Του ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Έγραψα πολλές φορές θετικά σχόλια για την έμπρακτη αλληλεγγύη που επέδειξαν οι Κύπριοι αριστεροί, προς τους εξαθλιωμένους Εβραίους κρατούμενους των Βρετανών αποικιοκρατών σε στρατόπεδα κράτησης στους «κάμπους» του Καράολου και της Δεκέλειας- Ξυλοτύμπου, την τριετία 1946-1949
Τόνιζα σε κάθε περίπτωση, ότι αυτή η συνεργασία, καταγράφηκε ως αναπόσπαστο μέρος του ισχυρού δεσμού που συνδέει την Κύπρο με το Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα σημείωνα τη μυστηριώδη αποσιώπηση από το ΑΚΕΛ, αυτής της τιμητικής για το κόμμα, δράσης, που την απέδιδα στην κατοπινή αλλαγή της στάσης του κόμματος απέναντι στο Ισραήλ, προφανώς διαμορφωμένης έτσι ώστε να συμβαδίζει με αυτήν της εκλιπούσας Σοβιετικής Ένωσης και της συμμαχίας της με τους Άραβες.
Αυτή η αποσιώπηση, έσπασε για πρώτη φορά μετά από εξήντα χρόνια, όταν τον Μάρτη 2011, ο Πρόεδρος Χριστόφιας, πρώην Γ.Γ του ΑΚΕΛ, κατά την επίσκεψή του στα Ιεροσόλυμα, πρόσφερε στον Πρόεδρο Σιμόν Πέρες του Ισραήλ, ένα άλμπουμ φωτογραφιών των φυλακισμένων στην Κύπρο, Εβραίων. Δίνοντας το άλμπουμ ανέφερε ότι το κόμμα από το οποίο προέρχεται, πρωταγωνίστησε στην παροχή βοήθειας προς τους πρόσφυγες, εκείνα τα δύσκολα χρόνια της μετακίνησής τους προς τη γη των πατέρων τους.
Τον Οκτώβρη 2011, η συνομιλία μου με τον Χριστάκη Παπαβασιλείου, Πρόεδρο του Επιχειρηματικού Συνδέσμου Κύπρου-Ισραήλ, γιο του μ. Πρόδρομου Παπαβασιλείου, πολύτιμου φίλου του εβραϊκού λαού και με τον Ισραηλινό Καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο στην Ιερουσαλήμ, Emanuel Gutmann, που ήρθε στην Κύπρο και έδωσε διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, για τις αναμνήσεις του από τους εβραϊκούς «κάμπους» της Κύπρου, φώτισε σε ένα βαθμό, αυτή την άγνωστη περίοδο της ιστορίας του ΑΚΕΛ. (Ο Χριστάκης Παπαβασιλείου, όπως αναφέρω και στο σχετικό ρεπορτάζ στη σημερινή έκδοση της «24», ήταν ένας από τους ομιλητές της εκδήλωσης της 9ης Νοεμβρίου 2016, μπροστά από το Μνημείο Κυπρο-Ισραηλινής Φιλίας, στο στρατόπεδο Υπολοχαγού Βασιλείου Καποτά της Εθνικής Φρουράς, πρώην BMH (Βρετανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο), όπου γεννήθηκαν εκατοντάδες Εβραιόπουλα, παιδιά των Εβραίων κρατουμένων στην Κύπρο την τριετία 1946-49).
Να επισημάνω ότι ο 23χρονος το 1947, Emanuel Gutmann, δάσκαλος τότε των Εβραιόπουλων στον «κάμπο» της Δεκέλειας και ο 28χρονος Πρόδρομος Παπαβασιλείου, τότε δημοτικός σύμβουλος ΑΚΕΛ Αμμοχώστου, γνωρίστηκαν και συνεργάστηκαν στη διάρκεια της παραμονής του Gutmann στον «κάμπο» της Δεκέλειας-Ξυλοτύμπου για ενάμιση χρόνο, μέχρι τον Φεβρουάριο 1949 που έκλεισε. Ο Καθηγητής, γνώρισε στη Δεκέλεια τη μετέπειτα σύζυγό του Nechama – εκείνη ήταν νεαρή νοσοκόμα, προερχόμενη από την Παλαιστίνη, που στάλθηκε στην Κύπρο από την Εβραϊκή Επιτροπή, για να βοηθήσει τους κρατούμενους Εβραίους. Παντρεύτηκαν στο Ισραήλ, λίγο μετά την εκεί επιστροφή τους από την Κύπρο και απέκτησαν παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα.
Ρώτησα τον Gutmann, κατά πόσο ήταν πολιτική η συνεργασία με το ΑΚΕΛ και μου απάντησε ότι «υπήρξαν προσπάθειες από την ηγεσία του ΑΚΕΛ, για πολιτική συνεργασία με την εβραϊκή οργάνωση Palmach. Υπήρξε συνεργασία πάνω στην ιδεολογική βάση ότι και οι δύο πλευρές πολεμούσαν εναντίον των Βρετανών. Υπήρχαν και άνθρωποι, που το έκαναν για προσωπικούς λόγους. Ο Πρόδρομος Παπαβασιλείου, που έχαιρε εκτίμησης και εμπιστοσύνης απ’ όλες τις εβραϊκές οργανώσεις, ήταν μέλος του ΑΚΕΛ, αλλά σε μεγάλο βαθμό, ενεργούσε σε προσωπικό επίπεδο και όχι σε πολιτικό».
Μου είπε ο Gutmann, ότι «η συνεργασία με το ΑΚΕΛ δούλεψε για λίγο, παρόλο που οι κομμουνιστές του κόμματος, δεν καταλάβαιναν ότι εμείς δεν ήμασταν κομμουνιστές και πάνω σε αυτό υπήρξε διαφορά. Μερικοί άνθρωποι, μας βοήθησαν όταν άνοιξαν οι «κάμποι» τη δεκαετία του 1940, αλλά αργότερα τη δεκαετία 1950, όταν τους ζητήθηκε να συνεργαστούν με τους Εβραίους, αρνήθηκαν».
Ο Καθηγητής δεν θέλησε να επεκταθεί στο ζήτημα. Κι αυτό που μου έμεινε, είναι μια απρόβλεπτη, δυσάρεστη αίσθηση ότι ένας από τους βαθύτερους λόγους της απομάκρυνσης του ΑΚΕΛ, της αποξένωσής του και της εχθρότητάς του απέναντι στο εβραϊκό ζήτημα, (παρά το ότι αρχικά πρόσφερε τόση πολλή και πολύτιμη βοήθεια στους πρόσφυγες), ήταν η αποτυχία του να ποδηγετήσει πολιτικά τους αριστερούς Εβραίους των «κάμπων» της Κύπρου, που είχαν μεν μια σοσιαλιστική φιλοσοφία, αλλά δεν ενστερνίζονταν τον αυταρχισμό του σταλινισμού.
