Του Μάριου Δημητρίου
Με εγκαρδίωση, παραχωρώ σήμερα τη στήλη, στην Ελληνίδα δικηγόρο κυπριακής καταγωγής, Μαρία Σταμάτη, εκπρόσωπο της μη κυβερνητικής οργάνωσης κατά της εμπορίας προσώπων, «Hope Spot», στη Θεσσαλονίκη και στην εμπνευσμένη παρέμβασή της στη δικοινοτική ημερίδα που η μη κυβερνητική οργάνωση Cyprus Stop Trafficking, οργάνωσε την Τετάρτη 23 Μαΐου 2018 στο Σπίτι της Συνεργασίας, στη Νεκρή Ζώνη, στη Λευκωσία. Θέμα της ομιλίας της, η εμπορία ανθρώπων, αυτό το οργανωμένο έγκλημα, που έχει κυρίαρχη αιτία του, τη ζήτηση, όπως επεσήμανε. Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα, είναι χώρα προορισμού και διέλευσης θυμάτων σωματεμπορίου και έχει μεγάλη και ενεργό, εγχώρια αγορά, που αφορά το έγκλημα αυτό. Όπως είπε η Μαρία Σταμάτη, στηλιτεύοντας κυρίως την αντρική ζήτηση του σωματεμπορίου, «από τη μία καταδικάζουμε την εμπορία ανθρώπων και ειδικότερα την εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση και από την άλλη, το καταναλώνουμε, κυρίως ως πελάτες στο σεξ – κι αυτή, είναι μια αντίφαση που κάνει πάρα πολύ δύσκολο το έργο των Διωκτικών Αρχών». Ανέφερε και τα εξής: «Στην Ελλάδα, υπάρχει η κυρίαρχη άποψη, ότι στην πορνεία μπαίνει κάποιος με τη θέλησή του. Υπάρχουν γυναίκες που πουλιούνται και κακοποιούνται, για 5 ή 10 ευρώ! Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν χώρες που έχουν υιοθετήσει το Σκανδιναβικό μοντέλο, όπως πρόσφατα έκανε η Ιρλανδία και η Γαλλία, προσπάθεια που στηρίζει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε πολλές χώρες ισχύει το Γερμανο-Ολλανδικό μοντέλο, δηλαδή μιλάνε για… «εργάτες του σεξ με ασφάλιση και εργασιακά δικαιώματα».
Το «Σκανδιναβικό μοντέλο» (σ. σ. αφορά την αποποινικοποίηση των γυναικών στην πορνεία, τη στήριξη και την έξοδό τους από αυτή, ενώ ταυτόχρονα, ποινικοποιεί τη ζήτηση, δηλαδή τους πελάτες της πορνείας), δεν δέχεται ότι το γυναικείο ή το ανδρικό σώμα αποτελεί εμπόρευμα, γιατί το άτομο στην πορνεία, δεν βρίσκεται σε συνθήκες ελευθερίας. Γι’ αυτό τον λόγο, το Σκανδιναβικό μοντέλο προβλέπει την ποινική δίωξη του πελάτη που γνωρίζει ότι οι υπηρεσίες που εισπράττει, προέρχονται από θύματα εκμετάλλευσης. Θα δεχόμουν να ακολουθούσαμε το Γερμανικό και Ολλανδικό μοντέλο που μιλάει για sex workers, αλλά αυτό απαιτεί διαφάνεια, ασφάλεια, δικαιώματα και ανοιχτές πόρτες. Στην Ελλάδα επικρατεί μια ερμαφρόδιτη κατάσταση, όπου η πορνεία προσεγγίζεται κυρίως από υγειονομική άποψη. Η κοινωνία κάνει τα στραβά μάτια και δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της, δεδομένου ότι το πρόβλημα, δεν μπορεί να λυθεί πάντοτε στα Δικαστήρια κι αυτό το λέω ως νομικός…To trafficking συμβαίνει δίπλα μας, γι’ αυτό χρειαζόμαστε στοχευμένες δράσεις, π. χ. εκπαίδευση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στα σχολεία. Θα πρέπει να μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στα σχολεία, εκεί που γεννιούνται οι συνειδήσεις, προκειμένου να διδάξουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα στα παιδιά. Να διδάξουμε στα παιδιά, το αυτονόητο: ότι δηλαδή δεν αγοράζεις τον διπλανό σου και ότι δεν μπορείς να στέκεσαι απαθής, τη στιγμή που γύρω σου, πουλιούνται άνθρωποι. Πιστεύουμε ότι η νέα γενιά, είναι το μέλλον και η ελπίδα για μια χώρα, γι’ αυτό επενδύουμε στη νεολαία και θέλουμε ν’ αποτελέσουμε έμπνευση και ενθάρρυνση, στο να γίνουν καλύτεροι φίλοι, καλύτεροι