο και τη συζήτηση».
Επανερχόμενος στην ιδρυτική συνάντηση του «Κήπου της Λύσης», την περασμένη Τρίτη 19 Μαρτίου 2019, σημειώνω ιδιαίτερα την αποκαλυπτική αναφορά του Δρα Βερεσιέ, ότι «εντελώς τυχαία», η μέρα αυτή συνέπεσε με την επέτειο του θανάτου του παππού του Κυριάκου, από όπου πήρε και το όνομά του, στις 19 Μαρτίου 1960. Στον παππού του Κυριάκο και στον πατέρα του Λοϊζο αφιέρωσε ο Δρ. Βερεσιές την πρωτοβουλία για την ίδρυση του «Κήπου της Λύσης».
Σε μια άλλη ευτυχή συγκυρία, ο Δρ. Βερεσιές είχε επίσης μιλήσει για τον παππού του Κυριάκο και σε εκείνη την πρωτοποριακή εκδήλωση του 2011. Αυτό έγινε όταν σε παρέμβασή του στο σεμινάριο για το γέλιο στο Δάλι, ένας από τους παρευρισκομένους ανέφερε ότι ο πατέρας του ήταν καφετζής και ότι όλοι ήθελαν βερεσιέ και του έλεγαν να «γράψει» τα βερεσέδια. «Ρε παιδιά, ο βερεσιές επέθανεν», τους έλεγε. Παρεμβαίνοντας μια από τις ακροάτριες σχολίασε ότι «τελικά δεν επέθανεν, ζει και βασιλεύει», προκαλώντας τον γέλωτα σε όλους, αφού ήταν προφανές ότι αναφερόταν στον Δρα Κυριάκο Βερεσιέ. Ευκαιρίας δοθείσης, τον ρώτησα τότε, από πού προέρχεται το επίθετό του. Να τι απάντησε: «Ο παππούς μου ο Κυριάκος, ήταν ο καλύτερος χορευτής του χωριού του, αλλά ήταν πολύ φτωχός και όταν πήγαινε στους γάμους, δεν κρατούσε λεφτά για να πλουμίσει τους νεόνυμφους. Τον παρακινούσαν λοιπόν οι οργανοπαίκτες και του έλεγαν «άτε, ρε Κυριάκο, χόρεψε και δεν θέλουμε πλούμισμα». Οπότε, μια φορά να χορέψει βερεσιέ, δυο φορές να χορέψει βερεσιέ, έμεινε στον Κυριάκο αυτό το ωραίο όνομα»…
Στην πρώτη σειρά αριστερά ο Δρ. Κυριάκος Βερεσιές στην ιδρυτική συνάντηση της Ομάδας των Φίλων της Επικούρειας Φιλοσοφίας που φέρει το όνομα «Κήπος της Λύσης», το βράδυ της περασμένης Τρίτης στο Πολιτιστικό Κέντρο Παύλος Λιασίδης, στον προσφυγικό συνοικισμό Τσιακκιλερό στη Λάρνακα.
Φώτο: Το πρώτο Λεωφορείο του Γέλιου τον Νοέμβρη 2011 στη διαδρομή από το Δάλι στη Γαλάτα, όπου συμμετείχε και ο υπογράφων.
