Του ΜΑΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για μένα, ν’ ακούσω τον Αρχηγό της Αστυνομίας Ζαχαρία Χρυσοστόμου να εκμυστηρεύεται σε δημόσια συζήτηση για την πάταξη της διαφθοράς στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου, και ιδιαίτερα στο κυπριακό ποδόσφαιρο, ότι έχει ένα…ψυχολόγο μέσα του και να μιλά για τη ψυχολογική θεωρία του μπιχεβιορισμού (behaviourism) ή συμπεριφορισμού! «Ξέρω», είπε κατά λέξη ο Ζαχαρίας Χρυσοστόμου, «ότι οι μπιχεβιοριστές, οι συμπεριφοριστές, (θυμούμαι μέσα μέσα και τον ψυχολόγο μέσα μου), θα συμφωνήσουν μαζί μου ότι αν δεν υπάρχει ο φόβος του κόστους, δεν μπορείς να πετύχεις κάποια πράγματα. Ναι, εφόσον δεν υπάρχουν μηχανισμοί καταστολής που να φέρνουν αποτελέσματα, θα υπάρχουν στημένα παιγνίδια και θα αυξάνεται η διαφθορά και η διαπλοκή». Μιλούσε την περασμένη Δευτέρα (28 Νοεμβρίου 2016), σε δημόσια συζήτηση στο Σπίτι της Ευρώπης στη Λευκωσία και βέβαια όταν αναφερόταν σε «μηχανισμούς καταστολής που να φέρνουν αποτελέσματα», ο Αρχηγός Αστυνομίας εννοούσε την παρακολούθηση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων υπόπτων προσώπων, από την Αστυνομία, για εξιχνίαση σοβαρών εγκλημάτων, που τώρα απαγορεύεται στην Κύπρο.
Ανασήκωσα το κεφάλι από τις σημειώσεις μου, κοίταξα στο πάνελ τον Ζαχαρία Χρυσοστόμου και σκέφτηκα ότι αν είχαμε στην Κύπρο περισσότερους αστυνομικούς που να έχουν μέσα τους ένα ψυχολόγο, θα ήταν καλύτερη και η κυπριακή Αστυνομία και η κυπριακή κοινωνία. Σκέφτηκα επίσης τον…Ιβάν Παβλόφ και το σκυλί του, αφού ο μπιχεβιορισμός-συμπεριφορισμός, ως ένα από τα κύρια ρεύματα της ψυχολογίας, έχει τις ρίζες του στις εργασίες του Ιβάν Παβλόφ (1849-1936), του Ρώσου γιατρού, φυσιολόγου και ψυχολόγου, πατέρα του φαινομένου των εξαρτημένων αντανακλαστικών, με το πείραμα του σκύλου που τρέχουν τα σάλια του, στο άκουσμα ενός κουδουνιού. Η βασική του πεποίθηση ότι η μάθηση και η συμπεριφορά του ατόμου ελέγχεται και διαμορφώνεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, στηριζόταν σε πειράματα με ένα σκύλο και στη διαπίστωση ότι ο σκύλος παρουσίαζε έκκριση σάλιου, όχι μόνο στη θέα της τροφής που ήταν μια φυσική αυτόματη αντίδραση του ζώου, αλλά και στα βήματα του φύλακα που έφερνε την τροφή και που ουσιαστικά ήταν ένα ουδέτερο και άσχετο ερέθισμα.
Σε προσωπικό βέβαια επίπεδο, ο Παβλόφ είναι ψηλά στη συνείδησή μου, όχι τόσο για την αναμφισβήτητη αξία του επιστημονικού του έργου, όσο για την ατσάλινη ψυχική του δύναμη και την πνευματική του ελευθερία, που την όρθωσε με απαράμιλλη τόλμη, ενάντια στο σταλινικό καθεστώς, γράφοντας στον ίδιο τον τύραννο Στάλιν, να σταματήσει τις μαζικές διώξεις και εκτελέσεις διαφωνούντων. Να σημειώσω ότι ο Ιβάν Παβλόφ, ήταν ο μοναδικός αντιφρονών επιστήμονας, που γλίτωσε τη λογοκρισία και τον εγκλεισμό σε κάποιο στρατόπεδο θανάτου από το δικτατορικό καθεστώς, με προστατευτική ασπίδα του, το Νόμπελ Ιατρικής που είχε πάρει το 1904, πριν την εγκαθίδρυση των Μπολσεβίκων στην εξουσία το 1917. Μάλιστα το καθεστώς, χρηματοδοτούσε τις επιστημονικές του έρευνες, μέχρι και τον θάνατό του, στα 87 χρόνια του.
Απολαμβάνοντας μια σπάνια ασυλία από τη θηριώδη μυστική αστυνομία OGPU, παρά τις προκλητικές δημόσιες τοποθετήσεις του εναντίον του καθεστώτος, ο Ιβάν Παβλόφ είπε σε ομιλία του το 1929: «Ζούμε κάτω από την κυριαρχία μιας σκληρής αρχής. Η κρατική εξουσία είναι το παν, η ατομική προσωπικότητα δεν είναι τίποτε. Σε τέτοια θεμέλια κύριοι, δεν μπορεί να κτιστεί, ούτε να αντέξει πολύ, κανένα καλλιεργημένο κράτος».
Ναι, όπως ξανάγραψα, ο Παβλόφ, δεν δέχτηκε ποτέ να γίνει το πειραματόζωο στο εργαστήριο του σταλινισμού.
