{loadposition ba_textlink}
56 εκατομμύρια Τούρκοι θα κληθούν να προσέλθουν στις κάλπες την Κυριακή προκειμένου να αποφασίσουν για τα κόμματα που θα απαρτίζουν τη νέα τουρκική εθνοσυνέλευση. Το καίριο ερώτημα είναι εάν το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα καταφέρει να διατηρήσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών ή εάν το Φιλοκουρδικό Κόμμα (HDP) θα καταφέρει να μπει τελικώς στο Κοινοβούλιο, αναχαιτίζοντας τα σχέδια του Ερντογάν για αλλαγή του Συντάγματος.
Ο Διεθνολόγος και Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Warwick Ζήνωνας Τζιάρρας, μιλάει στην «24» για τις εκλογές στην Τουρκία, τους συσχετισμούς που διαμορφώνονται και σχολιάζει την πορεία του Ερντογάν στην πολιτική σκηνή της χώρας.
24: Πόσο σημαντικές είναι αυτές οι εκλογές αφ’ ενός για την Τουρκία και αφ’ ετέρου για την Κύπρο;
«Αυτές οι εκλογές είναι ιστορικής σημασίας διότι από τη μία έχουμε μία εξαιρετικά πολωτική κατάσταση μέσα στην Τουρκία, η οποία πιθανόν να φέρει πολιτικές ανατροπές σε ότι αφορά τους συσχετισμούς δυνάμεων μέσα στην Μεγάλη Εθνική Εθνοσυνέλευση, δηλαδή το Τουρκικό Κοινοβούλιο. Από την άλλη εάν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, το AKP του Προέδρου Ερντογάν και του Πρωθυπουργού Νταβούντογλου, καταφέρει να πάρει τα επιθυμητά αποτελέσματα, τότε αυτό σημαίνει ότι θα μπορέσουν να αλλάξουν το πολίτευμα από ημιπροεδρικό σε προεδρικό, το οποίο θα σημαίνει μία εντελώς νέα εποχή. Αυτό θα συνεπάγεται με περισσότερες εξουσίες στον Πρόεδρο, μία νέα μορφή αυταρχισμού ή κάποιου είδους δικτατορίας εάν θέλετε.
Το αποτέλεσμα ως προς την Κύπρο είναι άμεσα συνυφασμένο με τα διάφορα σενάρια που θα υπάρξουν την επόμενη των εκλογών. Κατ’ αρχάς, κανένα από τα πιθανά σενάρια δεν μπορεί να φέρει σημαντικές θετικές ανατροπές στο ζήτημα της Κύπρου. Αυτό που ίσως μπορούμε να ελπίζουμε, είναι για μία κατάσταση η οποία θα έχει μία σταθερότητα σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της Τουρκίας με τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, και ίσως σε ένα θετικό σενάριο, ένα συνασπισμό AKP και Κούρδων -του Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος-, το οποίο ίσως ενδυναμώσει κάποιες δημοκρατικές τάσεις μέσα στην τουρκική κυβέρνηση και μία ίσως πιο φιλική στάση προς την Κύπρο. Ωστόσο αυτό είναι ένα σενάριο το οποίο είναι αρκετά μακρινό, παρόλο που οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το Φιλοκουρδικό Κόμμα θα ξεπεράσει το όριο του 10% και θα καταφέρει να μπει στη Κοινοβούλιο. Παρόλα αυτά παραμένουν κάποιες μεταβλητές, όπως είναι για παράδειγμα, το γεγονός ότι το ΑΚΡ θα πρέπει να διατηρήσει ένα ποσοστό της τάξης του 45%, ούτως ώστε να μπορεί να είναι μία ισχυρή δύναμη στο Κοινοβούλιο και με ένα συνασπισμό με τους Κούρδους, να δημιουργήσει μία κυβέρνηση μεγάλης πλειοψηφίας για να φέρει το Σύνταγμα εις πέρας, εάν φυσικά δεχτούν οι Κούρδοι».
24: Ποιο σενάριο θα ήταν δυσμενέστερο για την Κύπρο;
«Το χειρότερο σενάριο για την Κύπρο θα ήταν ο συνασπισμός του ΑΚΡ με το Εθνικιστικό Κίνημα. Και αυτό γιατί το Εθνικιστικό Κίνημα έχει μία πολύ σκληρότερη στάση ως προς το Κυπριακό, είναι ένας συνδυασμός εθνικιστών και ισλαμιστών και ας μην ξεχνούμε ότι έχουν και το γνωστό παρακλάδι των Γκρίζων Λύκων, με τους οποίους έχουμε κακές εμπειρίες εδώ στην Κύπρο».
