Του Μάριου Δημητρίου
Για το «δυσλειτουργικό» σύστημα της Κύπρου, όπως το αποκαλεί, που δεν επιτρέπει τις νέες ιδέες και τις αλλαγές, μου μίλησε ο ψυχαναλυτικός ψυχοθεραπευτής Σώτος Μιχαήλ, Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών. Αναφερόταν σε προηγούμενες δεκαετίες, όταν 20χρονος (το 1973), έφυγε από το Καϊμακλί, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε και εγκαταστάθηκε στην Αγγλία, μέχρι το 2010 που επέστρεψε στο νησί. Στην πραγματικότητα, περίγραψε ό,τι συμβαίνει και σήμερα στον τόπο. Όπως γράφω και στο ρεπορτάζ, στο Λονδίνο εργάστηκε ως ψυχοθεραπευτής από το 1994, για 16 χρόνια, ενώ στην Κύπρο εργάζεται από το 2011.
-Τον ρώτησα κάτω από ποιες συνθήκες, έφυγε στην Αγγλία, στα 20 χρόνια του.
-Όταν έφυγα για την Αγγλία, νόμιζα ότι πήγαινα κάπου. Αντιλήφθηκα εκ των υστέρων ότι έφευγα κυνηγημένος από κάτι που επαναλαμβανόταν σε κάθε στάδιο της ωρίμανσής μου. Επρόκειτο για ένα καθεστώς εξουσίας και εκφοβισμού, bullying, που κυριαρχούσε σε κάθε πτυχή της ζωής γύρω μου, όπως ήταν το σπίτι, το νηπιαγωγείο, το δημοτικό, το σχολείο μέσης εκπαίδευσης, ο στρατός. Αυτό το καθεστώς, δεν ανεχόταν την ελευθερία να έχεις τις δικές σου σκέψεις, ή τα δικά σου συναισθήματα. Λες και ήταν αμάρτημα να είσαι διαφορετικός, να σκέφτεσαι ή ακόμα και να νιώθεις διαφορετικά από το καθεστώς. Ένιωθα αποκληρωμένος από την κληρονομιά μου. Η λύση, όπως κατάλαβα μετά, ήταν να συνεχίζω να καταπνίγω οτιδήποτε διαφορετικό μέσα μου, ή να φύγω. Γνωρίζω πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Δεν μιλώ για αυτά, που όντως πήρα από την Κύπρο. Μιλώ για αυτά που δεν μπορούσα να είμαι και για αυτά που δεν μπορούσα να προσφέρω πίσω. Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που πήρα, όταν έφηβος φοιτούσα στη Τεχνική Σχολή Λευκωσίας, τη δεκαετία 1960, είναι ότι μου έτυχε ένας καθηγητής με τον οποίο ένιωσα επιτέλους ότι μπορούσα να μάθω με ένα διαφορετικό τρόπο, πολύ πιο ανθρώπινο. Αυτό επαναλήφθηκε αργότερα και με ένα χειρούργο γιατρό, που με περίθαλψε στον στρατό. Και οι δύο, αφού εκπλήρωσαν τις επιθυμίες άλλων και έγιναν δάσκαλοι δημοτικού, αποφάσισαν αργότερα να πραγματοποιήσουν τις δικές τους επιθυμίες, αποδεχόμενοι υποτροφίες για μετεκπαίδευση, από το Ισραήλ. Κέρδισαν τον θαυμασμό μου (όχι τον φόβο) και κάπως εσωτερίκευσα τότε την ελπίδα, ότι και εγώ μπορούσα να είμαι διαφορετικός. Αυτό, νόμιζα, το ξέχασα στην πορεία. Κατάλαβα όμως μετά, ότι όταν έφευγα από την Κύπρο, αναζητούσα και εγώ ένα περιβάλλον που θα μου επέτρεπε να είμαι διαφορετικός.
-Τον ρώτησα τι τον οδήγησε στην ψυχοθεραπεία και ποιο είναι το βασικό της χαρακτηριστικό, που τον έπεισε να την κάνει επάγγελμα.
-Είχα ήδη ολοκληρώσει σπουδές automobile engineering, όταν άρχισα την ψυχανάλυση στα 35 μου, ως πελάτης, για ν’ αντιμετωπίσω τα δικά μου προβλήματα – και μου άρεσε… Λες και προσγειώθηκα επιτέλους, σ’ έναν πλανήτη που μιλά τη γλώσσα μου. Ένιωσα ότι έφτασα, ότι εδώ υπάρχει ελπίδα. Η γλώσσα αυτή, δεν ήταν τόσο οι λέξεις και οι γνώσεις του ψυχοθεραπευτή μου, αλλά, κυρίως, η αυξανόμενη εμπιστοσύνη και ασφάλεια που ένιωθα, είτε με τη λεκτική, είτε με τη σιωπηλή παρουσία του. Άρχισα να καταλαβαίνω τη βασική αρχή της ψυχοθεραπείας, ότι η κατανόηση ενός ανθρώπου από τον συνάνθρωπό του, είναι θεραπευτική και ότι αυτή η κατανόηση είναι, πολύ περισσότερο, αποτέλεσμα της προσωπικότητας και κατ’ επέκταση της συναισθηματικής διαθεσιμότητας του ψυχοθεραπευτή προς τον θεραπευόμενο, παρά αποτέλεσμα ακαδημαϊκών γνώσεων του ψυχοθεραπευτή. Αποφάσισα να κάνω εκπαιδεύσεις στην ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, που διήρκεσαν για πάρα πολλά χρόνια. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι θέμα μόνο ακαδημαϊκών γνώσεων, αλλά περισσότερο, θέμα ψυχικής δομής του ψυχοθεραπευτή. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ακαδημαϊκή κατάρτιση δεν είναι σημαντική, αλλά η ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση, είναι κυρίως βιωματική, με έμφαση στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ψυχοθεραπευτή και μετουσίωσης αυτών που μαθαίνει, μέσω της προσωπικής του ανάπτυξης. Αυτή η έμφαση, είναι επίσης μια από τις κύριες διαφορές της ψυχοθεραπείας – μαζί με πολλές άλλες – από τα γειτνιάζοντα επαγγέλματα της ψυχολογίας και ψυχιατρικής, όπου η εκπαίδευση δεν απαιτεί την προσωπική ανάπτυξη του εκπαιδευόμενου, μέσω της δικής του ψυχοθεραπείας. Ο ψυχισμός του, είναι από τα πιο σημαντικά του εργαλεία που τίθενται στη διάθεση του συνανθρώπου του και αποτελεί την πρώτη βάση, πάνω στην οποία θα δημιουργηθεί η ψυχοθεραπευτική σχέση. Με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος με λίγη μόρφωση, αλλά με ισορροπημένη ψυχική δομή, μπορεί να βοηθήσει θεραπευτικά τον συνάνθρωπό του. Αντίθετα, ένα πολύ ευφυές μυαλό, κτισμένο πάνω σε μια ανισόρροπη ψυχική δομή, μπορεί να υποσχεθεί πολλά, αλλά να προκαλέσει πολλή καταστροφή.
Φωτό: Με τον Πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών, Σώτο Μιχαήλ, στο γραφείο του, στη Δρομολαξιά, το Σάββατο 31 Μαρτίου 2018.
