Του Μάριου Δημητρίου
Τη σταλινική προσωπολατρεία, ένα θλιβερό απομεινάρι των ολοκληρωτικών συστημάτων του εικοστού αιώνα, έβγαλε για άλλη μια φορά από τη ναφθαλίνη της Ιστορίας, ο τέως Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και τέως Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Δημήτρης Χριστόφιας, μιλώντας στη Λεμεσό, την Τετάρτη 9 Μαϊου 2018, στην εκδήλωση του Ρωσικού Πολιτιστικού Κέντρου και της Ρωσικής Πρεσβείας, για τα 73 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. Αμετανόητος νοσταλγός ενός αποτυχημένου, αυταρχικού και δολοφονικού πολιτικού συστήματος, που καταργήθηκε με ειρηνικές επαναστάσεις από τους ίδιους τους λαούς στους οποίους επιβλήθηκε, ο συμπαθής τέως Πρόεδρος, άρπαξε ξανά την ευκαιρία της επετείου, για να επιχειρήσει το μεγάλο ιστορικό ψέμα, ότι η στρατιωτική νίκη της Σοβιετικής Ένωσης πάνω στη Χιτλερική Γερμανία, «απέδειξε» την πολιτική υπεροχή της κομμουνιστικής διακυβέρνησης, όχι μόνο απέναντι στον Ναζισμό, αλλά και απέναντι στη Δημοκρατία της Δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ. «Σήμερα που μιλάμε», είπε μεταξύ άλλων, «γινόμαστε μάρτυρες αναβίωσης του φασισμού και του ναζισμού, σχεδόν σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο. Γιατί όμως; Γιατί κάποιοι διέπραξαν το έγκλημα διάλυσης της μεγάλης και κραταιάς χώρας, της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν αναμφίβολα ο αρχιτέκτονας και ο πιο βασικός παράγοντας τσακίσματος του χιτλεροφασισμού». Δεν κατονομάζει ο κ. Χριστόφιας, αυτούς τους «κάποιους που διέπραξαν το έγκλημα διάλυσης της μεγάλης και κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης», που δεν είναι άλλοι βέβαια, από τους λαούς της Ρωσίας, της Πολωνίας, της Ανατολικής Γερμανίας και των άλλων ευρωπαϊκών χωρών θυμάτων του σοβιετικού επεκτατισμού. Να υπενθυμίσω ότι ο Δ. Χριστόφιας, σε γραπτή δήλωσή του στις 16 Απριλίου 2018, με αφορμή τη χρήση της Βάσης Ακρωτηρίου από τους Βρετανούς, για την πυραυλική επίθεση κατά του δολοφονικού καθεστώτος Άσαντ της Συρίας, ισχυρίστηκε αυθαίρετα, απερίφραστα και ανιστόρητα ότι «η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας»(!).
Είπε και τα εξής, στην προχθεσινή εκδήλωση στη Λεμεσό, ο Δημήτρης Χριστόφιας: «Στις μέρες μας, ο ιμπεριαλισμός και οι απολογητές του, στην προσπάθειά τους να μειώσουν και να αμαυρώσουν το ρόλο του Κόκκινου Στρατού και γενικά των σοβιετικών ανθρώπων, παρουσιάζουν τον Στάλιν και τον Χίτλερ, ένα και το αυτό. Ο Στάλιν όμως, παρά τα λάθη του και όχι μόνο, που σαν αποτέλεσμα είχαν να υποφέρουν σοβιετικά στελέχη, ήταν ο άνθρωπος που ενέπνευσε και με θάρρος, αποφασιστικότητα και ατσαλένια θέληση, οδήγησε τόσο στα πεδία των μαχών, αλλά και στα μετόπισθεν, τους σοβιετικούς στρατιώτες και γενικά το σοβιετικό λαό στη μεγάλη νίκη, μέχρι να υψωθεί η σημαία με το σφυροδρέπανο στο Ράιχσταγκ. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι σοβιετικοί άνθρωποι, απ’ όλες τις εθνικότητες της μεγάλης χώρας, έτρεχαν στα μέτωπα με το σύνθημα «Για την πατρίδα, για τον Στάλιν».
Το έχετε προσέξει, έτσι δεν είναι; Με μια ανώδυνη φρασούλα, «ο Στάλιν όμως, παρά τα λάθη του και όχι μόνο, που σαν αποτέλεσμα είχαν να υποφέρουν σοβιετικά στελέχη», ο τέως Πρόεδρος παρακάμπτει τα φριχτά εγκλήματα της σταλινικής δικτατορίας σε βάρος εκατομμυρίων αθώων ανθρώπων, για να έχει ήσυχη τη συνείδησή του ότι τάχα άσκησε «κριτική» στον σταλινισμό και επιμένει να εξυμνεί το απάνθρωπο καθεστώς, οπτασιαζόμενος τους πολίτες, «να τρέχουν στα μέτωπα, με το σύνθημα «Για την πατρίδα, για τον Στάλιν».