πολίτες, καλύτεροι άνθρωποι. Είναι πολύ σημαντικό για εμάς, να ενημερωθεί η νεολαία, ιδίως οι μαθητές, γιατί στα χέρια τους βρίσκεται η δύναμη της αλλαγής. Αν καταπολεμηθεί η ζήτηση, μόνο τότε θα καμφθεί η προσφορά. Οι ενήλικες, δύσκολα αλλάζουν…γι’ αυτό τα τελευταία τρία χρόνια, το Hope Spot, σε συνεργασία με την Διεύθυνση Εκπαίδευσης του Δήμου Θεσσαλονίκης και με έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας, μπήκαμε στα δημόσια σχολεία, με την ενημερωτική καμπάνια, «Ξύπνα, ο κόσμος δεν θ’ αλλάξει μόνος του» και μιλάμε στα παιδιά για το φαινόμενο του trafficking, για το πώς να προστατευτούν, αλλά και για το πώς να κινητοποιηθούν, για να γίνουν κομμάτι της αλλαγής! Έχουμε ήδη ενημερώσει πάνω από 5 χιλιάδες παιδιά, με εξαιρετικές κριτικές, τόσο από φορείς, όσο και από εκπαιδευτικούς. Επίσης, για την αντιμετώπιση του φαινομένου, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα ευρύ μέτωπο, συνεργασία με την Αστυνομία και συνεργασία με φορείς, καθώς επίσης και συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το εργασιακό trafficking και τις τροφοδοτικές αλυσίδες των εταιριών. Υπάρχει σεξουαλική και εργασιακή εκμετάλλευση…αλλά αν έχουμε σύμμαχο μας την κοινωνία, ο κρίκος αυτής της μεγάλης αλυσίδας, που έχει να κάνει με την ζήτηση, θα γίνει όλο και πιο δύσκολος και αν χτυπήσουμε το εμπορικό κέρδος, τότε θα είναι μια μεγάλη νίκη. Όταν ένας στους εκατό χιλιάδες διακινητές, συλλαμβάνεται και καταδικάζεται και ένα θύμα μόνο διασώζεται, τότε χάνουμε τη μεγάλη εικόνα. Οι νόμοι δεν λύνουν το πρόβλημα. Έχουμε εξαιρετικούς νόμους στην Ελλάδα και το νομοθετικό πλαίσιο είναι επαρκές, αλλά…δεν αρκεί αυτό. Πώς εφαρμόζουν οι Διωκτικές Αρχές και η κοινωνία, το κανονιστικό πλαίσιο; Ναι, το σωματεμπόριο είναι ένα αόρατο έγκλημα, γιατί υπάρχει έλλειμμα κατανόησης για το τι είναι και ποιον αφορά, ποιος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του καθενός μας. Έχουμε όλοι ευθύνη, στην πλημμελή εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου. Θα πρέπει όλοι εμείς, να είμαστε μια ζωντανή κοινωνία, έτοιμη να αντιδράσει, όταν δίπλα μας, άνθρωποι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης! Σε ένα περιστατικό «συναλλαγής», μεταξύ ενός ανήλικου παιδιού κι ενός πελάτη, που εμφανίζεται με ένα αυτοκίνητο, αυτό που γίνεται, είναι ότι οδηγείται ο ανήλικος για εξακρίβωση στοιχείων στο Τμήμα, όπου και τον νουθετούν, ενώ θα έπρεπε να συλλαμβάνεται ο πελάτης. Γιατί δεν συλλαμβάνεται; Το προβλέπει αυτό η νομοθεσία, εφόσον όμως ο πελάτης γνωρίζει ότι πρόκειται για θύμα traffiking. Μα…τι πιο κραυγαλέα περίπτωση, από ένα ανήλικο θύμα εκμετάλλευσης; Χρειάζεται λοιπόν ως κοινωνία, να λειτουργήσουμε τιμωρητικά και παιδαγωγικά, να καταγγείλουμε το δράστη – πελάτη, να του επιβάλουμε κύρωση, να την δημοσιοποιήσουμε, να βρεθούμε στο σχολείο και να μιλήσουμε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, να εκπαιδεύσουμε τα αγόρια – τους μελλοντικούς πελάτες και να ευαισθητοποιήσουμε αγόρια και κορίτσια, για το θέμα. Οφείλουμε να στηρίζουμε κάθε προσπάθεια, για να καταπολεμηθεί αυτό το έγκλημα. Δεν μιλάμε για ένα κοινό έγκλημα, αλλά για κάτι οργανωμένο, που γίνεται με όρους εμπορικούς – της προσφοράς και της ζήτησης! Οι μεγάλοι φορείς, έχουν αναγνωρίσει τη διασύνδεση smuggling και trafficking, τη διασύνδεση πολλών παραγόντων, την εκμετάλλευση σε χαμηλό επίπεδο, την