24: Εσείς από τα δύο σενάρια θεωρείτε ότι είναι πιθανό να συνεργαστεί το Φιλοκουρδικό Κόμμα με το ΑΚΡ αν λάβουμε υπόψη ότι τους χωρίζει ένα αρκετά μεγάλο χάσμα, και επίσης εάν προσμετρήσουμε τη δυναμική που έχει αναπτύξει το Φιλοκουρδικό Κόμμα σε σημείο που γίνεται λόγος για αμφίρροπο αποτέλεσμα;
«Ναι αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό. Αν με ρωτούσατε αυτό το πράγμα δύο μήνες πριν, θα σας έλεγα ότι είναι δύσκολο, αλλά είναι πιθανό το σενάριο αυτό. Ωστόσο από τότε μέχρι σήμερα, έχουν μεσολαβήσει τόσα πολλά πράγματα, δηλαδή υπάρχει μία σκληρή ρητορική και από τη μία και από την άλλη πλευρά. Έχουμε ένα εκ των προεδρευόντων του Φιλοκουρδικού Κόμματος να διακηρύττει ότι δεν θα επιτρέψει στον Ερντογάν να δημιουργήσει ένα προεδρικό σύστημα. Παράλληλα είχαμε και μία αναζωπύρωση των συγκρούσεων μεταξύ των κυβερνητικών σωμάτων ασφαλείας και των κουρδικών δυνάμεων στην νοτιοανατολική Τουρκία, κάτι το οποίο έχει δημιουργήσει αρνητικά αισθήματα μέσα στην κουρδική κοινότητα της Τουρκίας. Εξάλλου υπάρχει μία τάση η οποία είναι αρκετά πρόσφατη και πρωτόγνωρη, οι συντηρητικοί Κούρδοι και διάφορες φυλές Κούρδων ή άλλων φιλοκουρδικών ομάδων στην Τουρκία να απομακρύνονται από το ΑΚΡ, το οποίο μέχρι πρότινος στήριζαν, και να κινούνται προς το Φιλοκουρδικό Κόμμα. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθεί η δυναμική του Φιλοκουρδικού Κόμματος και ίσως παίξει καθοριστικό ρόλο στο να μπει στη Βουλή. Από την άλλη σημαίνει ότι για αυτούς τους ανθρώπους, που στρέφονται τώρα στο Φιλοκουρδικό Κόμμα, θα ήταν ίσως δύσκολο να δεχτούν ένα συνασπισμό με το ΑΚΡ. Ωστόσο στην πολιτική τίποτα δεν είναι σταθερό και τα πάντα αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη, οπότε μένει να δούμε το αποτέλεσμα. Ίσως αν το ΑΚΡ καταφέρει να υποσχεθεί και φέρει εις πέρας τις υποσχέσεις του όσον αφορά την ειρηνευτική διαδικασία στο Κουρδικό, ή αν κάνει κάποια σημαντικά βήματα σε αυτό τον τομέα, ίσως καταφέρει να λάβει τη στήριξη του Φιλοκουρδικού Κόμματος, έστω και προσωρινά».
24: Έχει απομειωθεί ο ρόλος του στρατού και των επιχειρηματικών ελίτ στη λήψη αποφάσεων στην Τουρκία;
«Ο στρατός έχει πλέον περιθωριοποιηθεί, με την ταυτόχρονη περιθωριοποίηση των εθνικιστικών – κεμαλικών κομμάτων. Αυτό συνέβη ήδη από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας με τις φυλακίσεις υψηλόβαθμων στελεχών του στρατού, και αντικατάστασής τους με πρόσωπα εμπιστοσύνης του Ερντογάν. Υπό αυτό το πρίσμα η ηγεσία του στρατού είναι πλέον επηρεαζόμενη από τον ίδιο τον Ερντογάν. Ο τουρκικός στρατός όμως είναι ένας πολύ μεγάλος θεσμός, ο οποίος έχει διάφορα στρώματα και επίπεδα, και οποίος σε κάποια επίπεδα διατηρεί τις κεμαλικές αρχές. Δηλαδή μπορεί μεν ο Ερντογάν να ελέγχει, αλλά κρατάει και τις ισορροπίες, γιατί μία αναταραχή στους κόλπους του στρατού είναι κάτι που φοβάται πάρα πολύ.
Ο ρόλος των επιχειρηματικών ελίτ τον οποίο και θίξατε είναι πολύ πιο περίπλοκος. Η TUSIAD αλλά και συναφείς επιχειρηματικοί σύνδεσμοι του κοσμικού κεφαλαίου, οι οποίοι βοήθησαν στην εξέλιξη και στην ανάπτυξη της Τουρκίας χέρι-χέρι με το κεμαλικό κατεστημένο, και οι οποίες ήταν σαφώς και πολύ φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις στο εσωτερικό της χώρας. Από εκεί και πέρα έχουμε την ανάδυση των συντηρητικών επιχειρηματικών κύκλων, από τους οποίους προέρχεται ιδεολογικά ο Ερντογάν και το ΑΚΡ. Όλοι αυτοί οι συντηρητικοί κύκλοι, κατάφεραν να κατευθύνουν την Τουρκία σε μια μεσανατολική κατεύθυνση, όσον αφορά τις εξωτερικές σχέσεις. Από την άλλη πλευρά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι οι συντηρητικοί κύκλοι δεν θέλουν ρήξη των σχέσεων με την Ευρώπη ή με τη Δύση, καθώς είναι επιχειρηματίες και όπως είναι λογικό επιθυμούν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Έχουν στηρίξει δηλαδή τη στροφή του ΑΚΡ προς την Ανατολή, στροφή όμως για την οποία δεν έφεραν αντιστάσεις ούτε οι κοσμικοί επιχειρηματικοί κύκλοι».