Να αναφέρω ότι είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι στη δική του ομιλία, στην ίδια εκδήλωση στη Λεμεσό, ο σημερινός Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού, μίλησε για τη συμβολή του Σοβιετικού λαού στην Αντιφασιστική Νίκη και δεν ανέφερε ούτε μια φορά, τη λέξη «Στάλιν» – κι αυτό, θέλω να το ερμηνεύσω, (ελπίζοντας να μη διαψευστώ), ως μια ελπιδοφόρα ένδειξη, σιωπηλής έστω, απόρριψης του σταλινισμού, από το σημερινό ΑΚΕΛ).
Για το πώς ο δικτάτορας Στάλιν, σύμφωνα με τον Δημήτρη Χριστόφια, «ενέπνευσε τους σοβιετικούς στρατιώτες και γενικά το σοβιετικό λαό στη μεγάλη νίκη», ας αφήσουμε να μας πει ο Ρώσος Νομπελίστας συγγραφέας του «Αρχιπελάγους Γκουλάγκ», Αλεξάντερ Σολτσενίτζιν (Aleksandr Solzhenitsyn), που έζησε τη φωτιά του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου ως παρασημοφορημένος αξιωματικός του Κόκκινου Στρατού και πέρασε για χρόνια πολλά, μέσα από το βάρβαρο Σοβιετικό σύστημα φυλακών και στρατοπέδων συγκεντρώσεως, ως πολιτικός κατάδικος, την περίοδο της σταλινικής τρομοκρατίας. Τον συνέλαβαν ενώ ακόμα βρισκόταν στην πρώτη γραμμή του μετώπου, στην υπό διάλυση Ναζιστική Γερμανία και τον «δίκασαν», χωρίς να του επιτρέψουν καν, να παρουσιαστεί στη «δίκη» του και να υπερασπιστεί τον εαυτό του! Το «έγκλημα» για το οποίο καταδικάστηκε τον Φεβρουάριο 1945 σε οκτώ χρόνια εγκλεισμού, σε ένα από τα στρατόπεδα εργασίας του κομμουνιστικού Γκουλάγκ και σε μόνιμη «εσωτερική εξορία», ήταν ότι σε ένα προσωπικό γράμμα σε ένα φίλο του, σχολίαζε αρνητικά τον χειρισμό του πολέμου από τον Στάλιν, πράγμα που θεωρήθηκε «αντισοβιετική προπαγάνδα», τιμωρούμενη με δια βίου καταδίωξη. Όμως ο Σολτσενίτζιν άντεξε και ξεπέρασε τις σωματικές ασθένειες, τις κακουχίες, τις στερήσεις και τις διώξεις, άντεξε την απέλαση στη Δύση, την αφαίρεση της ιθαγένειάς του και έζησε για να δει το αστυνομικό κράτος, που τόσο βάναυσα τον κακοποίησε, να καταρρέει πάνω στα ερείπια των εγκλημάτων που διέπραξε, σε βάρος εκατομμυρίων αθώων πολιτών του.
Ο θάνατός του συγγραφέα, στις 3 Αυγούστου 2008, στο σπίτι του λίγο έξω από τη Μόσχα, θα έλεγε κανείς ότι αναδύθηκε μέσα από τη σκοτεινιά του Ψυχρού Πολέμου και κατέγραψε το τυπικό τέλος μιας εποχής που ντροπιάζει την ιστορία της Ρωσίας και την ιστορία του κόσμου – την εποχή του Αρχιπελάγους Γκουλάγκ, της μονοκομματικής δικτατορίας, της φυσικής και πνευματικής δολοφονίας του ρωσικού λαού και όλων των άλλων υποτελών λαών της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας.
Γιατί ο Αλεξάντερ Σολτσενίτζιν με το μνημειώδες βιβλίο του «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ», βασισμένο στις προσωπικές εμπειρίες της φυλάκισής του, σε συνεντεύξεις με εκατοντάδες άλλους φυλακισμένους και σε ιστορική έρευνα πολλών χρόνων, έφερε για πρώτη φορά στο φως, τον φριχτό μυστικό και άγνωστο κόσμο των φυλακών και των στρατοπέδων εργασίας της Σοβιετικής Ένωσης και ταύτισε τον εαυτό του, με τον ευγενή αγώνα για ελευθερία από τα δεσμά της καταπίεσης. Με το βιβλίο του, απέδειξε ότι αυτό το απάνθρωπο σύστημα φυλάκισης και εξόντωσης των αντιφρονούντων, δεν ήταν απλώς μια σταλινική παρεκτροπή, αλλά ήταν συστατικό στοιχείο της σοβιετικής διακυβέρνησης, όπως επιβλήθηκε ήδη επί Λένιν, από τη δεκαετία 1920 και όπως θα συνεχιζόταν και μετά τον Στάλιν, μέχρι και το 1989 που η ΕΣΣΔ αυτοκαταργήθηκε κι έπαψε να υπάρχει. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1973 στο Παρίσι και προκάλεσε παγκόσμιο πολιτικό και λογοτεχνικό σοκ – έξι βδομάδες μετά την έκδοσή του, η σοβιετική κυβέρνηση έδιωξε τον συγγραφέα από τη χώρα και του στέρησε τη ρωσική ιθαγένεια. Ο Σολτσενίτζιν επέστρεψε στη Ρωσία το 1994, μετά τη διάλυση του σοβιετικού καθεστώτος και αποκαταστάθηκε από την πολιτεία, ενώ γνώρισε την αγάπη του ρωσικού λαού. Φέτος η Ρωσία ετοιμάζεται να γιορτάσει με πολλές εκδηλώσεις, την επέτειο των εκατό χρόνων από τη γέννησή του μεγάλου λογοτέχνη, που γεννήθηκε τον Δεκέμβρη 1918 και πέθανε τον Αύγουστο 2008.