πιο «βουβή» εκμετάλλευση, όπως η εξαναγκαστική εγκληματικότητα. Για παράδειγμα, πολλά παραμελημένα παιδιά, παιδιά του δρόμου, είναι ο εύκολος στόχος να στρατολογηθούν από κυκλώματα για μικροεγκλήματα, να γίνουν τσαντάκηδες, βαποράκια, να γίνουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Δεν μπορούμε να υποκρινόμαστε, ότι το θέμα δεν μας αφορά. Η πολιτεία λαμβάνει μέτρα, κάνει νομοθεσίες, αλλά συνήθως το έγκλημα είναι ένα βήμα πιο μπροστά από μας, γίνεται πιο συγκεχυμένο και κάνει το τοπίο θολό, δυσκολεύοντάς την πάταξή του. Επιπλέον οι διακινητές και το οργανωμένο έγκλημα, έχουν αντιληφθεί ότι η ακραία βία, είναι αντιπαραγωγική και έτσι μιλάμε πιά, για το «happy trafficking», το «χαμογελαστό trafficking». Από την παλιότερη περίοδο βαρβαρότητας, τώρα υπάρχει μια συναίνεση των θυμάτων, που γίνονται μέρος του εγκλήματος. Αυτή η μορφή θυματοποίησης και εγκληματικότητας ταυτόχρονα, δεν έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τις Ελληνικές Αρχές. Και βλέπουμε σ αυτή την περίπτωση, το οργανωμένο έγκλημα να μετασχηματίζεται, να ελίσσεται και να λειτουργεί στις παρυφές της νομιμότητας, κάνοντας παραχωρήσεις στα θύματα. Για παράδειγμα, δεν είναι απλήρωτες οι κοπέλες, που εξαναγκάζονται να παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες, αλλά κακοπληρωμένες. Δεν έχουν απόλυτη στέρηση ελευθερίας, αλλά τους δίνεται περιορισμένη ελευθερία κινήσεων. Δεν έχουν εμφανή σημάδια κακοποίησης, οπότε δεν αναγνωρίζονται εύκολα, ως θύματα σωματεμπορίας. Ορισμένες μάλιστα από αυτές, λαμβάνουν υποσχέσεις απελευθέρωσης, εάν «στρατολογήσουν» κι άλλα άτομα και φέρουν έσοδα στο κύκλωμα. Οπότε τι κάνουμε; Ο δικός μας ρόλος, είναι και να καταστείλουμε το έγκλημα και να προστατεύσουμε τα θύματα της εμπορίας ανθρώπων – όχι μόνο τα θύματα που με τα υφιστάμενα νομοθετικά εργαλεία, μπορούν να αναγνωριστούν, αλλά και τα εν δυνάμει θύματα. Και τα εν δυνάμει θύματα, μπορεί να είναι πάρα πολλοί άνθρωποι: ορισμένοι εργάζονται σε συνθήκες σκλαβιάς, υποδούλωσης και εξευτελισμού, κάποιοι ίσως το έχουν αποδεχτεί. Όταν παρατηρούμε τέτοια περιστατικά, θα πρέπει να τα καταγγέλλουμε. Ίσως, τελικά, η πιο παραπλανητική προσέγγιση, που καθιστά ανεκτή την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, είναι αυτή που μας υπενθυμίζει ότι «ματαιοπονούμε» και ότι «μαχόμαστε εναντίον μίας πραγματικότητας, που δεν πρόκειται να αλλάξει». Χρειαζόμαστε μία κίνηση από κάτω προς τα πάνω, μέσα στο οικοδόμημα της κοινωνίας, για να μπορέσουμε να πολεμήσουμε αποτελεσματικά αυτό το φαινόμενο. Το να ξεριζώσουμε το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων, είναι μια μεγάλη ηθική εντολή της εποχής μας. Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να εφησυχάζουμε και να δεχόμαστε ως φυσιολογικές, τις εικόνες γυναικών και παιδιών, που κρατούνται υπό συνθήκες δουλείας! Ενόσω άνθρωποι κακοποιούνται και αποτελούν αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής, δεν μπορούμε να μιλάμε για πολιτισμό και αξίες. Ενόσω μετράμε αθώες παιδικές ψυχές, που ξαφνικά χάνονται, δεν μπορούμε να έχουμε ήσυχες τις συνειδήσεις μας! Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, δεν μπορεί να είναι θέμα τιμής. Εάν υπάρχει ένα θέμα τιμής, είναι η υποχρέωση τής κοινωνίας μας, να την προστατεύσει!».
Στιγμιότυπο από την εκδήλωση της 23ης Μαϊου 2018.
Φωτό: Η Μαρία Σταμάτη, στο βήμα της ημερίδας.