24: Στις εκλογές του 2002, οι πρώτες εκλογές τις οποίες κέρδισε το ΑΚΡ, η ρητορική που έδωσε την νίκη στον Ερντογάν ήταν φιλοευρωπαϊκή. Στη συνέχεια ωστόσο, προχώρησε σε ένα άνοιγμα στον μουσουλμανικό – αραβικό κόσμο, το οποίο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Πώς εκτιμάτε ότι θα εξελιχθεί η πορεία των σχέσεων Τουρκίας – Ανατολής;
«Η φιλοευρωπαϊκή στάση του Ερντογάν στις αρχές του 2000 ήταν κυρίως μία κίνηση τακτικής. Αυτό που έκανε ήταν να χρησιμοποιήσει τη ρητορική και τις θέσεις του κεμαλικού κατεστημένου, σε μία προσπάθεια μετασχηματισμού της ιδεολογίας της οποίας εξέφραζε το ΑΚΡ, διαφοροποιώντας τον εαυτό του από το κόμμα του Ερμπακάν. Παρουσιάστηκαν έτσι ως ρεφορμιστές, μεταρρυθμιστές, φιλοευρωπαϊστές, ούτως ώστε να καθησυχάσουν ένα μεγάλο μέρος της φιλοκεμαλικής κοινωνίας. Αφού τους έφεραν με το μέρος τους και να επικράτησαν του κεμαλικού κατεστημένου, επέβαλαν τις δικές τους, πιο συντηρητικές αντιλήψεις, όταν το κεμαλικό κατεστημένο είχε περιθωριοποιηθεί. Και στη συνέχεια η Τουρκία επικεντρώθηκε στις σχέσεις της με την Ανατολή. Μία μεγάλη αλλαγή ήταν αυτή που επήλθε στις σχέσεις της με τη Συρία και το Ιράν, όπου είχε δημιουργηθεί μία άτυπη συμμαχία η οποία ανησυχούσε τη Δύση. Τώρα βλέπουμε όλα αυτά να καταρρέουν. Η τάση που επικρατεί στην εξωτερική πολιτική είναι μία τάση ηγεμονισμού, μία τάση αναθεωρητισμού. Όσο ο Ερντογάν και η Τουρκία έχουν αυτές τις τάσεις, νομοτελειακά θα συγκρουστούν με άλλες τέτοιες τάσεις στην περιοχή».
24: Τέλος θα ήθελα να σας ρωτήσω για την τάση που υπάρχει για παραλληλισμό του Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Συγκλίνουν σε κάποια σημεία; Προσπαθεί ο Ερντογάν «να γίνει» Πούτιν;
«Αυτό που συνέβη είναι παράλληλοι βίοι. Είναι η ανάδυση δύο ισχυρών προσωπικοτήτων, περίπου την ίδια περίοδο, οι οποίες προσωπικότητες ηγούνται δύο ισχυρών χωρών, τις οποίες χώρες έχουν καταφέρει να επαναφέρουν από μία δύσκολη κατάσταση. Μιλάμε όμως για ανόμοια μεγέθη. Δεν ξέρω εάν ο Ερντογάν θέλει να γίνει Πούτιν, το μόνο σίγουρο είναι όμως ότι και οι δύο θέλουν ένα τύπο απόλυτης εξουσίας, είναι συγκεντρωτιστές. Αυτό είναι ένας μεγαλοϊδεατισμός, νομίζουν ότι είναι πολύ περισσότερα από αυτό που είναι και ότι μπορούν να καταφέρουν πολλά περισσότερα από όσα πραγματικά μπορούν. Και αυτό είναι που χαρακτηρίζει την Τουρκία αυτή τη στιγμή. Η Τουρκία αυτά που θέλει να πετύχει αυτή τη στιγμή είναι πολύ εκτός των δυνατοτήτων της. Τέλος θεωρώ ότι η Τουρκία θα έρθει -αν όχι σε άμεση, σε έμμεση- σύγκρουση με τη Ρωσία στο μεσοπρόθεσμο μέλλον, για ζητήματα που αφορούν τόσο τον Καύκασο, όσο και τη Μέση Ανατολή».
* Κατεβάστε δωρεάν την ηλεκτρονική έκδοση της “24” στο http://24newspaper.com.cy!