Λίγους μήνες πριν το θάνατο του Σολτσενίτζιν, εκδόθηκε το 2007, το εξαιρετικό βιβλίο «The Whisperers – Private Life in Stalin’s Russia», από τον Άγγλο καθηγητή Ιστορίας Orlando Figes. Πρόκειται για την, ανείπωτη μέχρι τώρα, ιστορία για την ιδιωτική ζωή των Ρώσων στη διάρκεια της σταλινικής περιόδου, που αποκαλύφθηκε μέσα από εκατοντάδες προφορικές συνεντεύξεις σε πόλεις και χωριά σε όλο το έδαφος της Ρωσίας, με οικογένειες θυμάτων, αλλά και οργάνων του σταλινισμού, όπως αστυνομικών της διαβόητης NKVD ή αξιωματούχων στις φυλακές και στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας.
Ο συγγραφέας μελέτησε επίσης εκατοντάδες οικογενειακά αρχεία, επιστολές, ημερολόγια, προσωπικές σημειώσεις, φωτογραφίες και χειροτεχνήματα, κρυμμένα από επιζήσαντες της σταλινικής τρομοκρατίας σε μυστικά συρτάρια, σε ιδιωτικούς χώρους σε όλη τη Ρωσία.
Τα ντοκουμέντα βρέθηκαν από τον Figes σε συνεργασία με το Memorial Society, έναν ανθρωπιστικό και ιστορικό σύνδεσμο με παραρτήματα στη Μόσχα, στην Αγία Πετρούπολη και στο Περμ, που ιδρύθηκε στα τέλη 1980, λίγο πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, για να αντιπροσωπεύσει και να διασώσει τη μνήμη των θυμάτων της σοβιετικής καταπίεσης. Πολλά από αυτά είναι διαθέσιμα και στο διαδίκτυο. Δεν ήταν καθόλου εύκολο το εγχείρημα του Orlando Figes. Στη Ρωσία, το έθνος που διδάχτηκε να ψιθυρίζει και να μην εκφράζει ανοικτά τις ανησυχίες και τις διαφωνίες του, όπου εκατομμύρια άνθρωποι συνελήφθησαν, γιατί μίλησαν απρόσεχτα σε πληροφοριοδότες του καθεστώτος, πολλοί ηλικιωμένοι επιζήσαντες εκείνης της εποχής, είναι ακόμα εξαιρετικά διστακτικοί να μιλήσουν ανοικτά σε ερευνητές και έχουν καταπιέσει τις επώδυνες αναμνήσεις τους.
Ένα από τα αξιοσημείωτα ευρήματα του βιβλίου, είναι ότι χρόνια μετά την οριστική κατάρρευση του κομμουνισμού, το κληροδότημα που άφησε πίσω του ο σταλινισμός – δηλαδή ο φόβος της δημόσιας έκφρασης διαφορετικής γνώμης και ο κομφορμισμός – είναι ακόμα παρόν, ανάμεσα στους πιο ηλικιωμένους Ρώσους. Το βιβλίο αποκαλύπτει ακόμα την παραδοξότητα να νοσταλγούν τη σταλινική περίοδο – σε σχέση κυρίως με την έστω έμμεση εμπλοκή τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – ακόμα και κάποια θύματα του σταλινισμού, για να καθησυχάζουν τις αμφιβολίες και τους φόβους τους, που αν αφήνονταν να τους κυριεύσουν, θα έκαναν τις ζωές τους ανυπόφορες. Προσπαθώντας να δώσουν νόημα στο πολιτικό θέατρο του παραλόγου, που παιζόταν γύρω τους, εκλογίκευαν τον πόνο και την εξαθλίωση και τον ανήγαγαν σε έναν υψηλότερο στόχο, όπως ήταν η νίκη στον πόλεμο και η συντριβή των ναζιστών, που επιχείρησαν να κατακτήσουν την πατρίδα τους. Είχαν ανάγκη αυτόν το στόχο, για να μην οδηγηθούν, λόγω της άθλιας καθημερινότητάς τους, στην πλήρη απελπισία και την ψυχική απερήμωση.
Φωτό: Διάσημο θύμα του σταλινισμού, ο Ρώσος συγγραφέας Αλεξάντερ Σολτσενίτζιν, που αποκάλυψε στον κόσμο την κόλαση των σοβιετικών στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας.
